Afrika'nın gizli modernist şehri 'Asmara'
Doğu Afrika'daki Eritre'nin başkenti Asmara etrafı dağlar ile çevrili yüksek bir platoda konumlanıyor.
1991 yılında bağımsızlığını ilan eden bu genç ülkenin başkentinin en önemli özelliği Dünya'daki modern mimarlığın en önemli seçkin örneklerini barındıran şehirlerden bir tanesi olması. Şehirde art-deco ve modernizmden etkilenmiş, UNESCO Dünya Mirası statüsüne geçmesi beklenen toplam 400 adet bina bulunuyor.
1861-1945 yılları arasında İtalyan Kolonisi olan Eritre'nin başkenti Benito Mussolini'nin Afrika'da bir İtalyan İmparatorluğu kurma isteği üzerine ülkeye gelen İtalyan mimarlar önemli eserlere imza attılar. Bu sayede 1931-1945 yılları arasında küçük bir şehirden, İtalyan Modernist hareketin örneklerini taşıyan bir Afrikalı metropole dönüştü.
İkinci Dünya Savaşı, 40 yıllık Etiyopya işgali ve 30 sene süren iç savaşın ardından günümüzde Asmara'ya bakıldığı zaman 1930'ların İtalyan şehirlerini görmek mümkün. Şehirde yer alan önemli binalar arasında anıtsal geometrisi ile Fiat Taglieri Servis İstasyonu, saf rasyonalizmi ile Selam Oteli, Art Deco barı ile Cinema Odeon'u vermek mümkün.
Cinema Odeon'un Art Deco Barı
Eritre'deki modenizmin en erken örneği Asmara'daki eski Eritre Tarım Ofisi olarak gösterilebilir. 1935 yılında inşa edilen bina modernizmin çok açıkça olmasa da klasik akımın ve Novecento Mimarlığı'nın benzer geometrik özelliğini taşıyor. Bir başka önemli özelliği ise geleneksel formlar ile Asmara'daki popüler modern örnekler arasında bir bağlantı kurması. Devamındaki 2 sene içinde Asmara'daki binaların stilleri modernizmi destekleyecek şekilde göz alıcı ve acemiydi. Avrupa'daki tutucu atmosferden sonra özgür kalan İtalyan mimarlar, fazlasıyla dikkat çeken çözümler sundular.
Modernist deneyimler
Aralarında İtalyan mimar Guiseppe Pettazzi tarafından tasarlanan 1938 yılında inşa edilen Fiat Tagliero Servis İstasyonu'nun bulunduğu olağanüstü örnekler bu dönemde tasarlandı. Basit bir petrol istasyonu olarak düşünülen binayı Petazzi bir uçak gibi tasarlamıştı. Merkezindeki kulede, ofis mekanları, kasa ve mağaza, esas kulenin her iki tarafında 30 m uzunluğunda konsol kanatlar yer alıyor.
Fiat Tagliero Servis İstasyonu
Adeta havada süzülür gibi duran bu ilginç binanın kanatlarının oldukça ilginç bir hikayesi var. Kanatlar öngermeli betondan yapılmış ve strüktürel olarak desteklenmemişti. Fakat o dönem İtalya'da -dolayısıyla kolonisi olan Eritre'de de- kanatların yasal olarak desteklenmesi zorunluydu. Dolayısıyla binanın teknik çizimlerinde kanatları destekleyen ahşap dikmeler görülüyordu. Açılıştan bir gün önce çalışanlar, kanatların çökmesinden korktukları için destekleri çıkarmayı reddettiler. Bunun üzerine kanatların üstüne çıkan Pettazzi, şantiye şefinin başına silahı doğrultarak, eğer destekleri çıkarmazsa onu öldüreceğini söyleyerek tehdit etti. Sonuç olarak dikmeler söküldü.
Havailik konusunda Fiat binası ile yarışmasalar da sinemadan mağazaya, endüstri binasından konuta kadar modernizmin özelliklerini yansıtan pek çok bina bulunuyor. Asmara'da yoğunlaşan bu stil, ülkedeki diğer şehirlerde de görülebiliyor.