Emek Otelleri'nin hazin öyküsü
Emekli Sandığı'nın 1960'lı yılların başında Emek İnşaat AŞ'ye yaptırdığı ve "Emek Otelleri" adıyla anılan yedi otel, birkaç yıldır mimarlık camiasını ve kent gündemini meşgul ediyor.
Modern Türk mimarlığının önemli eserlerini aralarında bulunduran İstanbul'daki Hilton, Büyük Tarabya ve Maçka Otelleri, Bursa Çelik Palas, Ankara Stad, Büyük Ankara ve İzmir'deki Büyük Efes Otelleri, özel işletmelere 15 veya 30 yıllığına devredilmek amacıyla geçtiğimiz yıllarda satışa çıkarıldı. Emekli Sandığı'na yılda 30 milyon Dolar gelir getirmesi öngörülen bu devir işlemleri sırasında, oteller için hazırlanan yenileme projelerinin bazıları ödenek yetersizliği nedeniyle bir süre askıda kaldı, bazıları ise Anıtlar Yüksek Kurulu'ndan izin alınamadığı için gerçekleştirilemedi. Ayrıca, bu yenileme projeleri, otellerin Türkiye modern mimarlık tarihi açısından taşıdıkları değer nedeniyle oldukça eleştirildi. Emek Otelleri arasında bulunan Hilton ve Büyük Tarabya Otelleri, şu sıralarda yıkılmakta olan Elmadağ'daki Divan Oteli ile birlikte Türkiye'nin 5 yıldızlı ilk üç oteli olma özelliğini taşıyor. Türkiye'nin modern mimarlık tarihinde önemli birer yeri olan ve açıldıkları dönemlerde kent yaşamının simgesi haline gelmiş bu otellerin, bugün hala bu özellikleri taşıyıp taşımadığı ise tartışılabilir.
Büyük Tarabya Oteli
Tokatlıyan Oteli
Emekli Sandığı tarafından Emek İnşaat ve İşletme AŞ'ye yaptırılan Büyük Tarabya Oteli, 1954 yılında yanan Tarihi Tokatlıyan Oteli'nin arazisine inşa edildi. Mimar Kadri Erdoğan'ın tasarladığı yapı, 1964 yılında hizmete açıldı. Bu tarihten itibaren İstanbul'un cemiyet hayatında önemli bir yer edinen Tarabya Oteli, Yeşilçam filmlerinin de başta gelen mekanlarından biri oldu. İstanbul Hilton ve Divan Otelleri'nin ardından Türkiye'nin üçüncü 5 yıldızlı oteli olan Tarabya Oteli, 80'li yıllarda özelleştirmenin gündeme gelmesiyle özel sektöre devredilmesi planlanan Emek Otelleri'nden biriydi. Bu kararın verilmesinin ardından bekleme sürecine giren devir projesi nedeniyle, hizmet kalitesi düşen, gerekli bakımları yapılmayan ve yarı kapasiteyle çalışan oteller zarar etmeye başladı.
Gerek dış mekan, gerekse de iç mekan düzenlemesiyle 70'li yılların tipik özelliklerini sergileyen ve birçok filme ev sahipliği yapan Tarabya Oteli, 2002 yılında Millenium & Copthorne Oteller Grubu tarafından işletilmeye başlandı ve ardından tadilat için bir süreliğine kapatıldı. Ancak ödenek yetersizliği nedeniyle Emekli Sandığı'nın tadilatı bitiremedi ve oteli işletmeye açamadı. Sonuçta, Tarabya Oteli'nin satılmasına karar verildi. 31 Ocak 2006'da Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından satışa çıkarılan otel, yaklaşık 143 milyon Dolar'a Bayraktarlar Holding tarafından satın alındı. Ödemeyi aşamalar halinde gerçekleştireceği belirtilen holding, araziye otel veya rezidans inşa etmeyi planlıyor. Tarabya Oteli ise şu anda çürümeye terkedilmiş durumda.
İstanbul Hilton Oteli
İnşa edilen ilk Emek Oteli olan Hilton Oteli, İstanbul'un ilk önemli uluslararası oteli olma özelliğini taşıyor. Mimarları Sedad Hakkı Eldem, Hamdi Şensoy ve Metin Hepgüler olan binanın tasarımı, Skidmore & Owings and Merrill (SOM) Mimarlık Ofisi'ne ait. Projenin yerel danışmanı olan Sedad Hakkı Eldem'in tasarıma olan katkısı bugün halen tartışmalı olarak nitelense de, "uçan halı" figüründen esinlenilen ana giriş saçağının tasarımı, onun tarafından yapılmış. Enternasyonel Stil etkilerinin görüldüğü blok, Türkiye mimarlığının gelişmesinde önemli bir rol oynadı. Eldem'in otel için ayrıca önerdiği ek oda, otopark, mağazalar ve ofis bloğu projeleri başlangıçta inşa edilmedi. 1984 yılında ise ek odaların, şadırvanın ve oditoryumun inşaatına başlandı.
2005 yılında gerçekleştirilen özelleştirme ihalesinde, İstanbul Hilton 255 milyon Dolar'a Doğan Grubu bünyesindeki Ortadoğu Otomotiv AŞ'ye devredildi. Arazi üzerine alışveriş merkezi ve rezidans inşa etmek isteyen Doğan Holding Yönetim Kurulu Başkanı Aydın Doğan, alanın Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından sit alanı ilan edilmesiyle bu projesinden vazgeçmek zorunda kaldı. Doğan'ın alana 3 milyar Dolar'lık bir yatırımla inşa etmek istediği dev alışveriş merkezi ve rezidans projesi, Şişli Belediyesi'nin plan tadilatıyla mümkün hale getirilmesine rağmen, kurul engeline takılmıştı. Kurulun itirazının ardından plan tadilatının, Mayıs 2008'de toplanan Şişli Belediye Meclisi'nde de rafa kaldırılmasında ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne (İBB) tekrar gönderilmemesi kararının alınmasında vatandaşların itirazı da önemli rol oynadı.
Maçka Oteli
1973 yılında Sanlı Mimarlık tarafından tasarlanan Maçka Oteli, müellifi mimar Yılmaz Sanlı'ya herhangi bir açıklama yapılmadan yıkıldı. Radisson SAS, yeni bir otel inşa etmek amacıyla araziyi devraldı ancak bu plan henüz hayata geçirilemedi.
Büyük Ankara Oteli
İsviçreli Mimar Marc Saugey ile Y. Mimar Yüksel Okan'ın eseri olan Büyük Ankara Oteli, "tasarlandığı 1960'lı yılların dönem özelliklerini taşıyan, `organik mimari' ve uluslararası modernizmin nitelikli bir örneği" olarak niteleniyor.1 Kentin en önemli bulvarlarından biri olan Atatürk Bulvarı'nda yer alan ve bulvar üzerindeki yüksek yapılaşmanın ilk örneklerinden biri olan otel, aynı zamanda Ankara için bir simge olma özelliği taşıyor. 180 oda ile 316 yatak kapasite sağlamak üzere tasarlanan 14 oda katı, restoran, gece kulübü, balo salonları, çay salonu, lobi, yüzme havuzu ve açık mutfak olarak düzenlenen bir restoranın bulunduğu yapıda, tüm katlar tamamen mekanik havalandırmalı olarak tasarlanmış ve otelin mobilyaları Ankara Marangoz Okulu öğrencileri tarafından yapılmış.
1966 yılından itibaren 20 yıl süreyle başkentin tek beş yıldızlı oteli olan Büyük Ankara, Emekli Sandığı tarafından Çelikler İnşaat'a devredildikten sonra, özelleştirmeden gelir elde etme projesi kapsamında Emekli Sandığı tarafından önce Millenium and Copthorne Oteller Grubu'na kiralandı. Önemli toplantı ve kutlamalara yıllarca ev sahipliği yapan, bir zamanların siyaset kulisi olan ve hatta bir romana adını veren2 otelin özgün mimarisi, yenileme amacıyla değiştirilmeye başlandı. Adı Milenyum Hotel Ankara olarak değiştirilmesi planlanan otel için Yazgan Tasarım Mimarlık A.E. Ltd. ve Gensler London tarafından hazırlanan yenileme projesi uygulanmadı.
Büyük Ankara Oteli için Yazgan Mimarlık tarafından hazırlanan proje
Çelikler İnşaat tarafından Gökhan Turgut Mimarlık İnş. Yapı Proje Ticaret Ltd. Şti.'ye yaptırılan proje ise, "tadilat" adıyla tanımlanan ve meslek odalarından gizlenerek yürütülen uygulama sırasında TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi'nin tepkisiyle karşılaştı. Uygulanan değişikliklerle binanın özgün kimliğini yitireceği endişesi taşıyan Mimarlar Odası Ankara Şubesi'nin açtığı dava, çalışmaların durdurulmasıyla sonuçlandı ve mahkeme kararında taşınmaz bir kültür varlığı olarak tescil edilmesi gerektiği belirtilen Büyük Ankara Oteli'nde sürdürülmekte olan inşaat mühürlendi. Mimarlar Odası Ankara Şubesi'nden alınan bilgiye göre, inşaatın kaçak olarak devam etmesine göz yuman belediye hakkında suç duyurusunda bulunuldu. Hukuki süreç devam ederken, karar çıkmasına rağmen binanın hala tescil edilmemiş olması da dikkat çeken bir diğer nokta.
Ankara Stad Oteli
Tasarımı, Doğan Tekeli, Sami Sisa, Metin Hepgüler Mimarlık Kollektif Şirketi'ne (SİTE) ait olan Ankara Stad Oteli projesi, düzenlenen yarışmada birincilik ödülünü aldı ve 1970 yılında inşaatı tamamlandı. Emek Otelleri'nin yenilenmesi ve modernizasyonu kapsamında 30 yıllık süreyle Radisson SAS Otelleri'ne verilen Ankara Stad Oteli'nin bünyesinde barındırdığı restoran, sinema, çarşı ve yeraltı garajına, yapılan yenileme çalışmalarıyla konuk ve toplantı odaları ile bir iş merkezi de eklendi.
Ödenek yetersizliği ve gerekli kararların çıkarılmaması nedeniyle bir süre açılışı ertelenen otelin diğer özellikleri arasında, inşaatın 1970 yılı fiyatlarına göre 20 milyon TL'ye malolması ve binada hiç ithal malzeme kullanılmamış olması bulunuyor. Otel, şu anda Radisson SAS Ankara olarak hizmet veriyor.
Çelik Palas Otel
İhaleyle satışa çıkarılan bir diğer Emekli Sandığı oteli olan Bursa'daki Çelik Palas, 2007 yılında 38,9 milyon Dolar'a MSN Yapı'ya satıldı. Atatürk'ün "Bursa'ya yaraşır bir otel yapılması" isteğiyle yine İtalyan asıllı mimar Giulio Mongeri ve onun yardımcısı Hüsnü Tümer'e, masraflarının da önemli bir kısmını kendisi ödeyerek yaptırdığı Çelik Palas, mimari özellikleri ile tarihi bir anıt olma özelliğini taşıyordu. Otel için yenileme, renovasyon ve iç mimari düzenlemeyi kapsayan bir proje, Tabanlıoğlu Mimarlık tarafından hazırlandı.
Büyük Efes Oteli (İzmir)
1950'li yıllarda tasarımına mimar Paul Bonatz tarafından başlanan Büyük Efes Oteli, daha sonra mimar Fatin Uran tarafından tekrar ele alındı ve tamamlandıktan sonra 1964 yılında açıldı.
Yenilenmesine karar verildikten sonra ise, yeni mimari projesi 2003 yılında Has Mimarlık ve ABD'li mimarlık ofisi nbbj tarafından hazırlandı. Daha sonra ise Özelleştirme İdaresi tarafından ihaleye çıkarılan İzmir Büyük Efes Oteli, 2005 yılında 121,5 milyon Dolar'a Tahincioğlu-Nida-MV Ortak Girişim Grubu'na satıldı.
Diğer Emek Otelleri gibi, dönemin mimarisini yansıtan ve bulunduğu kentin simgelerinden biri haline gelmiş olan otel, Swissotel Grand Efes İzmir adıyla Nisan 2008'de yenilenmiş olarak hizmete açıldı.
Arkitera
Büyük Tarabya Oteli
Tokatlıyan Oteli
Emekli Sandığı tarafından Emek İnşaat ve İşletme AŞ'ye yaptırılan Büyük Tarabya Oteli, 1954 yılında yanan Tarihi Tokatlıyan Oteli'nin arazisine inşa edildi. Mimar Kadri Erdoğan'ın tasarladığı yapı, 1964 yılında hizmete açıldı. Bu tarihten itibaren İstanbul'un cemiyet hayatında önemli bir yer edinen Tarabya Oteli, Yeşilçam filmlerinin de başta gelen mekanlarından biri oldu. İstanbul Hilton ve Divan Otelleri'nin ardından Türkiye'nin üçüncü 5 yıldızlı oteli olan Tarabya Oteli, 80'li yıllarda özelleştirmenin gündeme gelmesiyle özel sektöre devredilmesi planlanan Emek Otelleri'nden biriydi. Bu kararın verilmesinin ardından bekleme sürecine giren devir projesi nedeniyle, hizmet kalitesi düşen, gerekli bakımları yapılmayan ve yarı kapasiteyle çalışan oteller zarar etmeye başladı.
Gerek dış mekan, gerekse de iç mekan düzenlemesiyle 70'li yılların tipik özelliklerini sergileyen ve birçok filme ev sahipliği yapan Tarabya Oteli, 2002 yılında Millenium & Copthorne Oteller Grubu tarafından işletilmeye başlandı ve ardından tadilat için bir süreliğine kapatıldı. Ancak ödenek yetersizliği nedeniyle Emekli Sandığı'nın tadilatı bitiremedi ve oteli işletmeye açamadı. Sonuçta, Tarabya Oteli'nin satılmasına karar verildi. 31 Ocak 2006'da Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından satışa çıkarılan otel, yaklaşık 143 milyon Dolar'a Bayraktarlar Holding tarafından satın alındı. Ödemeyi aşamalar halinde gerçekleştireceği belirtilen holding, araziye otel veya rezidans inşa etmeyi planlıyor. Tarabya Oteli ise şu anda çürümeye terkedilmiş durumda.
İstanbul Hilton Oteli
İnşa edilen ilk Emek Oteli olan Hilton Oteli, İstanbul'un ilk önemli uluslararası oteli olma özelliğini taşıyor. Mimarları Sedad Hakkı Eldem, Hamdi Şensoy ve Metin Hepgüler olan binanın tasarımı, Skidmore & Owings and Merrill (SOM) Mimarlık Ofisi'ne ait. Projenin yerel danışmanı olan Sedad Hakkı Eldem'in tasarıma olan katkısı bugün halen tartışmalı olarak nitelense de, "uçan halı" figüründen esinlenilen ana giriş saçağının tasarımı, onun tarafından yapılmış. Enternasyonel Stil etkilerinin görüldüğü blok, Türkiye mimarlığının gelişmesinde önemli bir rol oynadı. Eldem'in otel için ayrıca önerdiği ek oda, otopark, mağazalar ve ofis bloğu projeleri başlangıçta inşa edilmedi. 1984 yılında ise ek odaların, şadırvanın ve oditoryumun inşaatına başlandı.
2005 yılında gerçekleştirilen özelleştirme ihalesinde, İstanbul Hilton 255 milyon Dolar'a Doğan Grubu bünyesindeki Ortadoğu Otomotiv AŞ'ye devredildi. Arazi üzerine alışveriş merkezi ve rezidans inşa etmek isteyen Doğan Holding Yönetim Kurulu Başkanı Aydın Doğan, alanın Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından sit alanı ilan edilmesiyle bu projesinden vazgeçmek zorunda kaldı. Doğan'ın alana 3 milyar Dolar'lık bir yatırımla inşa etmek istediği dev alışveriş merkezi ve rezidans projesi, Şişli Belediyesi'nin plan tadilatıyla mümkün hale getirilmesine rağmen, kurul engeline takılmıştı. Kurulun itirazının ardından plan tadilatının, Mayıs 2008'de toplanan Şişli Belediye Meclisi'nde de rafa kaldırılmasında ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne (İBB) tekrar gönderilmemesi kararının alınmasında vatandaşların itirazı da önemli rol oynadı.
Maçka Oteli
1973 yılında Sanlı Mimarlık tarafından tasarlanan Maçka Oteli, müellifi mimar Yılmaz Sanlı'ya herhangi bir açıklama yapılmadan yıkıldı. Radisson SAS, yeni bir otel inşa etmek amacıyla araziyi devraldı ancak bu plan henüz hayata geçirilemedi.
Büyük Ankara Oteli
İsviçreli Mimar Marc Saugey ile Y. Mimar Yüksel Okan'ın eseri olan Büyük Ankara Oteli, "tasarlandığı 1960'lı yılların dönem özelliklerini taşıyan, `organik mimari' ve uluslararası modernizmin nitelikli bir örneği" olarak niteleniyor.1 Kentin en önemli bulvarlarından biri olan Atatürk Bulvarı'nda yer alan ve bulvar üzerindeki yüksek yapılaşmanın ilk örneklerinden biri olan otel, aynı zamanda Ankara için bir simge olma özelliği taşıyor. 180 oda ile 316 yatak kapasite sağlamak üzere tasarlanan 14 oda katı, restoran, gece kulübü, balo salonları, çay salonu, lobi, yüzme havuzu ve açık mutfak olarak düzenlenen bir restoranın bulunduğu yapıda, tüm katlar tamamen mekanik havalandırmalı olarak tasarlanmış ve otelin mobilyaları Ankara Marangoz Okulu öğrencileri tarafından yapılmış.
1966 yılından itibaren 20 yıl süreyle başkentin tek beş yıldızlı oteli olan Büyük Ankara, Emekli Sandığı tarafından Çelikler İnşaat'a devredildikten sonra, özelleştirmeden gelir elde etme projesi kapsamında Emekli Sandığı tarafından önce Millenium and Copthorne Oteller Grubu'na kiralandı. Önemli toplantı ve kutlamalara yıllarca ev sahipliği yapan, bir zamanların siyaset kulisi olan ve hatta bir romana adını veren2 otelin özgün mimarisi, yenileme amacıyla değiştirilmeye başlandı. Adı Milenyum Hotel Ankara olarak değiştirilmesi planlanan otel için Yazgan Tasarım Mimarlık A.E. Ltd. ve Gensler London tarafından hazırlanan yenileme projesi uygulanmadı.
Büyük Ankara Oteli için Yazgan Mimarlık tarafından hazırlanan proje
Çelikler İnşaat tarafından Gökhan Turgut Mimarlık İnş. Yapı Proje Ticaret Ltd. Şti.'ye yaptırılan proje ise, "tadilat" adıyla tanımlanan ve meslek odalarından gizlenerek yürütülen uygulama sırasında TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi'nin tepkisiyle karşılaştı. Uygulanan değişikliklerle binanın özgün kimliğini yitireceği endişesi taşıyan Mimarlar Odası Ankara Şubesi'nin açtığı dava, çalışmaların durdurulmasıyla sonuçlandı ve mahkeme kararında taşınmaz bir kültür varlığı olarak tescil edilmesi gerektiği belirtilen Büyük Ankara Oteli'nde sürdürülmekte olan inşaat mühürlendi. Mimarlar Odası Ankara Şubesi'nden alınan bilgiye göre, inşaatın kaçak olarak devam etmesine göz yuman belediye hakkında suç duyurusunda bulunuldu. Hukuki süreç devam ederken, karar çıkmasına rağmen binanın hala tescil edilmemiş olması da dikkat çeken bir diğer nokta.
Ankara Stad Oteli
Tasarımı, Doğan Tekeli, Sami Sisa, Metin Hepgüler Mimarlık Kollektif Şirketi'ne (SİTE) ait olan Ankara Stad Oteli projesi, düzenlenen yarışmada birincilik ödülünü aldı ve 1970 yılında inşaatı tamamlandı. Emek Otelleri'nin yenilenmesi ve modernizasyonu kapsamında 30 yıllık süreyle Radisson SAS Otelleri'ne verilen Ankara Stad Oteli'nin bünyesinde barındırdığı restoran, sinema, çarşı ve yeraltı garajına, yapılan yenileme çalışmalarıyla konuk ve toplantı odaları ile bir iş merkezi de eklendi.
Ödenek yetersizliği ve gerekli kararların çıkarılmaması nedeniyle bir süre açılışı ertelenen otelin diğer özellikleri arasında, inşaatın 1970 yılı fiyatlarına göre 20 milyon TL'ye malolması ve binada hiç ithal malzeme kullanılmamış olması bulunuyor. Otel, şu anda Radisson SAS Ankara olarak hizmet veriyor.
Çelik Palas Otel
İhaleyle satışa çıkarılan bir diğer Emekli Sandığı oteli olan Bursa'daki Çelik Palas, 2007 yılında 38,9 milyon Dolar'a MSN Yapı'ya satıldı. Atatürk'ün "Bursa'ya yaraşır bir otel yapılması" isteğiyle yine İtalyan asıllı mimar Giulio Mongeri ve onun yardımcısı Hüsnü Tümer'e, masraflarının da önemli bir kısmını kendisi ödeyerek yaptırdığı Çelik Palas, mimari özellikleri ile tarihi bir anıt olma özelliğini taşıyordu. Otel için yenileme, renovasyon ve iç mimari düzenlemeyi kapsayan bir proje, Tabanlıoğlu Mimarlık tarafından hazırlandı.
Büyük Efes Oteli (İzmir)
1950'li yıllarda tasarımına mimar Paul Bonatz tarafından başlanan Büyük Efes Oteli, daha sonra mimar Fatin Uran tarafından tekrar ele alındı ve tamamlandıktan sonra 1964 yılında açıldı.
Yenilenmesine karar verildikten sonra ise, yeni mimari projesi 2003 yılında Has Mimarlık ve ABD'li mimarlık ofisi nbbj tarafından hazırlandı. Daha sonra ise Özelleştirme İdaresi tarafından ihaleye çıkarılan İzmir Büyük Efes Oteli, 2005 yılında 121,5 milyon Dolar'a Tahincioğlu-Nida-MV Ortak Girişim Grubu'na satıldı.
Diğer Emek Otelleri gibi, dönemin mimarisini yansıtan ve bulunduğu kentin simgelerinden biri haline gelmiş olan otel, Swissotel Grand Efes İzmir adıyla Nisan 2008'de yenilenmiş olarak hizmete açıldı.
Arkitera
