İstanbul'da konut sorunu, emlak sektöründeki ilerlemelerle birlikte artış göstermeye devam ediyor. Bu dönemde şehirde on binlerce boş evin bulunması da yoğun tartışmalara neden oluyor. Peki, dünya kentlerinde bu sorunun nasıl yaşanıyor ve hangi tür çözümler gündeme geliyor? İşte ayrıntılar... Gökce, bu boş konutların önemli bir bölümünün yatırım amacıyla alınmış ikinci veya üçüncü evler olduğunu belirtti ve bu durumun konut erişimini kısıtladığını ve konut piyasasını dengesizleştirdiğini savundu

İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Genel Sekreter Yardımcısı Buğra Gökce, Mayıs ayında yaptığı açıklamada, İstanbul'da yaklaşık 450-750 bin arasında boş konut olduğunu ifade etti.

Gökce, bu boş konutların önemli bir bölümünün yatırım amacıyla alınmış ikinci veya üçüncü evler olduğunu belirtti ve bu durumun konut erişimini kısıtladığını ve konut piyasasını dengesizleştirdiğini savundu.

Bu boş konutların değerlendirilmesinin, konut piyasasındaki aşırı fiyat artışlarının önlenmesine ve sosyal konut ihtiyacının karşılanmasına katkı sağlayabileceğini ve aynı zamanda depreme dayanıklı yapı stokunun yenilenmesinde fayda sağlayabileceğini belirtti.

Bu nedenle, İBB yetkilileri, boş evlerle ilgili vergi ve teşvik gibi düzenlemelerin yapılması gerektiğini ifade ediyor.

Peki, dünya kentlerinde bu sorunun nasıl yaşanıyor ve hangi tür çözümler gündeme geliyor? İşte ayrıntılar...

KÜRESEL BOYUTTA ARTAN BİR SORUN!

BBC Türkçe'den Mahmut Hamsici'nin makalesine göre; son zamanlarda, özellikle Batı ülkelerinde, gelişmiş ülkelerdeki kentlerde boş evlerin, konut sorununun bir parçası olarak önemli bir tartışma konusu haline geldiği gözlemleniyor.

Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD), 2022 yılında bu konuda hazırladığı kapsamlı bir rapor bulunuyor.

Raporda, tüm ülkelerden veri toplanamadığı için, incelemenin tüm ülkeleri kapsamadığı vurgulanıyor.

OECD'nin raporuna göre, boş ev oranı en yüksek olan ülkeler sırasıyla Malta, Japonya, Kıbrıs, Macaristan, ABD, Finlandiya, Şili, Slovenya, Slovakya, Avustralya, İrlanda ve Kanada olarak belirleniyor.

Malta, Japonya, Kıbrıs ve Macaristan'da boş evlerin toplam konut stoğu içindeki payı yüzde 12'nin üzerinde olarak görülüyor.

ABD'de ise bu oran yaklaşık yüzde 11'dir ve ülkede yaklaşık 16 milyon boş konut bulunmuyor.

Öte yandan, OECD'ye göre boş konut oranının en düşük olduğu ülkeler İzlanda, İsviçre ve İngiltere'dir. Bu ülkelerde boş konut oranı yüzde 3'ün altında bulunuyor.

OECD'nin düzenlediği listede Türkiye yer almıyor.

Farklı ülkelerde, boş konut kavramına farklı tanımlar ve yaklaşımların olduğu izleniyor.

Boş konutların neden boş olduğu ise tek bir sebeple açıklanamıyor.

Bununla beraber, dünyanın çeşitli şehirlerinde yerli veya yabancı kişilerin ve şirketlerin konut piyasasına yatırım amacıyla yaklaşımları, boş evlerin oranını artıran bir eğilim oluşturduğu iddia ediliyor.

Bu alanda dünyanın farklı yerlerinde kampanya yürüten gruplar oluşmuş durumda.

Bu gruplar, Küresel Boş Evler Ağı adı altında bir çatı yapılanması oluşturuluyor.

Merkezi İngiltere olan Boş Evlerle İlgili Eylem Grubu da bunlardan birisi olarak görülüyor.

Chris Bailey, grup yöneticilerinden biri olarak BBC Türkçe'ye yaptığı açıklamada, dünya genelinde birçok şehirde boş ev sorunu olduğunu ve bunun konut krizini derinleştirdiğini iddia ediyor.

Bailey'ye göre, emlak sektörü büyük şehirlerde hem şirketler hem de bireyler için güvenli bir yatırım aracı haline gelmiş durumda. Chris Bailey, "Emlak, dünyanın büyük kentlerinde hem şirketler hem de bireyler için çok güvenli bir yatırım aracına dönüşmüş durumda. Bu yüzden çeşitli türdeki yatırımcılar bu evleri, onların içinde oturmak için satın almak isteyenlere karşı daha yüksek fiyat teklifi verebiliyorlar.

Bu, konut satış fiyatlarını yükseltip konut bulmayı zorlaştırıyor. Ayrıca, bu konutlarda oturmayacak yatırımcıların oluşturduğu rekabet nedeniyle kira fiyatları da artıyor. Farklı toplum kesimlerini barındırmayan şehirler, zenginlerin eğlence parklarına dönüşüyor. Konut krizini çözme fırsatlarını kaçırıyoruz.” diyor.

Peki, ülkeler boş ev sorununa karşı nasıl önlemler alıyor? İşte ayrıntılar...

ÜLKELERİN BOŞ EVLERE KARŞI ALDIĞI ÖNLEMLER!

Birçok ülke, boş evlerin kentlerdeki barınma sorununu artırmasına karşı son dönemde çeşitli tedbirler alıyor.

Bu tedbirler arasında önemli örneklerinden biri olarak, Kanada’nın Britanya Kolumbiyası Eyaleti’ndeki Vancouver kenti öne çıkıyor.

Eyalet, 2017 yılında, 6 aydan uzun süre boş kalan ve özel bir gerekçe sunmayan ev sahiplerine, o evlerin senelik değerinin yüzde 1'i kadar vergi ödeme zorunluluğu getirdi. Bu oran daha sonra yüzde 3'e yükseltildi. Eyalet yetkilileri, 2020 senesinde yapılan açıklamada bu uygulama sayesinde boş ev sayısının 2200'den 1600'e düştüğünü açıkladı.

Chris Bailey, “Vancouver’ın dünyadaki en kârlı emlak yatırım pazarlarından biri olduğunu” vurguluyor. 

Chris Bailey, bağımsız bir spekülasyon ve boş ev vergisi konusunda bilgi vererek, konut alan yabancıların yüzde 15 vergi ödeme zorunluluğu olduğunu ve gelecekte bu oranın yüzde 20'ye yükseltilmesinin planlandığını ifade ediyor.

Avustralya'da da benzer önlemlere başvuruluyor. Melbourne kentinde, altı aydan fazla boş bırakılan evlere o evin değerinin yüzde 1'i kadar yıllık vergi ödeme yükümlülüğü getirildi. Ayrıca ülke genelinde, yeni bir konut satın alan ve altı ay süreyle boş bırakan alıcılara ceza verme yetkisi de bulunuyor.

Hollanda'da Amsterdam Belediyesi, altı aydan uzun süre evi boş olduğunu beyan etmeyen ev sahiplerine 9000 Euro'ya kadar ceza verilmesini öngören bir yasal düzenlemeyi tartışıyor. İspanya'da ise Mayıs ayında kabul edilen bir konut yasası kapsamında belediyelere, boş evlerin emlak vergilerini yüzde 150'ye varan oranda artırma yetkisi verildi.

Barcelona'da ise yerel yönetim, boş evlere karşı farklı bir yaklaşım benimsiyor. 2016 senesinde yapılan yasal düzenlemeyle Barcelona'daki yerel yönetim, iki seneden uzun süre boş bırakılan bir eve, sosyal konut amacıyla geçici olarak el koyabiliyor. Ayrıca ev sahiplerine yüksek cezalar da verilebiliyor.

Almanya'nın başkenti Berlin ise geçtiğimiz sene (2022) aldığı bir kararla kısa süreli ev kiralamaya karşı önlemleri sertleştirdi. Fransa'da ise 2013 senesinde boş evler için bir vergi getirildi ve bu vergi sayesinde boş ev sayısının yüzde 13 azaldığı belirtildi.

İngiltere'de de boş ev sorununun arttığı bildiriliyor. Konut stoğunun yüzde 4'üne denk gelen 1 milyon evin boş olduğu ve 2021 nüfus sayımına göre bu rakamın 1.5 milyona çıkabileceği ifade ediliyor. Boş ev artış hızının yeni konutların yoğun inşa edildiği yerlerde daha yüksek olduğu ve bunun boş evlerin yatırım amacıyla alındığı şeklinde yorumlanıyor.

Chris Bailey, İngiltere ve dünya genelinde hükümetlerin boş ev sorununa karşı önlemler alması gerektiğini savunmakta ve bu önlemlerin konut kriziyle mücadelede önemli olduğunu vurgulamakta. Farklı kentlerde tartışılan ve uygulanan bu önlemler, genellikle merkezi hükümetler ile yerel yönetimlerin eşgüdümlü hareket etmesini gerektiriyor.