Borsa İstanbul düşüş trendine girdi! Küçük yatırımcılar neye dikkat etmeli? Borsa uzmanı tek tek açıkladı!

Borsa İstanbul güne hafif düşüşle başladı. Borsa düşerken, borsa uzmanı özellikle küçük yatırımcıları uyardı. Borsa uzmanı Dr. İbrahim Can, Borsa İstanbul, işlem hacmi yüksek olan ve yakın geçmişte halka arz olan birçok şirket için düşüş trendine gidiğini söyledi. Sosyal Medya hesabı X'ten küçük yatırımcıları borsa konusunda uyardı İşte borsada küçük yatırımcıların dikkat etmesi gerekenler...

Dr. İbrahim Can, CPA @ICanAdvisory
Borsa İstanbul, işlem hacmi yüksek olan ve yakın geçmişte halka arz olan birçok şirket için düşüş trendine girdi.

Bu iki niteliği birlikte taşıyan ve yalnızca değer kaybeden şirketleri analiz ettiğimde son bir ayda düşüş oranları % 14, 21, 25 ve 30 oranlarında kümelendi.

Bu çerçevede küçük yatırımcının dikkat etmesi gereken temel ilkeleri açıklıyorum.

1) Finans piyasası, vadesi bakımından para ve sermaye piyasaları olmak üzere ikiye ayrılır. Borsa yatırımı vadesi bir yılın üzerinde olduğu kabul edilen sermaye piyasasındadır.

2) Bazı yatırımcılar çok kısa vadeli hisse alım satım ticareti yapar. Bu kısa vade günlük dahi olabilir. BIST yatırımcısının hisseyi elde etme süresi ortalama 3 haftadır. BIST yatırımcısının %79'u 100 bin TL'den düşük bir sermaye ile borsada yatırım yapar.

3) Teknik analiz, temel analiz, F/K, PD/DD vb. tüm nicel, nitel veya karma yöntemlerle yapılan analizlerin sonucu inanca dayanır. Bir hisse senedi için bilgi, istekli ve deneyimli yatırımcıların al, tut veya sat şeklindeki üç yatırım kararı alternatifi tamamen aynı veriler ve koşullar çerçevesinde olsa da yine de farklı olabilir. Burada bir doğru veya yanlış yoktur. Sadece inanç vardır. Bu da davranışsal finans ile açıklanır. Bu nedenle kimsenin yatırım kararı sorgulanamaz. 

4) Ayrıca, bir şirketin yatırımcısı olan 1 milyon kişinin 10 bin TL yatırdığını ve 1 yılın sonunda hepsi de %200 kazandığını düşünürsek, %122 enflasyonu düşersek reel kazanç %78 olur. Ancak, yine de 10 bin TL sermayeyi kimin nasıl kazandığını yani hangi zorluklarla kazandığını, örneğin asgari ücretlinin maaşına oranlarsak veya Ferrari sahibi bir kişinin bir akşam yemeğidir bu para, %78 kazancın da aynı olmadığı ve kıyaslanamayacağı anlaşılır. Bir de alternatif maliyet kavramı var. Bu da şu anlama gelir; %78 reel kazanç sağlayanlar borsa yatırımı yapmak yerine örneğin bitcoin yatırımı yapsaydı dolar bazında %265 getiri sağlayabilirdi. Bu durumda %78 kazanç değil, epey bir yüksek zarar olduğu söylenebilir.

Bu temel açıklamalar üzerine, grafiğin açıklamasına geçersek, işlem hacmi yüksek olan ve yakın geçmişte halka arz olan şirketler içinden yalnızca değer kaybeden şirketleri analiz ettiğimde son bir ayda düşüş oranları % 14, 21, 25 ve 30 oranlarında kümelendi.

Bu noktada halka arza hücum eden, üç hafta gibi kısa bir sürede tavan tavan gitmesini bekleyen, ilk kez seans içinde %1 düşüş görünce panikle satan, borsayı kumar olarak gören, dolandırıcı olduğunu bildiği halde yine de "ya tutarsa" mantığıyla 300 bin üzeri takipçisi olan ama gerçek kimliği, biyografisi vb. gizli olan, telegram hesabına çekerek borsanın düşüş trendine girdiğinde panikle mal sattıran, yükseliş trendinde ise balonu daha fazla şişirmek için al emri veren, özetle SPKn. m. 107 ve diğer ilgili mevzuat ile açıklanan piyasa dolandırıcılığı suçu; manipülasyon yapan suçluların peşine takılanlar için yapacak bir şey yok. Onlar ava giderken avlanacaklar. Sonra da ağlayıp sızlanacaklar. Çünkü onlar bilime, deneyime, hukuka, toplumun ortak faydasına asla inanmayan yalnız kendi çıkarını düşünen şark kurnazlarıdır. 

Ancak, yine de aklı selim veya rasyonel düşünce yaklaşımını koruyan, bilime ve bilim insanına saygı duyan, finansal yönetim danışmanlığının değerini bilen ama belki de çok düşük bir sermayesi olduğu için böyle bir hizmeti satın alma gücü olmayan ya da finansal yatırım konusunu yalnızca finansal okuryazarlık deneyimi için değerlendiren genç veya yaşlı kişiler de olabilir. Onlar için şunu söyleyebiliriz. Burada anlatılanları bütünsel olarak anlamaya çalışın. Son derece basit anlatıyorum. 

Şunu unutmayın; borsayı kısa vadeli zengin olunacak bir yer görmeyin. Borsa yatırımınız günlük yaşamınızı etkileyecek bir psikolojik veya finansal soruna dönüşmesin. Bütün gün ekran karşısında piyasayı izleme hastalığına asla kapılmayın!!! Bu veya kumarhanede müdür olmak ve tüm gece uyanık kalınan yılların geçirildiği meslekler arasında beyin tahribatı bakımından hiçbir fark yoktur. Bu söylediklerim boş laf değil, hem bilimsel hem de uygulama deneyimi olarak deney ve gözlem sonucunda ayrıca yaptığım mülakatlar ve eserleri olan bilim insanlarıyla yaptığım mülakatlar sonucunda kesin bilgilerdir. 

Şu anki düşüş trendine odaklanarak canınızı sıkmayın! Bu noktada psikolojik sorunu aşmanın tek yolu düşünce tarzınızı değiştirmek, bunu uzun vadeli yatırım olarak görmek, bu rasyonel yaklaşımı bozmaya çalışan virüslerden yani dolandırıcı ve cahil kesimin yorumlarından uzak durmaktır. Böyle kişileri asla takip etmeyin veya kulak asmayın! Günlük yaşantınızda da yatırım sohbetleri (spekülasyon) yapmayın. 

Bir hisseyi 100 TL maliyetle aldınız. Bugün 75 TL'ye düştü veya 125 TL'ye yükseldi diyelim. Buradaki 25 TL için potansiyel kar veya zarar denir. Hisseyi henüz satmadığınız için kar veya zarar yoktur. Bunu zihinde kazanç veya kayıp olarak değerlendiren, bazı hormonları tetikleyen şeyin temeli davranışsal finans olarak açıklanır.

Nobel ödüllü davranışsal finans profesörü Daniel Kahneman da portföyünüzü sık sık kontrol etmenizin ciddi psikolojik ve finansal sorunlara yol açacağını açıklar. Buna karşın piyasada bir şekilde ünlü olmuş ve beylik laflarla konuşan, küçük yatırımcının da Messi muamelesi yaptığı öyle kişiler var ki "3 taneden fazla hisse alınamaz. Manyak mısınız kardeşim. Her gün bunların bilançosuna bakacaksınız, KAP haberlerini ve web sitesini günü gününe okuyacaksınız. Bu tam zamanlı mesaidir. Bunu 3'ten fazla şirket için yaparsan ölürsün. Bu yüzden 3'ten fazla şirkete yatırım yapılamaz." diye konuşuyor. Aynı video yüzlerce kişi tarafından indirilip kendi hesabına tekrar yükleniyor çok matah bir şey yapılıyor gibi ve övgüler övgüler övgüler...

Biz Daniel Kahneman diyoruz, davranışsal finans Nobel ödülü diyoruz ama yok! Sonra da "12 bin TL eğitim çok pahalı, falanca yatırım şirketi teknik analizi bedava veriyor." diye laf soktuğunu sanan "küçük beyinli yatırımcılar" var. Evet, bedava eğitim verip bonus olarak çok güzel dolandıran şirketler, şahıslar veya suç örgütleri var. Adli bilirkişi olduğum için isimlerini ve tüm detaylarını biliyorum. Kendilerine hala "hocam, üstat, reis" demeye devam edin ama sonra bana gelip "siz uyarmıştınız" diye ağlamayın. 

Açıkçası yıllardır bunları yazmaktan, anlatmaktan vs. bıktım usandım. Bunu yazdığım sürede büyük bir özveride bulunuyorum. Kimse de okumak zorunda değil ama tüyo alma beklentisi ile eğitim hayatı boyunca bu kadar kitap okumamış kişiler sonunda yoruma küfür, hakaret, aşağılama vs. yazıyor. Böyle bir sermaye piyasası, böyle bir toplum... Borsa bu, iner, çıkar ve bu gayet olağan bir şeydir. Ancak, düşüş trendi en az 22 yıldır devam eden bir toplum için bilime yatırım, ahlaka yatırım, erdemli bir insan olmaya yatırım elbette en düşük kazancı sağlar. Böyle bir düşüş trendine girmiş toplumun da ne kadar çok para kazanırsa kazansın refaha kavuşması imkansızdır. Bu da bilimsel gerçektir. Ancak, bilim nedir ki? Yaşayıp görün... 

Takipçilerden gelen yorumlar ise şu şekilde;