10 soruda TOKİ kentsel dönüşüm ve yenileme süreci!

Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ), Toplu Konut İdaresi Kaynaklarının Kullanım Şekline İlişkin Yönetmelik kapsamında; gecekondu bölgeleri ile afet riski altındaki alanların dönüştürülmesi ve iyileştirilmesi amacıyla finansman sağlamayı da yönetim kaynaklarının kullanılacağı alanlara dahil etti. 

TOKİ'nin kentsel dönüşümde temel hedefi; kentsel projelerde yaşam kalitesini artırmak, artan ekonomik dengesizlikleri ve küresel baskıları dengelemek, sosyal eşitsizliği ve konut sıkıntısını ortadan kaldırmak gibi birçok sorunun çözüme kavuşturulması ile değerlere öncelik tanıyan mahalleler kurmak.

Bu süreçte vatandaşların aklına takılan sorular ve cevapları...

1-) TOKİ'nin uygulamaları arasında yer alan yenileme/dönüşüm projeleri nedir?

TOKİ’nin planlı kentleşme ve konut seferberliği kapsamında yürüttüğü uygulamalardan biri de belediyelerle işbirliği içinde gerçekleştirdiği Gecekondu Dönüşüm/Kentsel Yenileme projeleridir. Bu projeler, kentin sağlıksız alanlarının yeniden kente kazandırılması ile bu alanlarda yaşayan vatandaşlarımızın modern yerleşim alanlarında ikamet etmesini sağlamayı hedeflemektedir. Bu projelerde konut ve gerekli sosyal donatı yapılarının (okul, kreş, spor salonu, dini tesis, sağlık tesisi, ticaret vb.) ada içi altyapı ile birlikte inşaatları  TOKİ  tarafından yapılmakta, belediyeler ise hak sahipliği tespit ve taşınmazlara ait değerleme işlerinde TOKİ ile müşterek çalışmakta, ayrıca alanın tasfiyesini, gerekli olan hallerde geçici iskan yardımını ve genel altyapı hizmetlerinin teminini üstlenmektedir.

2-) Yenileme/ Dönüşüm projelerinde aranan özellikler nedir?

Teknik verilere bağlı olarak (jeolojik durum, zemin özellikleri, depremsellik, tarihi ve doğal miras); tasfiyesi zorunlu alanlar, afet bölgeleri ile kentsel arazi değeri yüksek ancak yapılaşma kalitesi düşük ve kentsel kimliğe uyumsuz alanlar bu projelere konu edilmektedir.

3-) Yenilenmesi/Dönüştürülmesi gereken alanı kim belirliyor?

Bu projelerde dönüştürülmesi gereken alan belediyelerce tespit edilmektedir. TOKİ belediyenin başvurusu üzerine alan bilgileri ışığında yerinde inceleme yapmakta ve bir değerlendirme raporu hazırlamaktadır. Daha sonra TOKİ ve Belediye arasında imzalanan protokol çerçevesinde gerekirse proje sınır revizyonu ile uygulamaya konmaktadır.

4-) Hak sahipliğini kim belirliyor?

Proje alanındaki hak sahipleri, TOKİ ve Belediyeler tarafından tespit edilmektedir. TOKİ ve Belediyece kurulan bir ortak komisyon, hak sahiplerinin TOKİ tarafından yapılacak yeni konutlardan veya konut dışında ticaret ünitesinden veya imarlı arsadan talep edip etmeyeceklerine dair görüşler almaktadır.

5-) Bedel tespiti nasıl yapılıyor?

Bedel tespiti, tapulu yapılar için arsa, bina ve eklenti olarak hesaplanırken kendisine ait olmayan arazi üzerinde tapusuz binası olanlara sadece enkaz (bina-yapı varsa ağaç) değeri üzerinden yapılır. Mülkiyeti yapı sahibine ait olmayan durumda, arsa/arazi için değil yapı için bedel takdir edildiğinden bedel; yapının metrekare büyüklüğüne göre değişmektedir. Bu hesaplar o yıla ait Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri üzerinden, binanın yaşı, cinsi, eksik imalatı ve yapım tarzına göre yapılmaktadır.

6-) Hak sahibi, tespit edilen bedel karşılığında nasıl yeni konut alabilecek?

TOKİ’nin üreteceği konutlardan/ticaretlerden talep eden ve belediyeye “muvafakat” vererek borçlanan hak sahipleri için üretilen konutların/ticaretlerin borçlanma usul ve esasları İdaremiz tarafından belirlenmektedir. TOKİ’nin maliyet bedelleri dikkate alarak tespit ettiği konut satış bedelinden hak sahiplerine ait taşınmazlar için belirlenen arsa, bina ve eklentisine ait bedel düşürülür ve tespit edilen borç için vadeli satış yöntemi uygulanır. Hak sahibine bu farkı küçük taksitlerle, uzun vadeli olarak ödeme imkanı sağlanır. Bunun yanı sıra, hak sahibine ait taşınmazın gayrimenkul değeri ile orantılı bölgeleme yapılmakta, taşınmazın imar durumu ve bölgesel anlaşma oranı dikkate alınarak belirlenen katsayı ile bulunan bitmiş inşaat metrekaresine, enkaz bedeli toplamından oluşan bedel karşılığında inşaat alanı dahil edilerek belirlenen yüz ölçüm karşılığında da uzlaşılmaktadır.

7-) Hak sahiplerine yeni konut aynı alanda mı, yoksa başka bir alanda mı veriliyor?

Bu projeler, boşaltılacak alanın niteliğine, konut yapımına uygun olup olmama özelliklerine göre biri “Başka Alana Taşıyarak Dönüşüm/Yenileme”, diğeri “Yerinde Dönüşüm/Yenileme” olmak üzere iki alternatif çerçevesinde yürütülmektedir.

8-) Yenileme/Dönüşüm sürecinde, hak sahiplerinin ikameti nasıl sağlanıyor?

“Başka Alana Taşıyarak Dönüşüm/Yenileme” modelinde alan tasfiyesi, yeni konutların inşaatlarının tamamlanarak hak sahiplerine teslim edilmesinden sonra yapılmaktadır. “Yerinde Dönüşüm/Yenileme” metodunda ise hak sahiplerine yeni konutların yapımı tamamlanana kadar geçici konut tahsis edilmekte ya da kiraları TOKİ ve Belediyece ödenmektedir.

9-) Bir hak sahibi birden çok konut alabilir mi?

Proje bazında kurulan komisyonca takdir edilen arsa ve bina değerinin TOKİ tarafından belirlenecek konut fiyatından yüksek çıkması durumunda, bu hak sahiplerine tespit edilen değere denk gelecek sayıda konut verilebilmesi için gerekli düzenleme İdarece yapılmaktadır.

10-) Aynı taşınmaz üzerinde hissedar olan kişiler projeden nasıl yararlanıyor?

Komisyonca yürütülen takdir/değerleme işlemlerinde, mevcut hisse oranları gözetilerek konutlarla ilişkilendirilir. Hisseler karşılığı takdir olunan bedeller ile hak sahipleri borçlanma seçeneklerini kullanırlar.

Esra Nur AÇKI/Emlakkulisi.com