Asli ve fer’i zilyetlik nedir? 10-10-2013

Medeni Kanun'da "Bir eşya (mal) üzerinde zilyetlik iradesine dayanarak fiili hakimiyet kurma eylemine zilyetlik denir " olarak tanımlanan zilyetliğin çeşitlerin asli ve fer'i zilyetlik nedir? sorusunun cevabı haberimizde..

Zilyetlik nedir?

Zilyetlik, Bir eşyayı fiili hakimiyet altında bulundurma anlamına geliyor. Zilyetliğin iki unsuru var.

- Maddi Unsur: O şey üzerinde fiili hakimiyet sahibi olabilecek durumda bulunma.Fiili hakimiyet unsurunun varlığının kabul edilebilmesi için maddi bağlantının mutlaka da sıkı olması yani eşyanın şahsın elinin altında ,yakınında bulunması şart değildir. Şahsın o eşya üzerinde fiili hakimiyet kurabilecek durumda olması yeterlidir. Örneğin; bir kişi üzerindeki elbisenin kolundaki saatin zilyedi olduğu kadar evinin önüne park ettiği arabasının kiraya verdiği evinin zilyedidir. Ancak fiili hakimiyetten söz edilebilmesi için zilyetliğin bir ölçüde devamlılık taşıması gerekmektedir.Örneğin; kişi, postahane de telefon numaralarına bakmak için almış olduğu rehberin zilyeti değildir.

- Manevi Unsur: Eşya üzerinde fiili hakimiyete sahip olma iradesi yani zilyetlik iradesinin bulunması gerekiyor. Başka bir değişle bir eşya üzerinde fiili hakimiyet ancak bilerek ve istenerek icra edildiği takdirde zilyetlikten söz edilebiliyor. Zilyetlik iradesinin her eşya içinde ayrı ayrı olması da gerekli olmuyor. Fiili hakimiyet konusunda genel bir iradenin genel bir zilyet olma isteğinin varlığı yeterli sayılıyor. Örneğin; evinin önüne posta kutusu koyan bir kimse kutuya atılan tüm mektuplarında zilyedidir.

Zilyetlik ve mülkiyet arasındaki fark

Zilyetlikle mülkiyet birbiriyle karıştırılmamalıdır. Mülkiyet bir hak olduğu halde zilyetlik hukuken korunan bir durumdan ibarettir.

Asli ve fer’i zilyetlik nedir?

Zilyet, bir sınırlı ayni hak veya bir kişisel hakkın kurulmasını ya da kullanılmasını sağlamak için şeyi başkasına teslim ederse bunların ikisi de zilyet olur. Bir şeyde malik sıfatıyla zilyet olan asli, diğeri fer’i zilyettir.(Medeni Kanun m.974)

Örneğin tarla sahibi asli, tarlayı ekim için kiralayan fer’i zilyettir. Çift zilyetlikte asli zilyede yer verilmekle eşyanın malikine, o eşyanın başkasının elinde bulunduğu hallerde dahi, o eşya üzerinde tasarruf yetkisi veriliyor. Burada mülkiyetin naklinin ancak teslim yani zilyetliğin devri şarttır. Zilyet olan kişi zilyetliği devredebileceği gibi zilyetliğini bir başkasına aralarındaki kişisel ilişkiye göre bırakmış olan kimse o eşyanın üzerinde fiilen tasarruf yetkisine sahip olmayacaktır.

Ayrıca fer’i zilyet kavramını kabul eden kanun koyucu bu sayede onun da zilyetliğinin korunmasına ilişkin hükümlerden yararlanmasını sağlıyor. Böylece fer’i zilyette zilyetliğine yapılan saldırının durdurulmasını, zilyetliğin iadesini ve zarar gördüğü hallerde tazminat isteyebiliyor.

Her asli zilyet malik sıfatıyla zilyettir, ancak her malik sıfatıyla zilyet asli zilyet değildir. Asli zilyedin doğabilmesi için fer’i zilyetliğin olması gerekiyor. Fer’i zilyetlik yoksa bu durumda malik sıfatıyla zilyetlik vardır. Örneğin biri sahip olduğu tarlayı kendisi kullanıyorsa malik sıfatıyla zilyettir.