Avukat Kadir Kurtuluş rant vergisi uygulamasını değerlendirdi!

İstanbul Finans Merkezi ve kalkınma planları kapsamında Başbakan Ahmet Davutoğlu Gayrimenkul değer artışlarına ilişkin vergilendirmeye gidileceğini belirtmiştir. Adına Rant Vergisi denilecek olan bu uygulamayı Gayrimenkul Hukuku alanında uzman Avukat Kadir Kurtuluş değerlendirdi; 

“Gelişmelerden ve açıklamalardan anladığımız kadarıyla gayrimenkullere ilişkin ; imar değişiklikleri, bölgesel yatırımlar vs. gibi dış etkiler dolayısıyla oluşacak ranttan vergilendirme yoluna gidilecektir. Özetle, üçüncü faktörlere yani kamu yatırımlarına ya da çalışmalarına bağlı olarak gayrimenkulünüz kendiliğinden değer kazanmışsa, oluşan bu değerden vergi alınacaktır.

Türk Dil Kurumu tarafından kelime anlamı "getirim"  olarak tanımlanan rant kelimesi; bir mal ya da paranın, belirli bir süre içinde emek verilmeden sağladığı gelir manasına geliyor. Yine Rant, Devletin çeşitli uygulamalarla bireysel, endüstriyel veya sektörel olarak özel teşebbüs lehine herhangi bir çıkar avantajı yaratması; bu avantajın realizasyonu ve paylaşımı şeklinde de ifade ediliyor.

İngilizce “Economic Rent” olarak adlandırılan “Rant Vergisi” başkaca ülkelerde de yerleşmiş bir uygulamadır. Avustralya’da petrol çalışmaları dolayısıyla değerlenen arazilerde kullanılmaya başlanmıştır, yine Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Norveç ve Kanada’da petrol çıkarmak dolayısıyla elde edilen gelir ve arazinin değerlenmesine bağlı olarak ilk vergilendirilmeler yapılmıştır. Robert Tollison‘a göre; Normal olandan fazla kazanımın vergilendirilmesi olarak adlandırılan Rant Vergisi, Henry George’un tanımlamasına göre ise; arazi sahibinin sadece arazi sahibi olmaktan ve arazinin konum avantajından elde ettiği kazançtır. Kısacası herhangi extra bir üretim ya da geliştirme faaliyeti olmadan gelen kazanç olarak tanımlayabiliriz. 

Türkiye’deki mevcut durumu incelemek gerekirse, Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer md. 80/6’ya göre; Sahibi olduğunuz gayrimenkulün, satın aldığınız tarihten itibaren 5 yıl içinde elden çıkartılmasından sağlanan bir kazanç olmuş ise bu kazanç üzerinden, yaptığınız değer artışına oranla vergi alınmaktaydı. Bunun haricinde, yukarıda yurtdışı örnekleri verilen, kamu yatırımlarının yapılması ile bölgenin değer kazanması ya da emsal artışlarına bağlı kazanımlar ise vergilendirilmemekteydi. Yapılacak olan yeni  düzenlemelerle 5 yıllık sürenin uzatılacağı ve devlet yatırımları dolayısıyla oluşacak gayrimenkul değer artışlarının da vergilendirilmesi öngörülmektedir.

Rant vergisini iki başlık altında toplamak gerekirse, ilk olarak; taşınmazın sınırları içerisinde bulunduğu İl veya İlçe Belediye Meclisi’nin veya Çevre Şehircilik Bakanlığı’nın imar plan değişikliği yapması suretiyle inşaat yapım izninin artış göstermesi ve oluşacak bu artışın kamu ile paylaşılması. Örneğin mevcut imar plan ve notları ile toplam 10000 m2’lik brüt satılabilir alan çıkan bir projede, yapılacak olan emsal veya statü değişikliği nedeniyle brüt satılabilir alanın 15000 m2’ye çıkması durumunda, artış gösteren 5000m2’lik alan, devlet tarafından vergilendirecek olup bu kazançtan ilgili kamu kurumları pay alacaktır. 

Diğer bir durum ise devletin yapacağı yatırım ve projelerle ilişkilidir. Özellikle İstanbul metro yapım çalışmaları, Kanal İstanbul Projesi, Riva Projesi, 3. Köprü ve 3. Havaalanı gibi devletin yapacağı büyük yatırımlar sonucu arsa veya konutları değerlenecek olan kişi ve kurumlar oluşan bu değer artışından dolayı vergiye tabi tutulacaklardır. Böylece devlet buradan elde edeceği gelirle yeni kamu yatırımları yaparak yeni büyük projeler için finansman sağlamakla kalmayacak bu yatırımdan yararlananların katkıda bulunmasını sağlayacak bir sisteme geçmiş olacaktır.

Başbakan Ahmet Davutoğlu’nun belirttiği ve öncesinde de açıklanan Orta Vadeli Programda yer alan Rant Vergisi, imar ve vergi hukukunda yapılacak yeni mevzuat çalışmalarında yer alacaktır. Fakat ne zaman ve net olarak nasıl olacağı henüz belirsizliğini korumaktadır. ”

Avukat Kadir Kurtuluş