Balyan Anıt Mezarı açıldı!

Balyan Anıt Mezarı açılışını Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşarı Ömer Arısoy, Patrik Genel Vekili Aram Ateşyan ve Belediye Başkanı Kadir Topbaş yaptı.

18. ve 19. yüzyılda hassa mimarı olarak Osmanlı Devleti tarafından yaptırılan birçok mimari esere imzasını atan Balyan Ailesi, yıllar sonra bir anıt mezara kavuştu. Anıt Mezar sayesinde, İstanbul’a benzersiz silüetini kazandıran en önemli eserlerin yaratıcısı, Dolmabahçe Sarayı’nın mimarı Garabet Balyan’ın bir istimlak sırasında kaybolan mezar taşı, Krikor Amira Balyan, Sarkis Balyan ve ailenin diğer önde gelen isimleri ile aile kabristanında buluştu.

Üsküdar Surp Haç Ermeni Mezarlığı’ndaki Balyan Aile Kabristanı’nda inşa edilen Anıt Mezar, 1 Ekim 2016 tarihinde düzenlenen törenle, Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşarı Ömer Arısoy, Türkiye Ermenileri Patrik Genel Vekili Aram Ateşyan ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş tarafından açıldı. Anıt Mezar’a, geçtiğimiz yıl Kartal’da, belediyenin kullandığı şantiyelerden birinde bulunan ve Arkeoloji Müzesi’ne teslim edilenGarabet Balyan’ın mezar taşı da nakledildi. Garabet Balyan’ın naaşı ise Beşiktaş Ermeni Mezarlığı’nın istimlaki sırasında yok olduğu için aile kabristanında yer almıyor.

Hayırsever Hraç ve Hagop Kırmızıyan kardeşlerin sponsorluğunda yaptırılan Balyan Anıt Mezarı projesi, mimar Tavit Aynalı’nın imzasını taşıyor. Tavit Aynalı projeyi, yine bir Balyan eseri olan Beşiktaş Meryem Ana Kilisesesi’nin Horan (Sunak) bölümünden ilham alarak hayata geçirdi.

Uygulamanın mühendislik işleri ise Nazar Binatlı tarafından gerçekleştirildi.

Balyanlar’a “yarattıkları görkemli eserlere yaraşır” bir Anıt Mezar fikri, yaşamını Fransa’da sürdüren Hraç Kırmızıyan tarafından ortaya atıldı. Projenin önderliğini ve tüm koordinasyonunu mimar Kevork Özkaragöz üstlendi. Anıt Mezar için Ermeni Mimar ve Mühendisler Derneği HAYCAR çatısı altında 6 ayrı proje sunumu değerlendirildi ve Tavit Aynalı’nın projesi üzerinde fikir birliğine varıldı.

‘İstanbullular’ın Balyanlar’a şükran borcu var’

Proje sponsorlarından Hraç Kırmızıyan, kardeşiyle birlikte üstlendikleri, anne ve babaları Şınorik-Vahram Kırmızıyan’ın anısına ithaf ettikleri Anıt Mezar için “Balyan ailesine karşı gecikmiş bir vazife, bir borçtur” diyor. Kırmızıyan, İstanbul’u simgeleyen yapıların pekçoğunda Balyan Ailesi’nin imzası bulunduğunu hatırlatarak, tıpkı yarattıkları ölümsüz eserler gibi aile anılarını da kalıcı kılmak istediklerini belirtiyor:

“Bugün dünyanın değişik ülkelerine, farklı köşelerine saçılmış olsak da, ailemin tüm geçmişi tıpkı Balyan Ailesi gibi bu semtte… Üsküdar’a, Üsküdar Ermeni Mezarlığı’na sık sık yaptığım ziyaretlerde, Balyan Aile Kabristanı’nın hali hep yüreğimi sızlattı. Balyanlar’ın sonraki kuşakları diğer pekçok aile gibi yıllar içinde İstanbul’u terketmek durumunda kalmış. Geride kimse kalmadığı için aile mezarlığı hak ettiği görkeme sahip değildi. Ailenin belki de en önemli üyesi Garabet Balyan’ın naaşı da, mezar taşı da burada değildi. Bu bizi çok üzdü.

Esasen Ermeni toplumunun mecali uzunca zamandır ne ölülerine, ne dirilerine gerektiği gibi ihtimam göstermeye ne yazık ki yetmiyor, yetemiyor. Toprağın altındaki nüfusumuz, üzerindekinden çok çok fazla... Ancak bu ülkeye kattığımız değerler hâlâ canlı, hâlâ sapasağlam ayakta duruyor, durmaya da devam edecek. Balyanlar’ın eserleri ise bunların belki de en başında geliyor. Bugün hepsi çok değerli birer kültür varlığı. Dolayısıyla İstanbul şehrinin ve onun sakinlerinin Balyan Ailesi’ne şükran borçlu olduğunu düşünüyorum. Görkemli eserleriyle İstanbul’un silüetini taçlandıran bu aile için, o eserlere yaraşır bir Anıt mezar yapmakta ne yazık ki çok geç kaldık. Yine de bugün, bu güzel Anıt Mezar’ın varlığıyla, burada okuduğumuz dualarla, Balyanlar’ın ruhlarına dokunduğumuz, anılarını saygıyla, hayırla yadettiğimiz ve daha da kalıcı kılma yolunda bir adım attığımız için çok sevinçliyiz. Diasporada olmamıza rağmen bu toprakları terk etmeyerek, bu toprakların değerlerini korumaya ve desteklemeye devam ediyoruz. Ne mutlu bize.”

İnşa ettikleri kilise, projenin ilham kaynağı oldu

Balyanlar tarafından yapılan Beşiktaş’taki bir Ermeni kilisesinin sunak kısmından yola çıkılarak hazırlanan Anıt Mezar projesi, üçer metrelik tek parça mermer sütunlar ve üzerlerine yerleşen kubbe ve kemerden meydana getirildi. Arka bölümde yer alan blok mermerlerde, Balyan Ailesi’nin bellibaşlı eserlerinin isimleri ve Osmanlı Tuğrası bulunuyor. Projede kullanılan mermerler Marmara Adası’ndan seçildi ve Afyon’da işlendi. Kemer ve kubbe Gebze’de yapıldı. Proje ve uygulaması 2 yılda tamamlanan Anıt Mezar’da, varolan tüm lahitler de temizlenerek onarıldı.

Bu süreçte mezarlığın genel çevre düzenleme, aydınlatma ve sulama sistemlerinin yenilenme çalışmaları ise Başkan Kadir Topbaş’ın verdiği destekle İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından yürütüldü.

Haber AA'da şu şekilde yer aldı

Osmanlı Devleti tarafından yaptırılan birçok mimari esere imzasını atan Balyan Ailesi için Üsküdar Surp Haç Ermeni Mezarlığı'ndaki Balyan Aile Kabristanı'nda hayırsever Hraç ve Hagop Kırmızıyan kardeşlerin sponsorluğunda yaptırılan "Balyan Anıt Mezarı" açıldı.

Üsküdar Surp Haç Ermeni Mezarlığı'nda düzenlenen törene, Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşarı Ömer Arısoy, Vakıflar Genel Müdürü Adnan Ertem, Türkiye Ermenileri Patrik Genel Vekili Aram Ateşyan, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş, Şişli Belediye Başkanı Hayri İnönü ve Türkiye Ermeni cemaatinden vatandaşlar katıldı.

Arısoy, törendeki konuşmasında, birçok medeniyete ve inanca ev sahipliği yapan Türkiye'nin zengin mimarisiyle her zaman ilgi odağı olduğunu belirterek, şunları söyledi:

"Bu mimarinin oluşmasında Türk mimarların yanı sıra başka etnik kökenlere mensup mimarların da çok büyük katkıları bulunmuştur. 18. ve 19. yüzyılda hassa mimari olarak Osmanlı Devleti tarafından yaptırılan birçok esere imzasını atan Balyan Ailesi de Türkiye'deki zengin mimariye hizmet eden en önemli mimar ailelerden biridir. İstanbul'a müthiş bir siluet kazandıran Balyan Ailesi'nin mensubu, Dolmabahçe Sarayı'nın ve birçok eşsiz yapının mimarı Garabet Balyan'ın kaybolan mezar taşının bulunarak, aile kabristanıyla buluşması bizler için de sevinç kaynağıdır. Bu emektar ailenin yıllar sonra bir anıt mezara kavuşması, bizi ziyadesiyle memnun etmiştir."

Kadir Topbaş da Balyan Ailesi'nin 5 kuşak İstanbul'da saray mimarı ve müteahhit olarak ciddi işler yaptığını hatırlatarak, "Övünçle bahsettiğimiz birçok eser, Dolmabahçe Sarayı'ndan Beyazıt Kulesi'ne kadar kasırlar, camiler, eserler ortaya koymuş. Her biri yeni bir akımın, tarzın İstanbul'da temsilcileri olmuş ve burada mimari gelişmeye de ışık tutmuştur." dedi.

Bazı insanların yaşadıkları sürece unutulmaz eserler ortaya koyduğuna ve eserlerinin her zaman konuşulduğuna değinen Topbaş, İstanbul'un bu anlamda çok zengin bir kent olduğunu vurguladı.

İstanbul'un pek çok güzelliği barındırdığını dile getiren Topbaş, "İşte bu güzelliklerin bir kısmının mimarı, anıt mezarını açtığımız Balyanlar, kente güzel hizmetler, emek vermişler, heyecanlarını, ruhlarını aktarmışlar. Biz de onların heyecanları üzerinde geleceğe gitmeye çalışıyoruz." diye konuştu.

- "Bir cadde veya meydana Balyanların ismini vermek mümkün mü?"

Hraç Kırmızıyan, Balyan Ailesi'nin en önemli ortak kültürel mirası temsil ettiğini dile getirerek, kardeşiyle proje için çaba harcamalarının sebebini, "Balyan Ailesi'ne asıl yakışanın bu olduğu düşüncesi" şeklinde açıkladı.

Kırmızıyan, "Var olan aile mezarını bu çok kıymetli soyadına yaraşır bir şekilde yenileyerek, bir anıt mezara dönüştürmeyi arzu ettik. Bunu yaparken de bize hayat veren, bizi dürüst ve çalışkan bireyler olarak yetiştiren, yaşamlarının ilk günlerini, gençliklerini İstanbul'un eşsiz bir köşesi olan Üsküdar'da geçiren değerli babamız Vahram ve sevgili annemiz Şınorik Kırmızıyan'ın unutulmaz anılarına ithaf ettik." bilgisini verdi.

Balyan Ailesi ile kan akrabalığı bulunmadığını ifade eden Kırmızıyan, yüksek öğretimini tamamladığı İTÜ'nün Gümüşsuyu'ndaki binasının ve yedek subay askerlik görevini yaptığı Davutpaşa Kışlası'nın Balyanlar tarafından yapıldığını öğrendiğini ve bunun da akrabalık derecesi olduğunu söyledi.

Hraç Kırmızıyan, İstanbul'u ziyaret eden turistlerin gezdikleri saray, cami ve kasır turlarına, bugün açılan anıt mezarın da dahil edileceğini umut ettiğini dile getirerek, "Son dileğimi, ricamla sizlere sunmak istiyorum. Geç de olsa, hepimizin çok sevdiği İstanbulumuzda uygun bir cadde veya bir meydan seçerek, bu kadar katkıları bulunan Balyanların ismini vermek mümkün mü acaba? Şahsen 'acaba' ifadesini çok severim, ümit veren bir özelliği haiz." dedi.

Törende, Türkiye Ermenileri Patrik Genel Vekili Aram Ateşyan, Hraç Kırmızıyan'a takdir beratı sundu. Arısoy, Ateşyan ve Topbaş'a teşekkür plaketi verildi.  

AA