Dubai'de projeler durdu, Türk firmaları beklemede!

Dubai'deki borç krizi projeleri durdurdu. Ödemeler askıya alındı. Çoğunlukla inşaat projelerinde yaşanan kriz, Türk müteahhitlerini olumsuz etkiledi. Türk şirketleri zaten son 1 yıldır kriz nedeniyle hak edişlerini gecikmeli olarak alıyordu. Yani krizin etkisini yatandan hissediyordu. Son gelişmeler nedeniyle kayıpları artmasına rağmen Türk firmaları, şimdilik bu piyasadan çekilmeyi düşünmüyor.

Dubai ile ticaretin profiline bakıldığında, dış ticaret fazlası dikkat çekiyor. Bu konuda kesin verilere ulaşmak zor. Ancak çeşitli kaynaklardan aldığımız bilgiye göre, Dubai'de iş yapan 120 Türk firması var. Ağırlık müteahhitlerde. Bunun dışında ticaret ve mücevher işiyle uğraşan firmalar da var. Bu ülkeye ihracat, krizden önce başta müteahhitlik geliri içinde yer alan demir-çelik olmak üzere 8 milyar doları bulurken 700 milyon dolarlık da ithalat yapılıyor. Bu haliyle dış ticaret fazlası verilen bir ülke. Son gelişmelere karşın Türk firmaları Dubai pazarını gözen çıkarmış değil. Birçok inşaat şirketi stratejisini "bekleyip krizin geçmesi" üzerine kurmuş. Bu şirketlerden biri borç ertelemesi isteyen Dubai World bünyesinde Nakheel'e taahhüt işi yapan Nurol İnşaat. Dubai'de şu ana kadar 700 milyon dolarlık proje alan şirket, bunun 100 milyon dolarını tamamladı. Şirket, Dubai'de inşaatını sürdürdüğü 3 ayrı projeyi, alamadığı hak edişler nedeniyle 6 ay öncesinden durdurmuş. Buna karşın sabırlı olduklarını ve krizin geçmesini bekleyeceklerini belirten Nurol İnşaat Genel Müdürü Deniz Oymak, Nakheel şirketiyle uzlaşma yoluna gittiklerini ve ödemeler için takvim yapıldığını söylüyor.

"ÜSTESİNDEN GELİRİZ"

Oymak, "Bizim ölçeğimiz-deki bir şirketin üstesinden gelemeyeceği bir sorun değil" diyor ve sözlerini şöyle sürdürüyor:

"Biz Dubai'de iş alırsak çalışıyorduk. Yani özkaynaklarımızdan bir yatırımımız olmadı. Tamamen taahhüt sektöründe aldığımız işleri yapıyorduk. Aylık hak edişler, yapılan işler ödeniyordu. Bunlar gecikti, birikti. Birikince ve ödenmeyince şirketin sıkıntıya girdiği ortaya çıktı. Son 6-7 aydır ödenmez hale gelince işler durdu. Bu projeler hep yatırım projeleriydi. Şirketler o projeler için çeşitli fonlardan kredi kullanıyorlardı. Projelerin kendi karlılığı oranında krediler alıyorlardı. Biz taahhüt işi yaptığımız için işlerimizin karşılığını almak istiyoruz."

Başak Çatı: Tamamen durdu

Dubai'nin ünlü yapay ada projesi The Palm City'de Türk kiremit ve tuğlası kullanılıyor. Bu tuğlalar ise Eskişehirli Başak Çatı ve Cephe Sistemleri firmasının imzasını taşıyor. Başak'ın sattığı kiremit ve tuğlalar ilk olarak Palm City içindeki Jumeriah Island Projesi'nde yapılan villalarda kullanıldı. Başak bu yıl Discovery Garden, International City projelerine de Türk kiremit ve tuğlaları vermeye başlamıştı. Başak Çatı ve Cephe Sistemleri Yönetim Kurulu Başkanı Firuz Karık, The Palm City için Dubaililere 3 yıl önce kiremit, tuğla ve sistem aksesuarları satmaya başladıklarını hatırlatıyor. İlk olarak 2 bin dolarlık bir siparişle başlayan Dubai ihracatı bu yıl 4 milyon dolar olarak hedefleniyordu. Körfez bölgesinde Suriye, Irak, Iran, Azerbaycan ve Ürdün'e ihracat yapan Başak Çatı'nın cirosunun yarısını Dubai oluşturuyor.

Firuz Karık, Dubai'de proje bazlı çalıştıklarım hatırlatarak, şu anda projelerin yüzde 80-90'ımn durduğunu söylüyor. Başak Çatı, Jumeirah Island, Discovery Garden, Jebel Ali Palm ve Saleh Construction gibi projelere komple çatı sistemleri tedarik ediyordu. Şirket, bu ülkeye 2005 yılından bu yana mal veriyordu.

METRO PROJESİNE DEVAM

Dubai'nin prestij projesi ise yine bir Türk firması Yapı Merkezi'nin imzasını taşıyor. Altyapı projeleriyle adından söz ettiren Yapı Merkezi, 44 yıllık geçmişe sahip ve Türkiye'nin en büyük müteahhitlik şirketlerinden. Yurt içinde ve yurt dışında devam eden işlerinin toplamı 3 milyar doları buluyor. Şirket, dünyanın en büyük 225 müteahhitlik firması arasında 127'nci sırada yer alıyor. Türkiye'deki raylı sistemlerin çoğunda da Yapı Merkezi'nin imzası var.

Bugüne kadar demiryolundan tramvaya tam 33 projede bin 400 kilometre raylı sistem gerçekleştirmiş. Firma, Dubai Metrosu'nun da yapımını üstlenmişti.

Yapı Merkezi İnşaat Yönetim Kurulu Başkam Emre Aykar, Dubai devletinin itibar projesi olduğu için metro inşaatında sıkıntı olmadığım belirtiyor. Aykar'ın verdiği bilgiye göre, metro projesinin parası daha önce ayrıldı ve şu ana kadar inşaatın yüzde 75'i tamamlandı. Yapı Merkezi. Dubai Metrosu'nu dünyanın iki büyük inşaat şirketi, Obayashi ve Kajima'yla birlikte gerçekleştiriyor. Metro toplam 75 kilometrelik uzunluğa sahip. İki hat var. 52 kilometrelik kırmızı hat, Dubai Şeyhi El Maktum'un isteğiyle 9 Eylül 2009'da açıldı. 23 kilometrelik yeşil hattın ise 10 Ekim 2010'da açılması planlanıyor.

"DUBAİ'DEN DÖNENLER OLABİLİR"

Dubai'de yol projelerine imza atan müteahhitlik şirketlerden biri de Yüksel İnşaat. Dubai'de iki yol projesini yürüten Yüksel İnşaat, projenin ilk aşaması olan 32 kilometrelik bölümü tamamladıktan sonra krize yakalanmış. "En kritik anda krize yakalandık" diyen Yüksel İnşaat Yönetim Kurulu Üyesi Tuna Aksel, son 1 yıldır hak edişlerini gecikmeli aldıklarına dikkat çekiyor. Aksel'in verdiği bilgiye göre, krizden önce ödemeler vaktinden önce yapılıyordu. Şimdiyse en az 60 gün sürüyor. Bazen de 70 ve 90 güne çıkabiliyor. Yüksel İnşaat'ın taahhüt projelerinin toplamı 160 milyon doları buluyor. Dubai'yle ticarette bir sıkıntı yok, emlak yatırımlarında daralma var. Ancak Aksel'e göre, ortada panikleyecek bir durum yok. Keza bir yıldır zaten kriz şartları yaşanıyordu. Şimdi frene basıldı. Toparlanması ise 2010'dan sonrayı bulacak. Krizin sonuna kadar bekleyeceklerini ifade eden Aksel, firmaların çoğunun bu dönemde Dubai piyasasında kalmaya devam edeceğine, işleri tamamen duran bazı şirketlerime dönebileceğine dikkat çekiyor.

Borcu, milli gelirinin yüzde 14'ü kadar

Dubai, Birleşik Arap Emirliği'nin [BAE] ikinci büyük emirliği. Diğer emirlikler Abu Dabi, Açman, Füceyre, Şerce, Resül-Hayme ve Ümmül Kayveyn. Dubai'nin ekonomisi büyük oranda ve ticaret ve gayrimenkul yatırımlarına dayanıyor. Tehlike, şubat ayı başında kredi derecelendirme kuruluşu Moody's'in Dubai devletinin kontrolündeki 6 kamu şirketinin borç tahvillerini (sukuk) negatif izlemeye almasıyla ilk işaretlerini verdi. Ve son dönemde 80 milyar dolarlık borç stokuyla Dubai'yi moratoryumun eşiğine getirdi. Dubai'nin toplam borcunun 70 milyar doları kamu borcu, geri kalan 10 milyar dolarıysa devletle ilişkisi bulunan şirketlere ait borçlardan oluşuyor. Bu rakam, GSYH'nin yüzde 14'üne karşılık geliyor. Ancak 2009'da ödemesi gelecek yaklaşık 20 milyar dolarlık bir borç daha var.
Para Dergisi/Erkan Kızılocak