Dijital varlığı olanlar dikkat! Miras bırakılabilir mi?

Dijital Legacy Association tarafından aktarılan verilere göre; dijital miras konusunda sayılır ölçüde bilinci bulunanların oranı yüzde 50'ye yaklaşırken, yüzde 40'a yakın bir bölümünün kavram hakkında bilgisi az ya da hiçbir bilgiye sahip değil. Peki dijital miras nasıl işliyor? İşte ayrıntılar...Kripto para ve NFT gibi dijital varlıkların bu şekilde değerlendiği bir ortamda dijital miras konusu ayrı bir öneme sahip olurken, işin bir de ölümden sonraki boyutu bulunuyor

Akıllı cihazların ve dijital servislerin hayatımızda bu kadar fazla yere sahip olması, kişi öldükten sonra söz konusu cihazlarda ve servislerde bulunan verilerin ne olacağı ve sahipliğinin kime geçeceği konusunun da sık sık gündeme gelmesine neden oluyor. Kripto para ve NFT gibi dijital varlıkların bu şekilde değerlendiği bir ortamda dijital miras konusu ayrı bir öneme sahip olurken, işin bir de ölümden sonraki boyutu bulunuyor. 

Fortune Dergisi'nden Levent Daşkıran'ın haberine göre; Dijital Legacy Association tarafından aktarılan verilere göre; dijital miras konusunda sayılır ölçüde bilinci bulunanların oranı yüzde 50'ye yaklaşırken, yüzde 40'a yakın bir bölümünün kavram hakkında bilgisi az ya da hiçbir bilgiye sahip değil. Yani bilinç sahibi olanların oranı azımsanmayacak seviyede ve bu rakam gittikçe yükseliyor. 

Dijital miras yalnızca bilgisayarda veya kişisel cihazlarda bulunan değil, internet üzerinde yaşayan verilerin tamamı şeklinde bir bütün şeklinde ele alınmalı. Dijital olarak tanımlanan bütün varlıklarınız, örneğin e-posta ve sosyal medya hesapları, banka ve yatırım hesapları, kullandığınız dosya depolama ve bulut hizmetleri, çevrimiçi mağaza veya hizmetlere dair hesaplar, alan adları ve web siteleri, çevrimiçi topluluklara yaptığınız katkılar, kripto para ve NFT gibi varlıkları dijital mirasınıza dahil olarak düşünebilirsiniz.

Bu işi doğru şekilde yapmak için izleyebileceğiniz adımlar var. Birinci adımda bir liste oluşturarak başlayın. Bu iş başlangıçta düşündüğünüzden daha karışık gelebilir. Önemli cihaz ve hizmetleri atlamamak için tarayıcınızın şifre deposunda yer alan servisler, hizmetlere ait e-posta aboneliklerinden gelen mesajlar, ziyaret geçmişiniz ve cihazlarınızda yüklü uygulamalar size yardımcı olacaktır.

İkinci adımda hangi hesabın veya hizmetin sizden sonra ne şekilde ele alınacağına karar verin. Örneğin mevcut hizmet abonelikleriniz iptal edilirken, fotoğraf depolama servislerinde yer alan anılarınızın mirasçılarınız tarafından indirilmesine fırsat vermek için bir süre daha açık kalmasını tercih edebilirsiniz. İptal edilecek servislerin içinde yakınlarınızın işine yarayacak verilerin olup olmadığını iyi düşünün, aksi halde bunlara erişebilme şansını tamamen kaybedebilirler. Örneğin kripto varlıkların bir kez kaybolduktan sonra bir daha asla geri dönüşü olmadığını unutmayın.

Üçüncü adımda dijital varislerinizi belirleyin. Bunlar aynı zamanda dijital varlıklara dair mirasınızı gerçekleştirmekten sorumlu kişiler olacaktır. Bu büyük sorumluluğu kişiliğine ve teknik becerilerine güvendiğiniz, ailenin tüm fertlerine eşit yakınlıkta duracak birine emanet etmeye odaklanın.

Son olarak tüm bunları yasal bir şekilde güvenceye alın. Tabii siz öldükten sonra başkalarının da görebileceği açık bir metne dönüşen miras belgesine şifrelerinizi açık açık yazmak istemeyebilirsiniz. Bunun için daha farklı ve yaratıcı yollar izlemeniz gerekebilir.

DİJİTAL DÜNYADA ÖLÜMDEN SONRA YAŞAM

İşin bir diğer tartışılmaya değer yönü de öldükten sonra arkanızda bıraktığınız kişisel veri bulutunun çağdaş teknolojiler yardımıyla sizi yeniden yaşama döndürecek ipuçları taşıması. Popüler kültür öğelerinde bunun örneklerini uzun zamandır görüyoruz. Örneğin Anthony Bourdain'in hayatını konu alan Roadrunner belgeselinde Bourdain'in intihar etmeden önce bıraktığı son mektubun kendi sesinden okunduğu bir bölüm yer alıyor. Bu bölüm Bourdain'in kendi sesiyle değil, bıraktığı ses kayıtlarının yapay zeka yardımıyla metne uyarlanmasıyla oluşturulmuş. Rap şarkıcısı Tupac Shakur, ölümünden 15 yıl sonra 2012'de hologramıyla Coachella müzik festivalinde sahne almıştı. Star Wars filmlerinin yeni serilerinde hayata veda eden Carrie Fisher ve Peter Cushing'in yarım kalan rollerini dijital ikizleri tamamladı. Şarkıcı Kanye West'in Kim Kardashian'a verdiği son doğum günü hediyesi, babası Robert Kardashian'ın yaşarken hiç kurmadığı cümleler eşliğinde ölümün ötesinden kızıyla konuştuğu bir hologramdı. Tabii bunlar oldukça pahalı ve herkesin ulaşamayacağı türden işler. Ama deepfake teknolojilerinin gelişimi ve dünya genelindeki hızla katlanan bilgi işlem gücü, bu tür uygulamaları herkesin kullanabilmesinin yolunu açıyor. Mesela aile soy ağacını keşfetmek isteyenlere hizmet veren MyHeritage web sitesi altında yer alan Deep Nostalgia adlı yapay zeka, yüklediğiniz kişinin fotoğrafını ekran karşısında canlandırarak izleyenleri tarifsiz hislere sürüklüyor. Aile geçmişine odaklanan HereAfter, müşterileriyle hayatları hakkında röportaj yaparak verdikleri cevaplardan Siri benzeri sohbet botları oluşturuyor. Replika, kişilerin seslerini taklit ederek sizinle konuşan, hatta telefon açan sanal arkadaşlar yaratıyor.

Microsoft'un geçtiğimiz yılın sonlarında aldığı bir patent de oldukça ilgi çekici. Patentin konusu neredeyse 8 yıl önce yayınlanan Black Mirror'un bir bölümünde konu edilene benzer şekilde kişilerin sosyal medya ve diğer platformlarda bıraktıkları mesajlardan hareketle tıpkı onlar gibi konuşan sohbet botları oluşturmak.
Fakat tüm bunların beraberinde getirdiği etik tartışmaların yanı sıra yaşayanlar üzerinde oluşturabileceği davranışsal bazı riskler de var. Örneğin bazı uzmanlar kaybettiklerimizi kabullenip hayata devam etmek yerine, onları yaşamın içinde tutma çabasının tehlikeli bir alışkanlığa dönüşebileceği ve derin ruhsal sorunlara yol açabileceğini düşünüyor. Açıkçası ben torunlarımın belinde Tamagotchi gibi sallanmak veya geleceğin mobil cihazı her ne olacaksa içindeki ufak bir simgede yaşamak ister miydim bilmiyorum. Belki isteyen olacaktır. Ama şu bir gerçek ki gelecekte bunun boyutu, karşılığı, biçimi ne olursa olsun, ölümden sonra yaşam isteyen herkes tarafından tercih edilebilecek bir kavram olma yolunda hızla ilerliyor.

İnternette bulunan bulut tabanlı servislerin her biri dijital mirasa dair kendine özgü kuralları ve yaklaşımları gündeme taşıyor. Bu durumda yaygın kullanılan popüler servislerin bu konuda sunduğu birkaç alternatife değinilmeli. Ne de olsa Instagram'a yüklediğiniz fotoğrafların sahipliği kimseyi ilgilendirmiyor olabilir, ama cihazınızdaki veya e-posta hesabınızdaki soğuk bir cüzdanda yer alan birkaç Bitcoini kurtarmanın torunlara ev veya arsa bırakmaktan pek farkı yok. 

Kripto paralar miras paylaşımına dahil edilebilir mi?

Pandemide miras vergisi geliri ikiye katlandı!

Ev almak isteyenler dikkat! Bu evraklar başınızı ağrıtabilir!