Ahmet Ercan: Binaları başbakan yıkmazsa deprem yıkacak!

İstanbulda 1999daki depremde yıkılmayan binaların hepsi yorgun şu anda. Leventteki yapılar 4. raunttan çıkmış boksör gibi, Cihangirdekiler 5. raunttan, Fatih, Bakırköy ve Avcılardakiler 9. raunttan çıkmış gibi... Yapılar da insanlar gibidir. İstanbuldakiler çok yorgun, çoğu da yaşlı ve hasta...

Başbakan kesinlikle haklı. Güçlendirme çözüm değil. Binalar yıkılacak, baştan yapılacak. Benim 81 yaşındaki annemi 18 yaşında yapabilir misiniz İşte bu kadar basit! Aksi takdirde Başbakan yıkmazsa bu binaları, deprem yıkacak. Binlerce, onbinlerce insan da altında kalıp ölecek!

Hocam deprem açısından İstanbulla Vanı karşılaştırdığınızda nasıl bir tablo çıkıyor ortaya

Şu anda bir deprem olsa, İstanbulu kimse kurtaramaz, Türkiyenin ekonomisi çöker. İstanbulda 7.3 büyüklüğünde bir deprem bekliyorum ben. Eğer 7.3ü tek bir deprem yaparsa, aşağı yukarı Vanın 2-3 katı daha büyük hasara yol açar İstanbulda. Tabii oransal olarak söylüyorum. Vandaki yapı sayısı 3 bin kadar, İstanbulda yaklaşık 1 milyon 600 bin yapı ve 4-4.5 milyon konut olduğu sanılıyor. Kesin rakamları bilmiyoruz. Bu rakamlar tahmini. Belediye de doğrusunu bilmiyor. Çünkü hl arı gibi kaçak yapı yapılıyor. 1.6 milyon yapının yüzde 38inin yapılma, yüzde 67sinin ise kullanma izni yok. Yani neredeyse her 4 yapıdan 3üne belediye kullanma izni vermemiş. Boğazdaki villaların çoğunun da kullanma izni yok. Boğazın her iki tarafı kaçak villalar cenneti gibi. Sonuçta İstanbuldaki yapıların yüzde 70i çarpık yapılaşma ürünü. Çarpık yapılaşma ne demek Plansız, tasarısız, nasıl yapıldığı belli olmayan, hiçbir mühendislik hizmeti almamış, yer özelliklerine bakılmamış, gelişigüzel yapılara biz çarpık yapılaşma diyoruz. Bu durumu görmek için İstanbula şöyle bir bakmanız yeterli. Çoğu semtte bırakın sokakları, caddelere bile zor giriliyor darlıktan...

- Dolayısıyla Vandaki gibi bir arama-kurtarma mümkün değil. Tüm dünyadan arama-kurtarma ekipleri gelse bile değil mi Vanda, Ercişte enkazları dolaşırken hep bunu düşünmüştüm...

Kesinlikle haklısınız. Oradaki gibi bir arama-kurtarma mümkün olmayacak. Normalde tüm dünyada depremlerde göçük altından kurtarma oranı yüzde 17dir. Van-Ercişte 3 bin 755 kurtarmacı, 96 takım vardı. Yıkılan bina sayısı ise sadece 78di. Ve kurtarmacılar ortalama yüzde 17 olan kurtarma oranını yüzde 24e çektiler. Son Van Depremindeyse olağanüstü bir başarıyla kurtarma oranı yüzde 76ya çekildi. Ama yıkılan yapı sayısı azdı. Müdahale çok çabuk oldu. Çünkü Vanda ilk depremde sadece 6 yapı göçmüştü, ikinci depremde ise 25. Ve yüzde 76 ile dünya birinciliği elde ettiler kurtarmacılar. Ama önemli olan göçük altından kurtarmak değil, göçük altına sokmamak.

- Bunu nasıl başaracağız peki Tabii bir de şunu konuşmak lazım, sizce olası bir depremde İstanbulda ne kadar bina yıkılır

Bu soruya şöyle yanıt vereyim; İnşaat Mühendisleri Odasının 2008de çok dürüst olarak yaptığı bir çalışma vardı. İTÜde bir toplantı yapmıştık, orada sundular. İçler acısı bir durum var ortada. İstanbuldaki her 100 projeden sadece 8inde mühendislik hizmeti alınmış. Yani yüzde 92sinde mühendislik hizmeti yok. Buradan şöyle bir sonuç çıkıyor; İstanbuldaki yapıların yaklaşık yüzde 2si 7.5 büyüklüğündeki bir depremde güvenli.

- Sadece yüzde 2si mi

Evet. Bunlar da, A türü dediğimiz çok varlıklı insanların yaşadığı, sağlam yerdeki, sağlam konutlar. Zaten depremde hiçbir zaman varlıklı insanlar ölmez. Hep yoksullar ölür. Geri kalan aşağı yukarı yüzde 8 dolayındaki yapı ise B türü yapı.

- B türü yapı ne demek

Yapı gereçleri, donatıları doğru seçilmiş ama depreme güvenli bir şekilde tasarlanmamış yapı. Geri kalan yapıların da ne olduğu belli değil ve bir yandan da sürekli olarak bina yapılıyor İstanbulda. Ama son yıllarda daha güvenli sınıra doğru çekilmeye başlandı. Çünkü 2003ten sonra yapı denetimi başladı. Ama bunun paralelinde halen kaçak yapılaşma ve kaçak kat çıkma devam ediyor. Özellikle seçim dönemlerinde... Bu konuda çalışan bir öğrencim var. Hocam her seçim döneminde İstanbula yeni bir semt ekleniyor demişti. Tabii belediyeler de oy almak için oralara ulaşım servisi götürüyorlar, altyapı yapıyorlar, böylelikle kaçağı desteklemiş oluyorlar. Bir taraftan kızıyorsun, bir taraftan destekliyorsun ve böylelikle kaçak yapılaşma sürüyor.

- İstanbuldaki yapılarda en temel hata nedir peki

Yapı hastalıkları diyelim biz ona, İstanbuldaki yapıların yüzde 64ünde toprak ıslaklığı var.

- Bu ne demek

Toprak ıslaklığını normalde jeofizik elektro çekerek bulabiliyoruz. Bizim yöremizde, Aydında annelerimiz, Oğlum nalınlarını ayağına giy, yer yaş, soğuk alırsın. Yaş yere çıplak ayakla basma derlerdi. Yaş olan yerler insanı hasta ettiği gibi yapıyı da hasta eder. Yapı insana çok benzer. Yapının temeli havada değil, yerdedir. Ve yere temeliyle tutunur yapı. Temelin bulunduğu yerin yaş ya da ıslak olmaması gerekiyor. Eğer yer, yaş, ıslak ve suluysa ve oraya ille de yapı yapılacaksa biz onu jeofizik elektro çekerek belirliyoruz. Aşağı yukarı 20-25 dakikamızı alıyor bu. Hiç delmeden, kuyu sondaj falan yapmadan... Ve bakıp diyoruz ki mesela, Buradaki ıslaklık derinliği 2.5 metre. Eğer 15 metre daha gidersen burada yeraltı suyu da var! İnşaat mühendisi bunun üzerine yapıyı tasarlıyor. Diyor ki, Burada bir ıslaklık sorunu var! Eğer dürüstse tabii... Kazısını yapıyor, ıslaklık oranını görüyor, o ıslaklığın, suyun, yapının köküne gelmemesi için inşaat teknolojisiyle bir yalıtım bohçası yapıyor oraya... Yer çarşafı dediğimiz ıslaklık geçirmeyen materyaller var, yere onlardan seriliyor, bir yalıtım yapılıyor ve o su yapıya gelmiyor. Yapı güvenli oluyor.

*****

İstanbuldaki yapıların yüzde 64ünde kemik erimesi var!

- Islak yere bina yapılırsa ne olur

Betonlar sünger gibidir. O ıslaklığı alır yukarıya doğru çeker. Hatta yapılara dışarıdan bakınca alt veya üst katlarda pul pul boyaların döküldüğünü görürüz. O, burada ıslaklık yürüyüşü var, yapı buradan çürüyor anlamına gelir.

- O zaman beton yumuşuyor mu

Aynen öyle. Beton kötü döküldüyse, gözenekliyse bir taraftan oksijeni, diğer taraftan da suyu alır ve içindeki donatı paslanmaya başlar. Yapıyı depreme karşı ayakta tutan donatılardır. Biz Vanda hep o donatıları inceledik. Beton ufalanmıştı, donatılar da sıyrılmış, düğüm yerlerinden kopmuştu. İşte beton suyu çekerse paslanma başlar. İstanbulda inşaat mühendisleri ve mimarlarla baktığımız birçok yapıda gördük ki, betonun içinde donatının izi var, ama kendisi yok. Paslanmış, çürümüş gitmiş. Ben bunu yapılarda kemik erimesi diye adlandırıyorum.

Demirin izi bile yok

- O derece tehlikeli bir durum var yani İstanbuldaki binalarda Demir hiç kalmamış, öyle mi

Evet. O derecede yapılar var. Demirin sadece izi var. Bu oran İstanbuldaki binalarda yüzde 64. Yani İstanbuldaki yapıların yüzde 64ünde kemik erimesi var. Yapılar kadınlara o kadar benzer ki... Kadınlar çok doğurduğu zaman vücutlarında kalsiyum azalır, kemik erimesi başlar... Benim annem 5 defa doğurmuş, kemik erimesinden, büzüldü gitti. İşte İstanbulun yapıları da aynı benim annemin durumu gibi, kemik erimesi yüzde 64...

- Yaşlı insanların ufacık bir düşmede bile bir yerleri kırılır. O zaman İstanbuldaki binalar da böyle mi

Evet. Bir deprem vurmasına bakar. Deprem vurunca kırar o binaları. Çünkü onun sadece düşey yükünü taşıyıcı beton vardır. O beton da eskimiştir. Beton da döktüğünüz zamanki beton değildir, zaman içinde eskir. Her deprem oluşunda içinde çatlakçıklar oluşur, ardışık depremler o çatlakçıkları çatlak yapar, daha sonra kırık yapar ve en sonunda bina göçer. 1999da yıkılmayan İstanbuldaki binaların hepsi yorgun şu anda. Mesela Leventteki yapılar aşağı yukarı 4. raunttan çıkmış boksör gibi, Cihangirdeki yapılar 5. raunttan, Fatih, Bakırköy, Bağcılar, Bahçelievler, Zeytinburnu, Yeşilyurt, Yeşilköy, Florya, Küçükçekmece, Güneşli, Mahmutbey, Avcılar, Esenyurt ve Büyükçekmecedeki binalar 9. raunttan çıkmış boksör gibi. Yani yapılar yorgun ve yeni depremi bekliyor. Dolayısıyla deprem çok büyük olmasa da İstanbulu etkileme oranı fazla olacaktır. Çünkü 7.5luk Gölcük Depreminin etkilediği binalar bunlar.

*****

Van Belediye Başkanı cinayetten yargılanmalı

- Şu an için İstanbulda deprem tehlikesine karşı yapabileceğimiz bir şey var mı

Ben yeni bir yapı alacak olsam, en kötüsü 1999dan sonra yapılan bir yapıyı alırım. En akıllıcası ise 2007den sonra yapılan yapıyı satın almak olur.

- Dünkü konuşmamızda, Ben olsam  TOKİ  konutlarında otururum demiştiniz...

Kesinlikle... Bayağı bir TOKİ reklamı yapmış gibi oldum ama doğruyu da alkışlamak gerekir. Nasıl ki kötü olanı yeriyorsak... Yalnız burada hemen belirteyim, TOKİnin Yalovada Hacı Mehmet Ovasındaki yapılaşması yanlış. Hacı Mehmet Ovasında çok büyük yıkım olmuştu. TOKİ geldi oraya evler yaptı, bunu kim önerdi bilmiyorum, yanlış.

- Ovada yüksek bina yapıldığı için mi yanlış

Tabii...

- Peki yine İstanbula dönersek, başka gördüğünüz eksiklikler nelerdir

Gereç eksikliği ve beton niteliksizliği çok yüksek, yüzde 41 oranında. 2007 yönetmeliğine göre beton niteliğinin BS 20 veya üstü olması gerekiyor. Beton zamanla eskir. İnsan eskimiyor mu Ben 18 yaşındaki Ahmet Ercan değilim ki, eskimiş durumdayım. Aynı şekilde yapılar da eskir. Türkiyede betonarme yapılar 1950de yapılmaya başlandı. Betonarme yapıların yaşı da insan yaşıyla özdeştir. 50-70 yıl yaşarlar. Bu yaştaki bir yapı ayaktadır ama artık güçsüzdür. Onun yenilenmesi gerekir. Yenilenmesi, güçlendirilmesi değildir ama. Ben güçlendirmeye inanmıyorum. O binanın yıkılıp yeniden yapılması gerekir.

- Başbakan haklı yani

Kesinlikle, yüzde 100 haklı... Tamamen katılıyorum Başbakana. Ve alkışlıyorum hareketini. Siyasi görüşü bir tarafa bırakalım, depremde siyaset olmaz zaten... İşte, Bayram Otel 47 yaşındaydı. 47 yaşındaki bir otele sen nasıl giydirme izni verirsin belediye olarak! Suçludur Van Belediyesi, bunu net söylüyorum. Giydirme iznini nereden aldı ki bu adam Belediyeye başvurdu, Benim otelin yapım yılı bu diye... Belediye ona demeliydi ki, Sen bu oteli giydiremezsin, bu yapı eski, yık yeniden yap! Giydirmeye izin veren kimdir Van Belediye Başkanlığıdır, fen işleridir. Onlar da kesinlikle cinayetten yargılanmalıdır.

İstanbulda en az 200 bin yapı yıkılıp yeniden yapılmalı

- İstanbulda da Bayram Otel gibi çok otel vardır herhalde

Kesinlikle. İstanbuldaki yapıların yüzde 11i eski yapı... Bu oran aşağı yukarı bizim depremde ne kadar yapıyı yıkacağımızı da gösteriyor. Hiçbir şey yapmasak İstanbuldaki binaların en az yüzde 10-15inin, yani yaklaşık 1 milyon kişinin oturduğu 160-200 bin yapının yıkılıp yeniden yapılması gerekiyor. Eğer İstanbulda 1 milyon 600 bin bina varsa... Aslında ben yapıların hemen hemen tümünün yıkılıp yeniden yapılması gerektiğini söylüyorum. Çünkü böyle şehir olmaz! Ben Beşiktaştan Ortaköye arabamla 2.5 saatte gidebiliyorsam, bu bir şehir değildir. Hepimiz İstanbulda yavaş yavaş ölüyoruz aslında. Deprem olmadan ölüyoruz. Bezginiz, sinirliyiz, hiddetliyiz, dövüşüyoruz, birbirimizi öldürüyoruz. Bu şehirde kaç kişi uygarca yaşıyor Kaç kişi haftada bir sinemaya gidiyor, kaç kişi yürüyüş yapıyor

- Bütün bu yapıların yıkılıp yeniden yapılmasının maliyeti ne olacak, böyle bir hesap yaptınız mı

Bir kere şunu söyleyeyim; deprem siyasetten uzak tutulmalı. Toplumun her kesimini ilgilendiriyor bu konu. Aynı olayı CHP Genel Başkanı Kılıçdaroğlu söylerse mübah, Başbakan Erdoğan söylerse tukaka, öyle bir durum var bugünlerde. Depremde siyaset olmaz. Hemen rant diyoruz, haksız kazanç diyoruz. Her öküzün altında buzağı ararsak, bu çürük evlerin altında ölüp gideceğiz! İnşaat olur da kazanç olmaz mı Elbette olur. Ama ben şöyle bakıyorum; binaların yıkılıp yeniden yapılması yüzde 30 katma değer getirecek. Yani sen olabilecek 250 milyar dolarlık bir zararı hem yapıları yenileyerek hem kentleşmeyi düzenleyerek hem de işsiz gençlere iş sağlayarak çözeceksin. Bu ülkede 10.5 milyon genç işsiz. Bu proje işsizliği sıfıra indiriyor ve aşağı yukarı yüzde 30luk bir katma değer kazandırıyor ülkeye. Sonra devletin anayasal sorumluluğu halkın can güvenliğini sağlamaktır. Sadece teröriste karşı değil, depreme karşı, sele karşı, yer kaymasına karşı, çığa karşı... Ve kötü yapılaşmaya karşı. Bir başbakan, Ben bu yapıları yıkmıyorum herkes başının çaresine baksın diyemez. Yönetimi destekliyor gibi görünmek de istemem ama doğrusu bu. Doğrunun arkasında olmamız gerekiyor. Binaları eğer Başbakan yıkmazsa, deprem yıkacak. Altında kalan binlerce, onbinlerce insan da ölecek...

Mine Şenocaklı/Vatan