Dernek ve vakıf gayrimenkullerinin kiralanmasında vergi kesintisi
Buna göre, mazbut vakıflar (Mazbut vakıflar; Cumhuriyet öncesinde kurulmuş olan ve 2762 sayılı Kanun ile idaresi ve denetimi Vakıflar Genel Müdürlüğünce yürütülen ve tek başlarına tüzel kişiliği bulunmayan vakıflardır) hariç olmak üzere vakıflara yapılan
Vergi kesintisinin yapılmasında, kendisine kira ödemesinde bulunulan derneğin, kamuya yararlı dernek ya da vakfın Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınmış vakıf olması önem arz etmemektedir. Başka bir deyişle, mazbut vakıflar hariç, hiçbir ayrım yapılmaksızın tüm dernek veya vakıflara ödenen kira bedellerinden bu kesintinin yapılması gerekmektedir. Diğer taraftan, sendikalar, ticaret odaları, sanayi odaları, ticaret borsaları, esnaf odaları ve bunların birlikleri ile diğer mesleki kuruluşlara ait oda ve birlikler, siyasi partiler, emekli ve yardım sandıklarına yapılan kira ödemelerinden de gelir vergisi kesintisi yapılması gerekmektedir. Öte yandan devlete, özel idarelere, belediyelere ve köylere ait gayrimenkullerin kiralanmasında anılan kamu kurumlarına yapılan kira ödemelerinden gelir vergisi kesintisi yapılmayacaktır. Bu bağlamda, katma bütçeli bir idare olan Vakıflar Genel Müdürlüğüne ait gayrimenkuller için yapılacak kira ödemelerinden de gelir vergisi tevkifatı yapılmaması gerekir.
Dernek ve vakıflara ait gayrimenkulün basit usule tabi olanlara işyeri olarak kiralanması
Dernek ve vakıflar tarafından basit usule tabi mükelleflere işyeri olarak kiralanan gayrimenkullerin durumu özellik arz etmektedir. Bilindiği gibi basit usule tabi vergi mükellefleri sorumlu sıfatıyla muhtasar beyanname vermemektedirler. Bu nedenle basit usule tabi mükelleflere kiralanan işyerlerinden gelir vergisi kesintisi yapılmayacaktır. Maliye Bakanlığınca verilen bir özelgede, "... basit usulde vergilendirilen mükellefler Gelir Vergisi Kanununun 94. maddesinin birinci fıkrasında tevkifat yapmaya mecbur olanlar arasında sayılmadığından bunlar tarafından yapılacak kira ödemelerinden tevkifat yapılmayacağı" belirtilmiştir (MB'nin 19.03.2002 tarih ve 12135 sayılı Özelgesi).
Gayrimenkulün konut olarak kiralanması
Dernek ve vakıflara (mazbut vakıflar hariç) ait gayrimenkullerin, GVK'nın 94. maddesinin 1. fıkrasında sayılan kişi, kurum ve kuruluşlarca işyeri veya büro olarak kullanılmak üzere kiralanması halinde, kira ödemesinden gelir vergisi kesintisi yapacaklardır.
Dernek ve vakıflara ait bir apartman dairesinin, örneğin bir kişi tarafından konut olarak kullanılmak üzere kiralanması halinde ise, kira ödemesinden gelir vergisi kesintisi yapılması söz konusu değildir. Ancak, dernek ve vakıflara ait (örneğin) bir apartman dairesinin (A) Anonim Şirketince, elemanlarının lojman ihtiyacı için kiralanması durumunda, kira ödemesinden anılan şirket tarafından gelir vergisi kesintisi yapılacaktır. Zira şirketin bütün muameleleri ticaridir. Sonuç olarak kiracı ve gayrimenkulün kullanım şekli önem arzetmektedir.
Azınlık vakıflardan kiralanma
Bir kiliseye ait işyerini kiralayan mükellef (vergi sorumlusu) hakkında, GVK'nın ilgili dönemde yürürlükte bulunan 94/6. maddesinin (a) fıkrası uyarınca stopaj (vergi kesintisi) yapmadığı gerekçesiyle yapılan cezalı gelir vergisi tarhiyatına karşı açılan davada mal sahibi kilisenin 1923 yılında imzalanan ve Kanun niteliğinde olan Lozan Barış Anlaşması hükümlerine göre vergiden muaf olduğu, bu nedenle kira ödemesinde stopaj yapılmadığı ileri sürülmüştür.
Davayı kabul eden vergi mahkemesinin kararı, Danıştay 4. Dairesince, davacı tarafından işyeri olarak kiralanan gayrimenkulün sahibi Kiliseye Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanındığına ilişkin bir belge ibraz edilmediği, Lozan Antlaşmasının azınlıkların korunmasıyla ilgili hükümlerinde vakıfların, derneklerin veya kiliselerin kiraya verdikleri işyeri niteliğindeki yerlerden elde ettikleri kazançların gelir (stopaj) vergisinden muaf olduğuna ilişkin bir düzenlemenin bulunmadığı, bu durumda uyuşmazlık konusu gayrimenkul için ödenen kira bedellerinden GVK'nın 94/6. maddesinin (a) bendine göre tevkifat yapılmasının zorunlu olduğu gerekçesiyle bozulmuştur (Dn. 4. D.'nin 03.11.1999 tarih ve E. 1998/1113, K. 1999/3772 sayılı Kararı).
Vakıf binalarının işyeri olarak kullanılması
Dernekler ve vakıflara ait iktisadi işletmelerin tüzel kişilikleri bulunmadığı için bu işletmelerin gayrimenkul mülkiyeti sahibi olmaları söz konusu değildir. Ancak, iktisadi işletmeler ihtiyaç duydukları taşıt ve demirbaş gibi amortismana tabi diğer iktisadi kıymetleri satın alıp aktiflerine kaydedebilirler. Dernekler ve vakıflara ait iktisadi işletmelerin bağlı oldukları dernek veya vakıf tüzel kişiliğine ait gayrimenkul veya diğer amortismana tabi iktisadi kıymetleri kullanmaları halinde, emsal bedel üzerinden kira ödemeleri, kira ödemeleri üzerinden Gelir Vergisi Kanunu'nun 94/5. maddesine göre gelir vergisi kesintisi yapmaları gerekir.
Şükrü Kızılot / Hürriyet Emlak
