Binanın depreme dayanıklılık testi nasıl yapılır

Van'da peş peşe meydana gelen iki büyük depremden sonra herkesin zihninde aynı soru belirdi: "Acaba evim depreme dayanıklı mı Soruyu herkes düşünüyor ancak yapılması gerekenlerden birçoğumuz haberdar değiliz. Mesela, binanın denetimini yaptırmak için nereye başvurulmalı, maliyeti nedir, ne kadar zaman alır

Bir binanın depreme dayanıklı olup olmadığını tespit etmek epey zahmetli bir iş. Temelinden çatısına her noktası kontrolden geçtiği için zaman alıyor. Mesela zemin nasıl, kolonlar ve kirişler projedeki ölçü ve yerlerde mi, beton kalitesi nedir, demirin mekanik özellikleri standartlara uygun mu, müteahhit projeye uygun inşaat yapmış mı, tek tek inceleniyor.

İşte tüm bu soruların cevabına ulaşmak için binanın bazı kontrollerden geçmesi gerekiyor. Öncelikle yapının dayanıklılığını test edecek bir kuruma başvurmanız gerekli. İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ), bu konuda oldukça deneyimli. İnşaat Fakültesi'ne bağlı "Yapı ve Deprem Uygulama Araştırma Merkezi" bina hakkında incelemelerde bulunup rapor çıkarıyor. Peki binanın depreme dayanıklılık raporu nasıl hazırlanıyor

İTÜ İnşaat Mühendisliği Betonarme Yapılar Çalışma Grubu Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Beyza Taşkın, raporun hazırlanma sürecini şöyle anlatıyor: "Öncelikle binanın betonarme projesi muhakkak olmalı. Eğer yoksa bağlı bulunan belediyeden temin edilebilir. Binaya ait projelerin yerinde ve doğru uygulanıp uygulanmadığına bakıyoruz. Mesela, kolonların boyutları projede nasıl, yerinde nasıl, iki kolon arasındaki açıklık ne, kolon ve perdelerin içindeki demirler doğru mu Tüm bunları karşılaştırıyor ve farklılıkları not ediyoruz. Bu işlemlerden sonra yapının kolon, kiriş, perde, temel gibi taşıyıcı elemanlarına farklı deneyler yapılması gerekiyor. Bunun için binadan alınan örnekler laboratuvara getiriliyor ve çeşitli işlemlerden geçiriliyor. Zemin çalışması da yapıyoruz. Çünkü zemin depremin etkisi açısından önem taşıyor."

Daire başına bin lira düşüyor

Rapor sonucunda bina için kullanmaya elverişli ya da değil neticesi çıkıyor. Eğer dayanıksız ise mutlaka güçlendirilmeli ya da yıkılmalı sonucuna ulaşılıyor. Bu işlemlerin yapılması beş katlı bir bina için yaklaşık 20 gün sürüyor. İTÜ ekibi, başvuru olduğu takdirde Türkiye'nin her yerine gidiyor.

Bu işlemlerin gerçekleşmesi ve raporun çıkması biraz maliyetli. Ancak olası bir depremde ortaya çıkabilecek acı tablo düşünüldüğünde ödenen miktar çok da yüksek olmasa gerek. Metrekaresi 5-6 lira arasında değişiyor. Bodrum, zemin kat ve üzerindeki üç kattan oluşan beş katlı bir bina düşünelim. Her katta bulunan iki daireyle birlikte toplam 300 metrekarelik bir alan olduğu varsayılırsa maliyet 7 bin 500 ila 9 bin liraya ulaşıyor. Daire başına da ortalama bin lira düşüyor.

Yrd. Doç. Dr. Taşkın, vatandaşın test yaptırmak için deprem olmasını beklediğine dikkat çekiyor. Mesela 1999'da Gölcük depreminden sonra çok sayıda başvuru olmuş. Van depreminden sonra da telefonların susmadığını anlatıyor. Bir de yeni ev alacak olanlara tavsiyesi var: "Deprem ülkesinde yaşayan vatandaşlar olarak artık bilinçlenmemiz gerekli. Alacağımız evin sertifikası, dayanıklılık raporları, danışmanı, deprem raporu var mı diye sormalıyız. Artık bunlar alışkanlık haline gelmeli."

***

Güçlendirme yapanlar yüzde 10 bile değil

Deprem dayanıklılık testini yapan bir diğer birim de Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi. Deprem mühendisi Doç. Dr. Ali Koçak, 21 yıldır hem dayanıklılık testleri hem de bina güçlendirme çalışmaları yapıyor. On daireden oluşan bir binanın depreme dayanıklı olup olmadığını test etmek yaklaşık bir ay sürüyor. Eğer yapının projesi yoksa ya da projeye uygun inşa edilmemişse iki ayı bulabiliyor. Koçak, böyle binaların oranının yüzde 70 olduğunu söylüyor.

Ona göre binanın sadece dayanıklılık testini yaptırmak çok gerekli değil. Önemli olan, testin sonucu ve bundan sonra yapılması gerekenler: "Oturduğu bina depreme uygun olmadığı halde güçlendirme yapmadan ikamet edenlerin oranı ne yazık ki yüzde 90'dan daha fazla."

Koçak, güçlendirilmesi gereken binalara belediyelerin ruhsat vermesi gerektiğini ancak 1 milyon 400 bin bina olan İstanbul'da yapıların birçoğunun ne yazık ki ruhsatsız olduğunu anlatıyor. Kaçak yapılara da herhangi bir güçlendirme yapılamıyor. Çünkü belediye, yasal olarak buna izin vermiyor. Binaların dayanıklılık testleri; yapı denetim şirketleri, mühendislik müşavirlik hizmetleri veren firmalara da yaptırılabiliyor.
Zaman/Fatma Turan