Doğru alınmamış beton numuneleri yanıltıyor! Standartlara uygun beton nasıl olmalı?
Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB) Başkanı Yavuz Işık, hazır betonun kalitesine yönelik asılsız iddialara ilişkin açıklama yaptı. Doğru alınmamış beton numuneleri yanıltıyor! Standartlara uygun beton nasıl olmalı? Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB) Başkanı Yavuz Işık konuya ilişkin gerçekleştirdiği açıklamasında, "Beton, farklı bileşenlerden oluşan kompozit bir malzemedir, üretim prosesi hazır beton tesisinde başlar ve üretildiği andan itibaren yaklaşık iki saat içerisinde kalıba yerleştirilmesi gerekmekte" dedi ve üretim aşamasında gelen ham maddelerin kontrol edildiğine, agrega nem kontrollerinden sonra otomatik şekilde tartılan ham maddelerin karıştırıcıda belli sürelerde karıştırıldığına, ardından transmikserlerle şantiyelere gönderildiğine dikkat çekti
Türkiye’de güvenli ve dayanıklı yapıların inşası için standartlara uygun beton üretilmesi, tekniğine uygun beton uygulamalarının yaygınlaşması ve Türkiye'de kaliteli, yüksek dayanım sınıflarında beton kullanılması için 35 senedir çalışmalar yürüten Türkiye Hazır Beton Birliği tarafından, hazır betonun kalitesine yönelik asılsız iddialara ilişkin açıklama yapıldı.
Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB) Başkanı Yavuz Işık konuya ilişkin gerçekleştirdiği açıklamasında, "Beton, farklı bileşenlerden oluşan kompozit bir malzemedir, üretim prosesi hazır beton tesisinde başlar ve üretildiği andan itibaren yaklaşık iki saat içerisinde kalıba yerleştirilmesi gerekmekte" dedi ve üretim aşamasında gelen ham maddelerin kontrol edildiğine, agrega nem kontrollerinden sonra otomatik şekilde tartılan ham maddelerin karıştırıcıda belli sürelerde karıştırıldığına, ardından transmikserlerle şantiyelere gönderildiğine dikkat çekti.
Açıklamasında "Transmikserlerdeki karekodlar ile tüm beton bilgileri aynı anda Maliye Bakanlığına ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı sistemine aktarılmaktadır. Hazır beton, transmikserlerle veya beton pompalarıyla kullanıcıya teslim edildikten sonra beton üreticisinin sorumluluğu sona ermektedi" ifadelerine yer veren Yavuz Işık, taze betonun üretiminin, taşınmasının, pompa veya transmikserle iletilmesinin üreticinin sorumluluğunda olduğunu aktardı.
Yavuz Işık, taze betonun sıkıştırılmasının ve bakımının ise kullanıcının sorumluluğunda olduğunu belirtti. Işık, konuya ilişkin açıklamasında " Nihai ürün olan betonun dayanım ve durabilitesi, her iki tarafın uygulamalarından da etkilenmektedir. Hazır beton üretiminde farklı taraflarca taze betondan numuneler alınıyor" şeklinde konuştu.
Doğru alınmamış beton numuneleri yanıltıyor! Standartlara uygun beton nasıl olmalı? İşte ayrıntılar...
Piyasaya arz edilen beton “G” (güvenli) işareti taşımalı
Türkiye’nin hazır beton miktarı açısından Avrupa’da birinci ülke konumunda olduğuna vurgu yapan Yavuz Işık, "Ülkemizde beton, Yapı Malzemelerinin Tabi Olacağı Yönetmelik çerçevesinde değerlendirilmekte ve piyasaya arz edilen beton ‘G’ (güvenli) işareti taşımak zorunda. Bu Yönetmeliğin hükümlerine uygun olarak “G” işareti koyulan malzemeler güvenli ürün olarak değerlendirilir ve piyasaya arzına izin verilir" ifadelerini kullandı.
Ürünün uygunluğunun, bakanlık tarafından yetkilendirilen “Uygunluk Değerlendirme Kuruluşları” tarafından izlendiğini ve belgelendirildiğini belirten Işık, beton ürünü ile ilgili standartta tanımlanmış çeşitli beton sınıflarının ve çevresel etki sınıflarının olduğuna dikkat çekti.
Yavuz Işık, açıklamasında "Ülkemizin deprem kuşağı üzerinde bulunması nedeniyle betonun, çeşitli taraflarca çok sıkı şekilde ve fazla sayıda numune alınarak denetlenmesi kritik öneme sahiptir. 2018'de yayımlanarak 2019'da yürürlüğe alınan Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği yapı güvenliğinin sağlanması ve depreme dayanıklı binalar yapılabilmesi için deprem bölgelerinde yapılacak tüm betonarme binalarda kullanılacak en düşük beton dayanım sınıfını C25/30 şeklinde tespit etmiştir" diye konuşarak denetleme mekanizmaları ile ilgili de bilgi verdi.
Denetim mekanizmalarına ilişkin "Beton ve beton bileşenlerinin kalitesi, öncelikle üretici tarafından otokontrol şeklinde takip edilmektedir. Hazır beton üreticileri, kendi kalitelerinin takibi için TS EN 206 ve TS 13515 Standartlarında belirtilen sıklıkta ve kriterler kapsamında öz denetim yapmaktadır" değerlendirmesinde bulunan Işık, G işareti çerçeveside Bakanlık Mesleki Hizmetler Genel Müdürlüğü tarafından atanan Uygunluk Değerlendirme Kuruluşları'nın üründen habersiz şekilde numune aldığını söyledi.
THBB KGS'nin (Kalite Güvence Sistemi) de yetkilendirilmiş kuruluşlardan olduğunu aktaran Yavuz Işık, "Ürünün uygunsuz çıkması durumunda denetim sıklaştırılmakta, tekrarında ise uygunluk belgesi askıya alınıyor. THBB üyeliğinin ön şartı olan KGS belgelendirme sistemindeki hazır beton tesislerine 2022 yılında habersiz şekilde yapılan toplam 1050 adet ürün denetiminde uygunsuz çıkan ürün oranı yüzde 0,86 olup, İstanbul ili için bu oran yüzde 1,09’dur" açıklamasında bulundu.
Bunun haricinde Bakanlık yetkililerinin PGD “Piyasa Gözetim ve Denetimi” çerçevesinde betondan habersiz numune alarak değerlendirme yaptığının altını çizen Yavuz Işık, ürünün uygunsuz olması halinde idari para cezalarının kesildiğine, tekrarlandığında ise üretim izninin askıya alındığına dikkat çekti.
Açıklamasında "Ticaret Bakanlığının web sitesinde açık kaynak olarak paylaşılan 2021 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Raporu (en güncel) incelendiğinde PGD kapsamında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına bağlı il müdürlükleri tarafından en çok denetime tabi tutulan yapı malzemesinin hazır beton olduğu görülmektedir" ifadelerine yer veren Işık, 2021'de Türkiye'de Bakanlık tarafından yapılan ürün denetimleri sonucunda, güvensiz ürün sayısının, toplam denetlenen ürün sayısının yüzde 3'ü şeklinde olduğunu belirtti.
Işık, "Ayrıca, 4708 sayılı Yapı Denetimi Kanunu gereği EBİS (Elektronik Beton İzleme Sistemi) kapsamında Bakanlıkça yetkilendirilmiş bağımsız yapı denetim laboratuvarları tarafından sahada dökülen taze betondan numune alınıyor" ifadelerini kullandı.
Betonların kalitesi “çip” teknolojisiyle takip edilmektedir
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından geliştirilen ve yönetilen, “Elektronik Beton İzleme Sistemi (EBİS) ile ilgili de bilgiler paylaşan Yavuz Işık, “EBİS, beton santrallerinde üretilen ve şantiye sahasında dökülen betonun online olarak takibini sağlayarak, sektördeki kullanıcılara kolaylık ve ulaşılabilirlik sağlayan bir uygulamadır. EBİS, Türkiye’de Yapı Denetimine tabi tüm inşaatlarda ilgili mevzuat kapsamında belirtilen standartlara uygun şekilde beton dökümü, beton numunesi alım süreci, numunelerin uygun şartlarda muhafaza edilmesi, test süreçleri ve diğer aşamaların uzaktan ve anlık olarak denetiminin sağlanması için gerekli altyapı ve araçları sunmaktadır.” açıklamasında bulundu.
EBİS ile numune alma sürecine ilişkin konum, saat ve rapor bilgileri ile deney yapan ve numune alımına şahitlik eden kişi bilgilerinin elektronik ortamda tutulmakta olup; ülke geneli, il, ilçe, laboratuvar veya yapı bazlı denetlenebildiğine dikkat çeken Yavuz Işık, “Web üzerinden Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca, il müdürlüklerine, laboratuvar ve yapı denetim kuruluşu kullanıcılarına sağlanacak roller ile taze beton numuneleri şantiye sahasında numune alınmasından laboratuvarda deney yapılması ve raporlanmasına kadar elektronik ortamda anlık izlenebilmektedir. Bu süreçlerde bir olumsuzluk ile karşılaşıldığında, bu kez yapıdan sertleşmiş beton (karot) numunesi alınmakta, burada da olumsuz sonuç elde edildiğinde yapı elemanında yeni duruma göre yapılacak statik analiz sonrasında yapı güçlendirme veya yıkıma gidebilmektedir.” şeklinde konuştu.
Yapı laboratuvarlarının süreçleriyle ilgili sıkıntılar yaşanıyor
Taze betondan numune alınmasından test edilmesine kadarki bu süreçlerle ilgili yapı denetim laboratuvarlarının uygulamalarının çok önem arz ettiğini ifade eden Yavuz Işık, “Alınan taze beton numunelerinin düşük çıkması durumunda 28 gün sonrasında yapı elemanından tahribatlı bir yöntem olan karot numunesi alınarak gereken dayanımın sağlanıp sağlanmadığına bakılmaktadır. Alınan karot numuneleri yerindeki betonu temsil etmekte ve genellikle istenen dayanımı sağlamaktadır. Yapı laboratuvarlarının numunenin alınması, saklanması, taşınması, kür edilmesi ve test edilmesi gibi süreçlerle ilgili gözlemlenen sıkıntılar mevcuttur. Bu sıkıntılardan dolayı alınan bazı taze beton numuneleri aslında yerindeki betonu temsil etmemektedir.
Yapı laboratuvarlarıyla yaşadıkları sorunlara değinen Yavuz Işık; “Sahadaki numune alan personelin yetkinliği yetersizdir, laboratuvarın yoğun işi az personel ile yürütmeye çalışmasından dolayı beton dökümlerine yetişmekte sorun yaşanabilmektedir. Numuneler kötü, yıpranmış ve standart dışı kalıplarla alınabilmektedir. Numune alınırken standartlara tam anlamıyla uyulmamaktadır. Numuneler şantiyede termal kutularda standartlara uygun bir şekilde korunmamaktadır. Numunelerin laboratuvara nakli erken veya geç yapılabilmekte, bu da nihai dayanımları etkilemektedir. Laboratuvar havuzlarının yetersizliğinden dolayı havuza çok geç yerleştirilen numuneler görülebilmekte, kür havuzlarında yeterli su seviyesinin sağlanması ve kür sıcaklığı konusunda hassasiyet bulunmamaktadır. Test sırasında numunenin merkezleme sorunu, beton basınç test makinelerinin kalibrasyonları, teste müdahale gibi potansiyel sorunlar mevcuttur.” dedi.
Standartlara uygun çıkan karot numuneleri, betonun standartlara uygun olduğunun kanıtıdır
Taze beton numunesi süreçlerindeki her bir hatanın beton numunesinin haksız bir şekilde uygunsuz olarak raporlanmasına neden olduğuna dikkat çeken Yavuz Işık, “Bu hatalar betonun olması gerekenden bir, hatta iki sınıf daha düşük olarak raporlanmasına neden olabilmektedir. Dolayısıyla, sertleşmiş beton elemandaki şüphe duyulan betonun değerlendirilmesi için son çare olan karot numunesi, aslında sadece ürün kalitesini değil, kullanıcının da performansını yansıtmaktadır. Uygun kalitede üretilmiş bir betonun şantiyedeki kötü uygulamalar sonucunda sertleşmiş hâldeki niteliği bozulabilir, ancak uygun olmayan bir taze betonun sertleşmiş hâldeki niteliği şantiye uygulamalarıyla düzeltilemez. Alınan karot numuneleri TS EN 13791 Standardı’na göre değerlendirilmektedir. Karot numuneleri değerlendirilirken, şekil ve boyut etkisi, beton döküm yönü, donatı varlığı, agregaların kesilerek çıkartılması vb. gibi etkilerden dolayı bazı düzeltme katsayıları kullanılmaktadır. Sonuç olarak, standart ve yönetmeliklere göre uygun çıkan karot numuneleri, ilgili yapı elemanında kullanılan betonun standartlara uygun olduğunun kanıtıdır. Ülkemizde uygunsuz çıkan taze beton numunelerine ait yapı elemanlarından alınan karot numuneleri çok büyük bir oranda standartlara uygun çıkmaktadır. Bu da, yapı denetim laboratuvarlarının taze beton numune süreçlerinde yaptığı işlemlerin hatalı ve eksik olduğunu ispatlamaktadır.” dedi.
THBB’nin kalite odaklı çalışmalarına değinen Yavuz Işık, THBB KGS (Kalite Güvence Sistemi) belgesine sahip olan beton üreticilerinin teknik bilinç, altyapı, personel kalitesi seviyesi yüksek olup, KGS ekibi tarafından sürekli sistem ve habersiz ürün denetimlerinden geçmektedir. Bakanlık onaylanmış kuruluşları arasında THBB KGS ciddiyeti, misyonu ve denetim kalitesi açısından sektörde ilk ve tek kuruluştur. Beton üreticilerinin kalite sertifikasyonları kapsamında KGS belgesi özendirilmeli ve yaygınlaşması sağlanmalıdır.” açıklamasında bulundu.
Deprem yönetmeliğine ''Deprem kimlik belgesi'' eklenmeli!
İzmir'deki en büyük kentsel dönüşüm projesinin planları yeniden askıda!