Ayasofya'nın restorasyonunda son durum!
Bir dünya mirası olan İstanbul'un incisi Ayasofya'da uzun süreden beri restorasyon ve konservasyon çalışmaları sürüyor. 1500 yıldır ayakta duran ve inşa edildiği günden beri defalarca restorasyona tutulan dev eserde tarihinin en büyük bilimsel yenileme ve koruma çalışması yapılıyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yapılan çalışmalarda Ayasofya Müzesi Müdürlüğü, İstanbul Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü, İstanbul Restorasyon ve Konservasyon Merkez ve Bölge Laboratuvarı Müdürlüğü, İstanbul Valiliği yatırım izleme ve koordinasyon başkanlığı ile birlikte büyük bir özveriyle çalışılıyor. Sabah gazetesinde yer alan habere göre, Ayasofya'yı çok seven ve işini aşkla yapan' dev ekip on yıllarca sürmesi beklenen çalışmalarda Ayasofya'yı doğanın ve zamanın yıpratıcı etkilerinden korumanın yanı sıra, ziyaretçileri deprem ve yangın riski gibi felaketlerden korumak için de çalışmalar yapılıyor. Dev yapının ayakta tutabilmek için 7 gün 24 saat çalışan Ayasofya Müzesi Müdürlüğü kapılarını Sabah Gazetesi'ne açtı. Tarihi yapıda gerçekleştirilen çalışmaları anlattı. Herkes tarafından merak edilen soruları yanıtladı.
SANTİM SANTİM BELGELENİYOR
Ayasofya müzesindeki çalışmalar acil müdahale gerektiren iç yüzeylerde, ana mekanın iskele kurulan kuzey cephesinde ve mermer zeminlerde yapılıyor. Yüzlerce kişinin dev iskelede ya da mermer zemin üzerinde hummalı bir çalışmanın devam ettiği tarihi yapı santim santim de yenileniyor. Çalışmalar hakkında açıklama yapan Ayasofya Müzesi Müdürü Hayrullah Cengiz ve İstanbul Rölöve ve Anıtlar Müdürü Olcay Aydemir şunları söylüyor:
TARİHİN EN BÜYÜK BİLİMSEL RESTORASYONU
"Ayasofya inşa edildiği günden beri yapının gerekliliğinden dolayı devamlı onarım ve yenilenme süreci içerisinde olmuştur. Ayasofya ve ona bağlı binaları korumak için yapılması gerekenleri tartışarak bilimsel veriler ışığında modern yöntemler kullanarak, projelere devam ediyoruz. Ayasofya'nın dış etkenlere karşı korunması, taşıyıcı sisteminin güvenliğinin sağlanması, sürekli izlenmesi, iç ve dış yüzeylerinin iyileştirilmesi yönünde çalışmalar yapılıyor. Çalışma yapılacak her bölge en ince ayrıntısına kadar inceleniyor. Projeleri yapılıyor. Malzeme Analizleri yapılıyor. Ortaya çıkan her şey belgeleniyor.
Rölöve, restitsüyon ve restorasyon projeleri hazırlanıyor. Bütün dünyanın gözü Ayasofya müzesinin üzerinde, biz tarihsel bilimsel ve vicdani sorumlulukla çalışmaları yapıyoruz. Burada yapılan her işlem ilk önce alanında Türkiye'nin duayen isimlerinin bulunduğu içinde Arkeologlar, Mimar, Mühendis, Sanat tarihçisi, Deprem ve Malzeme konusunda uzman isimlerin olduğu bilim kurulu onayına gidiyor. Onay alındıktan sonra koruma kuruluna gidiyor. Koruma kurulu onay verdikten sonra merkez laboratuvarından gelen analiz sonuçlarına göre yenileme ve koruma çalışmaları başlıyor. Yapılan bütün çalışmalar bilimsel veriler ışığında gerçekleştiriyor",
"BİZ AYASOFYA'YI DİNLİYORUZ"
"Binlerce yıldır ayakta kalan yapının belgeleme ve onarım çalışmalarını en bilimsel şekilde sürdürüyoruz. Ayasofya tarihinde yapılmış en büyük bilimsel yenileme ve koruma çalışmasını gerçekleştiriyoruz. Burada bir ilki gerçekleştiriyoruz. Tüm Ayasofya'yı baştan aşağı projelendiriyoruz. Bizden sonraki nesil bu çileyi çekmeyecek. Onlara çok güzel bir miras bırakacağız. Projelendirilmiş, belgelendirilmiş, her noktası çok iyi belgelenmiş, her noktasında bilimsel laboratuvar analizleri yapılmış bir Ayasofya bırakacağız.
Biz işimizi hızlı yapıyoruz ama aceleye getirmiyoruz. Yapılan çalışmaların yavaş gittiği konusunda eleştirilere kulağımızı kapattık. Bizim için as olan Ayasofya'dır ve biz onu dinliyoruz. Biz yapıyı esas alırız. Biz Ayasofya'nın neye ihtiyacı var onu düşünüyoruz "
"ÖRÜMCEK ADAM YOK, İSKELE VAR"
"Ayasofya içindeki çalışmalar bir süre daha devam edecek. Bir taraftan onarımlar devam ederken bir yandan da belgeleme -proje çalışmaları devam ediyor. Karşılaşılan yeni sorunlara göre müdahale ediliyor. Bunun tek yolu yapıya ulaşmak. Ulaşmak için iskeleye her zamam ihtiyacımız var.
Şu anda kuzey cephesinde bulunan iskele kalkmayacak, bundan sonra mihrap kısmında çalışmalara devam edeceğiz. İskele daha sonra güney cephesindeki çalışmalar için kullanılacak. İskele işi bittiği zaman kalkacak. Örümcek adam ya da Süpermen çalıştırmıyoruz. Yapıya ulaşmak için iskeleye ihtiyacımız var."
"AYASOFYA'NIN ALTINDAKİ MAHZENLERE GİRİLECEK"
"Ayasofya'da bugüne kadar yapılmamış bir iş daha yapacağız. Zemin altında kalan bölgeler içinde çalışmalar yapıyoruz. İstanbul'daki bütün büyük binaların altında tünel ve mahzenler var. Büyük bir binayı ayakta tutabilmek için farklı gerekçelerle tüneller açılıyor.
Deprem ve yer altı sularında korunmak gibi. Ayasofya'nın altondaki tüneller Rölöve ve Anıtlar müdürlüğü ile birlikte bir çalışma yürütüyoruz. Tünellere ve tonozlu yapıların altına gireceğiz. Bunun içinde Boğaziçi Üniversitesi mağaracılık kulübüyle bir çalışma yürütüyoruz. Şartnameler hazırlanıyor. Ayasofya altına da inip magazinsel değil bilimsel bir çalışma gerçekleştireceğiz."
"SAKLI İKONALAR SERGİLENECEK"
"Ayasofya ile ilgili birçok kent efsanesi bulunuyor. Hem Hristiyan hem de İslam dünyası için çok önemli bir eser ama bugüne kadar Ayasofya'da açılmamış bir kapı yok. Görmediğimiz bilmediğimiz bir eser yok. Türkiye'nin çeşitli yerlerinden getirilen İkonalar, eserlerin muhafaza edildiği ziyarete açılmayan bazı kısımlar var. Papaz odası dediğimiz bölgede bulunan İkonların bakımı ve onarımı gerçekleştirildi. İkona müzesi gibi bir talep var. Bunlarda zamanı geldiğinde sergilenecek."
YANGIN ÖNLEMİ
Fransa'nın simgelerinden Notre Dame Katedrali geçen nisan ayında çıkan yangında kül oldu. Korkunç olaydan sonra gözeler yenileme çalışmalarının devam ettiği Ayasofya'da tedbirler de arttırıldı. Ayasofya Müzesi Müdürü Hayrullah Cengiz, "Ayasofya müzesinde görevli 40 arkadaşımız her yıl ayrıntılı olarak yangın eğitiminden geçiyorlar.
Notre Dame Katedrali'nde gerçekleşen yangının ardından çalışanlarımız 3 gün süren ayrıntılı bir eğitimden daha geçti. Yangından korunmak için demir iskele kullanıyoruz. Son 10 yıl içinde gerçekleştirilen çalışmalarda Ayasofya içindeki kabloların hepsini yangından korumalı kablolarla değiştirdik. Ayasofya'nın içine yangın sensörleri yerleştiremiyoruz ama müzenin içinde 24 saat personel bulunduruyoruz. İş güvenliği konusunda titiz davranıyoruz. Günün her saatinde müzeyi izliyoruz. İstanbul'da yangın riskinin en az olduğu binalardan bir Ayasaofya'dır" dedi. Cengiz Ayasofya Müzesi'ndeki sismik hareketler yapının depreme dayanıklılığı müzeye yerleştirilen algılayıcılar tarafından Kandilli Rasathanesi tarafından sürekli takip edildiğini de belirtti.
Günde ortalama 12 bin kişi ziyaret ettiği Ayasofya'da çalışmalar müze ziyarete açıkken de sürüyor. Müzenin ziyarete kapalı olduğu bir günde de nakliye, temizlik ve diğer faaliyetler de yürütülüyor.
Ayasofya'nın zemininde yapılan çalışmalar sırasında büyük bir çatlak da bulundu. Çatlağın fotoğrafları çekildi ve belgelemeleri yapıldı. Laboratuvar sonuçları da bilim kuruluna sunuldu. Bilim kurulu ve koruma kurulundan gelecek sonuç ile birlikte alanın restorasyonuna başlanmış olacak.
Zemin ve galeri katı döşemelerinde zaman ve yoğun ziyaretçi dolayısıyla artan hasarların onarımı için hazırlanan projeler de hayata geçiriliyor. Fotoğraflanıp belgelenen alanlar ise santim santim yerinden kaldırılıyor. Altındaki göçmenin sebebi tespit edilip taban güçlendirilmeleri yapıldıktan sonra derz dolgu ile yerlerine yerleştiriliyor.
Kuzey duvarının iskele kurulu bölümünde Rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri sürüyor. Sıva raspası, tuğla onarımı, duvar sağlamlaştırma çalışmaları yapılıp, derz dolgusu çalışmaları da yapılıyor. Bölgedeki mozaikler de tekrar elden geçiriliyor
Kuzey duvarında süren pencere çalışmaları sırasında raspa çalışmalarının ardından sıvanın altında Osmanlı döneminde kalan uygulamalar ortaya çıktı.