AVM-mağazalar savaşında kim, ne istiyor?
Herkesin merakla beklediği alışveriş merkezleri 11 Mayıs'ta kapılarını açıyor. Peki AVM-mağazalar savaşında kim, ne istiyor?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 'normalleşme planı'nı geçtğimiz günlerde açıkladı. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın açıkladığı normalleşme AVM'lerle ilgili son noktayı koydu ve alışveriş merkezlerinin 11 Mayıs tarihinden itibaren açılacağını söyledi.
Alışveriş merkezlerinin 11 Mayıs tarihinde açılışı için geri sayım devam ederken perakendeciler ve AVM yatırımcıları yeni döneme hazırlanıyor. Sektörün önde gelen kuruluşları bu süreçte alınması gereken önlemleri sıralayarak taleplerini sunuyor.
AYD'den alışveriş merkezlerinin açılışı öncesi tavsiye kararları
Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği (AYD) Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklaması sonrasında Bilim Kurulu ve Ticaret Bakanlığı’nın talimatlarına uyulmasını ve gerekli önlemlerin alınmasıyla 11 Mayıs’ta AVM’lerin kademeli açılabileceğini açıkladı. AYD tarafından yapılan açıklamada şu ifadelere yer verildi:
"Sayın Cumhurbaşkanımızın bu açıklamasının bir gereği olarak; Bilim Kurulu ve Ticaret Bakanlığımızın talimatlarına uyulması suretiyle ve gerekli ilk önlemlerin alınması kaydıyla 11 Mayıs 2020 itibarıyla kapalı AVM'lerin kademeli şekilde açılabileceği, dileyen perakendecinin 11 Mayıs 2020 tarihinden itibaren ilgili AVM'deki mağazasını Sağlık Bakanlığı ve Ticaret Bakanlığının belirleyeceği asgari tedbirlere ilaveten müşteri ve çalışanların sağlığını korumak adına gerekli görülen önlemleri almak suretiyle açarak faaliyetlerine başlamasına ve hatta ramazan ayında olduğumuz da gözetilerek mağazalarını açan perakendecilerin 11 Mayıs 2020-1 Haziran 2020 tarihlerinde, (AVM normal açılış saati 10.00-22.00 olarak kalmakla) 11.00-19.00 saatleri arasında faaliyet göstermesine izin verilmesi, bunlara ek olarak açılış hazırlıkları ve salgın önlemlerini henüz tamamlayamadığı için 11 Mayıs 2020 itibarıyla mağazasını açmayan perakendecilere salgınla mücadelede olumlu seyrin devamı ile 1 Haziran 2020 tarihine dek kolaylık sağlanması, geç açıldığı iddiasıyla sözleşmesel/kanuni herhangi bir yaptırım uygulanmaması, bu sebeple tüm perakendeci/kiracılar bakımından nihai açılış tarihinin salgınla mücadelenin olumlu seyri ile 1 Haziran 2020, çalışma saatinin de 1 Haziran 2020 itibarıyla yeniden 10.00-22.00 olarak belirlenmesi, (halihazırda açık olan market ve eczaneler hariç) bu karara konu AVM'lerdeki mağazasını mayıs ayında açan/açmayan kiracılardan mayıs ayı için herhangi bir kira bedeli tahsil edilmemesi, devam eden aylar bakımından ise her AVM'nin kendi koşullarında ve özelinde kiracılarına gerekli desteği vermesi için azami çaba harcaması yönünde tavsiye kararı alınmıştır."
70 bin mağaza açılacak
Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Yönetim Kurulu, alışveriş merkezlerinin 11 Mayıs 2020 tarihinden itibaren başlayacak açılma sürecin sağlıklı ilerleyebilmesi için önerilerini 5 başlık altında topladı. BMD üyesi markalar, salgın sebebiyle 18 Mart 2020 akşamı kapattıkları Türkiye genelindeki 70 bin mağazayı yeniden açacak.
Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu’nun tavsiyelerini rehber edinen ve güvenli bir açılış yapmak isteyen markalar, 11 Mayıs 2020 tarihinden itibaren öncelikle caddelerdeki ve açık alışveriş merkezlerindeki mağazalarında ‘deneme açılışı’ yapacaklar. Markalar geniş katılımlı açılışı ise ürün tedariki, mağaza içi düzenlemeleri ve hijyen önlemlerini tamamladıktan sonra 1 Haziran tarihinde gerçekleştirmeyi planlıyor.
BMD Yönetim Kurulu tarafından yapılan yazılı açıklamada, ‘yeni dönemde’ markaları ‘yeni şartlar’ın beklediği belirtildi. Sosyal mesafe kuralı nedeniyle mağazalarda ziyaretçi sayısının düşeceği, daha az ürün ve model sunumu yapılabileceği, cirolardaki turist katkısının çok azalacağı belirtilen açıklamada, “Bütün bunlara ek olarak artan maliyetler ve üretim zincirinde meydana gelen kopmaların markalarımızı olumsuz etkilemesinden endişe ediyoruz” ifadeleri yer aldı.
Markaların tüm finansman kaynaklarını üretici ödemelerine ayırdığı ve yüksek maliyetlerle borçlanmak zorunda kaldığın da belirtilen 3 ay sonra çok daha zor durumlarla karşılaşılmaması için BMD’nin önerileri şu şekilde sıralandı:
-Normalleşme tam olarak gerçekleşene kadar 90 günlük süreyle kira talebinde bulunulmasın. Fakat eski cirosunun en az yüzde 80’ini yakalayan perakendeci ciro üzerinden kira ödeyebilsin.
-Salgının etkileri ortadan kalkana kadar ‘kazandığın kadar öde’, bir başka ifade ile ‘kazan – kazan’ ilkesinden hareketle 1 sene boyunca ciro kirasına dönülsün.
-Alışveriş merkezlerindeki ortak alan işletme gideri hesabı, ciro kirasına yüzdelik bir pay eklenerek ve şeffaf bir şekilde yapılsın. Markaların zarar eden mağazalarını ‘mücbir sebep’ kapsamında hızla kapatarak verimli operasyonlara odaklanmaları gerekli.
-Alışveriş Merkezi yönetimleri bu durumdaki mağazalardan çıkış için yıllar önce imzalanan kontratları gerekçe göstererek yüksek tazminatlar istemesin. Aksi halde birçok marka yakın gelecekte büyük zorluklarla karşı karşıya kalacak.
-Kısa Çalışma Ödeneği Eylül sonuna kadar devam etsin. Mağazalarda ilk birkaç ay vardiya sayısının düşeceği bildirilen açıklamada, BMD üyesi markaların 400 bine yakın istihdamının korunmasında Kısa Çalışma Ödeneği’nin büyük bir teşvik unsuru olacağının altı çizildi.
AVM yatırımcılarına bir müddet kirasız dönem öneriyoruz
Kategori Mağazacılığı Derneği (KMD) Yönetim Kurulu Başkanı Serhan Tınastepe, koronavirüs salgını sonrası oluşacak "yeni normal" sürecinde, perakendenin tüm paydaşları için aldığı tavsiye kararlarına ilişkin açıklamalar yaptı. Tınastepe, "AVM yatırımcılarına, bir yıl süresince sözleşmelerde yazan ciro oranlarını uygulamalarını, sözleşmelerinde ciro oranı yer almayan perakendeci için ise bir yıl süreyle geçen yılın aynı ayındaki ciroya göre kaybı oranında indirim yapılmasını öneriyoruz" şeklinde konuştu.
Dünyanın, Türkiye'nin ve dolayısıyla sektörün tarihi bir sürece şahitlik ettiğine dikkat çeken Tınastepe, "Kimsenin sonuçlarını tam olarak kestiremediği, süreç içerisinde nereye evrileceğini bilemediğimiz bir pandemi hadisesiyle karşı karşıyayız. Sektör olarak çok kriz gördük, çok badire atlattık, ancak bu durumun perakendenin tüm paydaşlarında nasıl bir hasara yol açacağı ile ilgili kesin yargılarda bulunmanın imkansızlığı içerisindeyiz. Bu öngörülemezliğin bir an önce ortadan kalkarak yeniden özlediğimiz eski hayatımıza yaklaşmayı umuyoruz" dedi.
"AVM yatırımcılarına bir müddet kirasız dönem öneriyoruz"
Tınastepe, "yeni normal" kavramından yola çıkarak, KMD olarak, sektörün tüm unsurlarının bu süreci atlatması için tüm paydaşlara belirli konularda önerilerde bulunmayı tarihi bir sorumluluk olarak gördüklerini ifade ederek, "Tüm paydaşlarımıza bu süreçte açık ve şeffaf iletişim, empati ve hoşgörü içerisinde bir dayanışma tavsiye ediyoruz. Bu dayanışma duygusuyla hareket ederek bu süreçteki yaralarımızı sarabilecek ve geleceğe daha emin adımlarla yürüyebileceğiz. Güzel günlere gidebilmenin şartı bugün birbirimizle dayanışmaktan geçtiğini belirtmek isteriz. Atacağımız her adımda hem ülkemize, hem hukuka hem çalışanlarımıza hem iş ortaklarımıza hem de bizi biz yapan Türk tüketicisine karşı sorumlu olduğumuzu tüm paydaşlarımıza hatırlatmak isteriz" dedi.
Tınastepe, şöyle konuştu: "KMD Yönetim Kurulu olarak AVM yatırımcılarına; kiracılarının eski faaliyetlerine başarıyla dönebilmesi, AVM’lerin yüksek doluluk oranlarıyla açılabilmesi adına, üç aydan az olmamak kaydıyla bir müddet kirasız dönem vermelerini, perakendecilerin operasyonlarını planlayabilmeleri için bir yıl süresince sözleşmelerde yazan ciro oranlarını uygulamalarını, sözleşmelerinde ciro oranı yer almayan perakendeci için ise bir yıl süreyle geçen yılın aynı ayındaki ciroya göre kaybı oranında indirim yapılmasını öneriyoruz. Tüm desteklere rağmen süreç içerisinde girdiği ekonomik bunalım nedeniyle faaliyetine devam etmesi mümkün olmayan perakendeciye üç ay evvel bildirimde bulunması kaydıyla çıkış hakkının bu süreçte tanınmasını tavsiye ediyoruz. Pandemi nedeniyle doğacak ek yatırım ve masrafların perakendeciye ortak alan gideri olarak yansıtılmamasını ve ortak alan giderlerini bu süreçte tartışma konusu olmaktan çıkarmak adına bir yıl süreyle ciro bazlı ödenecek kiranın yüzde 10’u ile sınırlandırılmasını öneriyoruz."
"Bir yıl süreyle ciro kirasına geçilmeli"
Tınastepe, alışveriş merkezlerinin temizliği ve güvenliğiyle perakende sektöründe herkesin övünç kaynağı haline geldiğini belirterek, aynı övgüleri, AVM’lerde virüs yayılımını önleyecek her türlü önlemlerin açılış öncesi için de alınması gerektiğini belirtti.
Tınastepe ticari alan sahiplerine yönelik, "Cadde Mağazaları, Depo-Antrepo gibi Ticari Alanların Sahiplerine kapalı kalınan süre boyunca tıpkı AVM’lerin yaptığı gibi kira almamasını öneriyoruz. Perakendecinin başarıyla eski faaliyetlerine dönebilmesi için bir yıl süreyle ciro kirasına geçilmesi, sözleşmelerde ciro kirası ibaresi yer almayan mülklerde ise bir yıl süreyle kiralarda yüzde 50 oranında indirim yapılmasını öneriyoruz" diye kullandı.
Ortak alan giderinin yüzde 25’inin ödenmesi
Serhan Tınastepe perakendecilere; ülke ekonomisinin sekteye uğramaması ve işlerin süreklilik sağlanması için faaliyetlerine bütün AVM ve cadde mağazalarında eksiksiz olarak dönmeleri tavsiyesinde bulundu ve şöyle konuştu:
"Kapalı kalınan süre boyunca kira almayan AVM’lere ortak alan giderinin normal dönemde ödenen miktarının yüzde 25’inin ödenmesini öneriyoruz.
Geri dönüş sürecinde AVM’lerin sağladığı kirasız dönemde, geçen yılın aynı ayına göre cirolarının enflasyondan arındırılmış haliyle yüzde 80’ini geçenler, sözleşmelerinde yer alan ciro kirasını, AVM kirasız dönem vermiş olsa bile ödemesini öneriyoruz.
Mağazalarında tüketicilerin gönül rahatlığıyla alışverişini yapabilmeleri için virüs yayılımını önleyici tedbirleri açılış öncesi almalarını öneriyoruz. Burada amaç kazanç sağlamak değil, kayıpların domino etkisiyle tüm sektör paydaşlarına sirayet etmesinin önüne geçmektir."
Yıllık ciroların yüzde 25’i oranında kredi tahsisi beklentisi
Tınastepe, bütün bu önerilerin gerçekleşebilmesi ve ülke ekonomisinin temel taşlarından biri olan perakendenin tüm unsurlarını sağlıklı tutabilmek adına kamu yönetiminden de istekleri olduklarına dikkat çekti.
Sıraladıkları ve arzu edilirse detaylandırabilecekleri tavsiyelerinin yasal zemininin oluşturulmasını talep eden Tınastepe, kısa çalışma ödeneğinin koşullarının esnetilerek eylül ayı sonuna kadar devam ettirilmesini talep ettiklerini ifade etti.
Perakendecinin finansmana ulaşması için bugüne kadar gösterilen gayretin artırılarak sürmesi gerektiğini dile getiren Tınastepe, perakendeciye stok miktarı kadar ya da yıllık cirolarının yüzde 25’i oranında bir kredi tahsisinin uygun şartlarla sağlanmasının doğru olacağına dikkat çekti.
Faizsiz refinansman imkanının sağlanması
Tınastepe dernek yönetim kurulunun önerilerine ilişkin açıklamasını şu şekilde sonlandırdı:
"Perakendeciye destek olan AVM’lerin kredilerinin faizsiz 6 ay ertelenmesinin sağlanmasını ya da faizsiz refinansman imkanının sağlanmasını talep ediyoruz.
Umuyoruz ki hem kamu yönetimimiz hem de perakende sektörünün tüm paydaşları talep ve önerilerimizi değerlendirerek sektörümüzün bu süreci atlatmalarına katkı sağlarlar. Her türlü kriz dönemini başarıyla atlatmış Türk Perakende Sektörünün bu krizi de başarıyla atlatacağına olan inancımızla tüm paydaşlarımıza sağlık ve işlerinde kolaylıklar diliyoruz."
Gıda Perakendecileri Derneği'nden kira önerileri
Gıda Perakendecileri Derneği (GPD), yaşanan normalleşme sürecinde kira ilişkilerinin düzenlenmesine dair öneriler sundu.
Anadolu Ajansı'nda yer alan habere göre, dernek tarafından yapılan açıklamada, koronavirüs sebebiyle oluşan beklenmedik ve zorlu sürecin herkesi farklı ölçeklerde olumsuz etkilediği belirtilerek, önce sağlığı, sonra ticari devamlılığı tehdit eden bu küresel salgınla mücadelede her zaman devletin ve halkın hizmetinde olarak kendilerine düşen vazifeyi ifa etmeye çalıştıkları ve buna devam edecekleri belirtti.
Yapılan açıklamada, şu ifadeler yer aldı:
"Alınan önlemler, sağlık ordumuzun fedakarlığı ve vatandaşlarımızın sağduyusuyla yakın zamanda olumsuz etkinin azalarak, yeniden özlediğimiz eski hayatımıza yaklaşmayı umuyoruz. Bu geçişin bir anda olmayacağı, sosyolojik ve ekonomik etkilerin ciddi bir müddet daha devam edeceği konusundaki ortak görüşe itibar ederek ticari devamlılığın ve halkımıza en uygun fiyatlarla aynı mağaza sayısıyla ulaşabilmenin hedefiyle önerilerimizi kamuoyuyla paylaşmanın uygun olacağı kanaatindeyiz. Sayın Cumhurbaşkanımızın da 4 Mayıs 2020 tarihli açıklamasında belirttiği üzere, salgın sayı itibarıyla sona erse dahi eskiye dönüş mümkün olmayacak, 'yeni normal' toplumun her kademesinde yaşamın yeni belirleyicisi olacaktır."
- Alışveriş merkezleri ile kira ilişkileri
Yapılan açıklamada, alışveriş merkezlerinin yeniden faaliyete başlamasının yeni normalleşmeye geçiş için bir adım olacağının, kamu otoriteleri tarafından yapılan tavsiye niteliğindeki açılış önerilerinden de anlaşıldığı belirtilerek, "Açılış tavsiyeleri doğrultusunda perakendecilerin ve alışveriş merkezlerinin ortak bir karar ile açılış tarihi belirlemesi, açılışını hazirana bırakan perakendeciye yükümlülük getirilmemesi ticari sektör oyuncularının da normalleşme sürecine adapte olmasını kolaylaştıracaktır." ifadelerine yer verildi.
Hem alışveriş merkezlerinin tam bir doluluk ve coşkuyla açılabilmesi hem de bünyesindeki perakendecilerin tedarik zincirindeki çarkları yeniden döndürebilmesi adına, tekrar açılıştan itibaren birkaç ay kirasız dönem sağlanmasının son derece yerinde olacağı bildirilen açıklamada, şu ifadeler yer aldı:
"Perakendecinin bu dönemde tedarikçi ve çalışan ödemelerine odaklanması adına adeta can suyu olacak bu geçici dönem, ticari devamlılığın sağlanmasına büyük katkı sağlayacaktır. Bu kirasız dönemin hemen ardından 'kazan-kazan' ilkesine dayanarak yıl sonuna kadar sadece ciro bazlı kira bedeli ödenmesi tarafların önünü görmesi ve mağazasını açması adına cesaret verici olacaktır. Zira önünü göremediği için mağazasını kapatmak zorunda kalan perakendecinin ne çalışanına ne tedarikçisine, nihayetinde ne de maliki konumundaki alışveriş merkezine faydası olamayacaktır.
Kira sözleşmesinde ciro kira oranı belirlenmeyerek sadece sabit kira bedeli yer alan kiracılar açısından, kira bedeline geçen senenin aynı ayına oranla yaşadığı ciro düşüşü yansıtılmalıdır. Daha yalın bir ifadeyle, cirosu hangi oranda düştüyse, sabit kira bedeli de o oranda düşmelidir. Doğaldır, perakendecinin bu dönemde hijyen ve koruma tedbirleri sebebiyle giderleri aslında çok daha fazla olacaktır. Ortak alan giderlerini asgari düzeye indirmek adına, maliklerin azami çabayı sarf etmesi sağlanmalı, gerekirse bir üst sınır belirlenerek bu kalemde de öngörü unsuru temin edilmelidir."
Yapılan açıklamada, bu önlemlere rağmen talep daralması sebebiyle sorun yaşayan perakendecinin, cezai şart baskısı olmadan fakat yatırımcıya da taraflar arasındaki kira sözleşmesinde daha kısa bir süre belirtilmediği takdirde en az 3 ay önceden bilgi vererek, mağazasını tahliye edebilmesi gerektiği belirtildi.
Yapılan açıklamada, "Kapanış, her tacirin son tercihi olmakla birlikte bu kaçınılmaz duruma engel olunması ekonomik sorunları büyütüp başta diğer malikler olmak üzere tüm sektör paydaşlarına olumsuz etki edecektir. Alışveriş merkezleri, temizliği ve güvenliğiyle bugüne kadar organize perakendenin yüz akı olmuştur. Bundan sonra da perakendeci ile el ele verilerek dünyadaki en iyi uygulamalar misliyle ülkemize yansıtılacak, müşterilerin güvenle ve huzurla ziyareti temin edilecektir." ifadeleri de yer aldı.
- Cadde mağazaları ile kira ilişkileri
Açıklamada, tıpkı alışveriş merkezlerinde olduğu gibi, caddelerde de kapalı kalınan dönemde kira sözleşmelerinin askıda olduğu kanaatini taşıdıkları bildirilerek, şu ifadelere yer verildi:
"Geçtiğimiz süreçte açık kalınsa dahi bu dönem için ve yeni açılışlar sonrasında da sadece ciro oranlı kira bedelinin tatbik edilmesinin (sözleşmede sabit + ciro oranlı kira bedeli mevcutsa) aynı olumlu neticeleri vereceğini düşünüyoruz. Kira sözleşmelerinde ciro oranı yer almıyorsa sene sonuna kadar yüzde 50 indirimli olarak ödenmesi yaşanan ve yaşanacak daralmanın ticari hayata etkilerini azaltmak adına önem arz edecektir.
Hem alışveriş merkezi hem de cadde mağazalarında geçen senenin aynı ayına oranla ve enflasyon etkisinden arındırılmış biçimde yüzde 80 ve üzerinde ciroyu yakalayan perakendeciye (gıda marketlerinde bu oran yüzde 90 olmalıdır) indirim tatbik edilmeyerek sözleşme hükümlerinin uygulanmasında bizce hiçbir sakınca bulunmamaktadır. Burada amaç kazanç sağlamak değil, kaybedenin yükünün fedakarlığın denkleştirilmesi ilkesiyle paylaştırılması, bu kayıpların domino etkisiyle tüm sektör paydaşlarına sirayet etmesinin önüne geçmektir."
- Kamu otoritelerinden beklentiler
Yapılan açıklamada, söz konusu önerilerin yasal zemininin oluşturulmasının beklendiği belirtildi.
Kısa çalışma ödeneği desteğinin eylül sonuna kadar devam etmesi beklentisinin de yer aldığı açıklamada, şu ifadeler yer aldı:
"Perakendeciye finansman desteği sağlanırken, sektörün gelişimi ve istihdamda çok önemli bir kaldıraç rolü üstlenen alışveriş merkezlerinin yatırımcılarının da kredilerinin faizsiz ertelenmesi veya geri ödeme müddeti ertelenmiş yeni krediler sağlanması yönünde olacaktır.
Perakendeciler olarak bizler, dün olduğu gibi bugün de tüketici ihtiyaçlarına en uygun fiyatla yanıt vermek yönünde mücadele etmeye, hayatın normale dönüşünde, ticaretin ve iç tüketimin canlandırılmasında cesur adımlar atmaya, istihdam ve kayıtlı ekonominin en önemli aktörü olarak vazifemizin bilinciyle çalışmaya, birbirimizle kıyasıya yürüttüğümüz rekabette en ucuzu en kaliteliyle birleştirerek sunma arzumuzu sürdürmeye kararlıyız. Tek ihtiyacımız olan ticari öngörü ve finansal destekte yalnız kalmayacağımızdan ve bu krizi de kararlılıkla yine hep birlikte aşacağımızdan ise kuşkumuz bulunmamaktadır."