10 adımda yalı altyapısı!
Eminönü'nden Anadolu Kavağı'na giden vapura binin ya da rastgele bir iskeleden dilenci vapuruna. Kapı kapı gezerken, Boğaz'daki yalılara dair malumata ihtiyacınız olacak ki ukalalık edebilesiniz! Boğaz Hakkında Her Şey kitabından magazinel mercekle derled
Boğaz adında Hakkında Her Şey çok hoş bir kitap çıktı. Saffet Emre Tonguç ile Pat Yale'ın ince elediği çok belli; dünya kadar detay, anekdot, adres, tüyo, tarihi ve güncel malumat dolu içi. Özellikle yalılara kayıtsız kalmak çok zor. Hem çoğunun daha önce ortaya çıkmamış iç fotoğrafları var, hem de hikayeleri, eski-yeni sahipleri, ufak tefek dedikodularıyla yüzyıllar süren hayatları. Ayrıca da mevsimi geldi. Her gün Eminönü'nden 10:35 ve 13:35'te kalkan vapurlar Anadolu Kavağı'nda mola vermeden önce Beşiktaş, Kanlıca, Yeniköy, Sarıyer ve Rumeli Kavağı iskelelerine uğruyor. Denizden iskele iskele dolaşırken asgari bir altyapınız olmalı ki gerekirse ukalalık edebilesiniz: 1.Yalısını Boğaziçi Üniversitesi'ne bağışlayan ünlü arkeolog kim Robert Kolej'den mezun olan, en çok Karatepe kazısıyla tanınan, Ağahan ödüllü Nail Çakırhan'la evli olan Halet Çambel. 1830'larda Sultan II. Mahmud'un Ermeni bahçıvanı için yaptırılan Arnavutköy'deki Kırmızı Yalı, Halet Çambel Yalısı diye biliniyor. 2."Bebekli Emine Hanım," gafı ne yaptırdı Hıdiva Emine, Osmanlı tarihinde paşa unvanı alan tek kadın. Sultan II. Abdülhamit tarafından kendisine hediye edilen yalıyı, rivayet o ki Türk devletine vermek istiyor ama resmi yazışmalar sırasında kendisine "Bebekli Emine Hanım," denince, büyükelçilik olarak kullanılması şartıyla Mısır Devleti'ne veriyor. Bebek'teki Art Nouveau saray yavrusu şu anda Mısır Konsolosluğu ve 2010'daki restorasyonuna methiyeler düzülüyor. 3. Müjde Ar'lı ilk Aşk-ı Memnu ile Binbir Gece dizisinin çekildiği yalı hangisi Yeniköy'deki Afif Ahmed Paşa Yalısı. Osmanlı Bankası binası ve Pera Palas Oteli'ni de yapan mimar Alexandre Vallaury tarafından neo-barok tarzda inşa edilmiş. Bir ara Uzan ailesine geçmiş. Sonra Suzan Sabancı Dinçer, yaklaşık 40 milyon dolara satın almış. 4. En yalı zengini semtlerden Yeniköy'den kimler gelmiş kimler geçmiş Recaizade Mahmud Ekrem, II. Abdülhamid'e giden bir jurnal yüzünden yalısından taşınmak zorunda kalmış. Tahsin Uzer Yalısı'nın mimarı Sedad Hakkı Eldem. Doktor Hulusi Behçet Yalısı'na adını veren, bulduğu Behçet hastalığına da adını koyan Doktor Hulusi Behçet, Askeri Tıbbiye'yi bitirmiş ve ordinaryüs profesör mertebesine kadar yükselmiş. Rasim Ferid Talay Yalısı'nda Tansu Çiller & Özer Uçuran Çiller çifti oturuyor. Şu anda Gazebo Cafe olan Burhanettin Sezerar Yalısı'na adını veren Prof. Sezerar, Dolmabahçe Sarayı'na elektriği ilk getirenmiş! Osmanlı Hanedanı'nın son figürü Ertuğrul Osman Efendi'nin babası Şehzade Burhaneddin Efendi'nin adını taşıyan yalı, 150 milyon dolara satılık ve dünyanın en pahalı 10 evinden biri olarak listelenmiş. 5. İsviçreli mimar Le Corbusier'nin hayran olduğu, besteci Franz Lizst'in kaldığı, sahibinin Gönül Yazar'a âşık olduğu yalı hangisi Kuzguncuk'taki Fethi Ahmed Paşa Yalısı. (Hemen arka tarafta Fethi Paşa Korusu var). Fethi Ahmed Paşa'nın torununun çocuğu olan Şevket Mocan, diğer hisseleri toplayınca onun adıyla da anılır olmuş burası. Demokrat Parti dönemi milletvekillerinden Mocan, uyuşturucu kaçakçılarına ve komünistlere ölüm cezası verilmesini isteyen ilk milletvekili olmasıyla ve çapkınlıklarıyla ünlü. 70'inde, 18'lik 'taş bebek' Gönül Yazar'a ilanıaşkıyla! 6. Ayşegül (Tecimer) Nadir, bahçesinde tarihi bir Kuran bulunup da Türkiye'den Fas'a kaçmadan önce nerede kiracıydı Çengelköy'deki Sadullah Paşa Yalısı'nda. Burayı Boğaz'daki en müthiş yalıların başında sayıyor kitabın yazarları. Cumhuriyet dönemi bakan ve hariciyecilerinden Ahmet Ferit Tek'in büyükelçi Seyfullah Esin ile evlenen sanat tarihi doktoru kızı Emel Esin'in, hiç kimse hayatta olmadığı için de Tek-Esin Vakfı'nın şu an bu yalı. 7. Ender Mermerci'nin yalısı, vakti zamanında hangi 'süper star'ın altı günlük kocasına aitti Vaniköy'deki Anadolu Kazaskeri Necmeddin Efendi Yalısı, sosyete sayfalarından aşina olduğumuz Ender Mermerci'ye ait. Burası bir dönem Adana'nın varlıklı tekstilci ailelerinden Coşkun Sapmaz'ınmış. Coşkun Sapmaz magazin tarihine Ajda Pekkan'la olan evliliğiyle geçmiş bir isim. Çift, 1973'te evleniyor, ama aile o zamanlar henüz süper olmayan starı veto edince, altı gün sonra boşanıyor. 8. Rahmi Koç'la Pierre Loti'yi buluşturan yalının bitişiğinde Kıvanç Tatlıtuğ'un ne işi var Kandilli'de, Rahmi Koç'un sahibi olduğu Kont Ostrorog Yalısı, Boğaz'ın en tarihi binalarından biri. İslam hukuku uzmanı Leon Ostrorog, Osmanlı'ya danışmanlık yapmış. Kontun misafirleri arasında Pierre Loti de varmış. Yandaysa, planlarını Ermeni Balyan ailesinden Garabet Amira'nın çizdiği Abud Efendi Yalısı bulunuyor. Burası, Arap ülkelerinde fenomen olan Gümüş dizisinin çekildiği yer. Şöyle de diyebiliriz: Arap ülkelerinden kadın turist kafilelerinin Kıvanç Tatlıtuğ'un izini sürmek için akın ettiği yer. 9. Boğaz'ın en kıdemli yalısı hangisi Anadolu Hisarı'ndaki Amcazade Hüseyin Paşa (Köprülü) Yalısı. 1698'de Sadrazam Hüseyin Paşa için yapılmış. Hemen bitişiğinde, Boğaz'ın Asya yakasındaki en eski ikinci yalısı olan ve Madeleine Albright'tan Oprah Winfrey'ye bir sürü ünlüyü ağırlayıp sıkı PR işlevi gören Zarif Mustafa Paşa Yalısı var. Yine Anadolu Hisarı'ndaki Hekimbaşı Salih Efendi Yalısı ise mülkiyeti baştan beri aynı aileye ait olan nadir yalılardanmış. 10. Kimin dadısı Tolstoy'un yeğeni Prof. Dr. Süleyman Dırvana'yı bazılarımız Bozburun'dan, Seddülbahir adlı 7.5 metrelik resim gibi yelkenlisinden biliriz. Önemli bir cerrah ama aynı zamanda da Türk yelken dünyasının babası desek eğreti durmaz. Rahmetli Süleyman Bey, Kandilli'deki Kıbrıslı Yalısı'nda doğuyor. Dadısı, Tolstoy'un Bolşevik Devrimi'nden kaçan yeğeni! Kanlıca'da kendi adıyla bilinen bu yalının arsasını kendi alıp inşaatını da kendi yapıyor. Zaten de 90'larında hâlâ teknelerin bakımını bizzat kendi yapmasıyla ünlüydü. Sabah/Nur Çintay