Emekli olmadan kıdem tazminatı alınabilir mi? İşte merak edilen o yanıt

2023'te ocak-haziran sürecinde kıdem tazminatı tavanı 19 bin 982,83 TL oldu. Yaş dışındaki emeklilik koşullarını yerine getirerek kıdem tazminatı alınabilir mi? İşte yanıtı... Peki yaş dışındaki emeklilik koşullarını yerine getirerek kıdem tazminatı nasıl alınabilir? İhbar tazminatı ödenir mi? İşsizlik ödeneği alınabilir mi? Ahmet Kıvanç, Habertürk'te soruları cevapladı

2023 yılında ocak-haziran döneminde uygulanacak kıdem tazminatı tavanı 19 bin 982,83 TL olarak belirlenmiş oldu. 

Peki yaş dışındaki emeklilik koşullarını yerine getirerek kıdem tazminatı nasıl alınabilir? İhbar tazminatı ödenir mi? İşsizlik ödeneği alınabilir mi? Ahmet Kıvanç, Habertürk'te soruları cevapladı. İşte tüm ayrıntılar...

ASKERLİK BORÇLANMASI KIDEM TAZMİNATI YAZISINDA DİKKATE ALINIR MI?

SSK girişim 1 Ağustos 2000. 2004-2015 yılları arası BAĞ-KUR’luyum. İşyeri faaliyeti devam ederken 1 Mart 2015 tarihinde belediye şirketinde SSK’lı çalışmaya başladım. İşten kendi isteğimle ayrılmam durumunda kıdem tazminatı alabilir miyim? Askerlik borçlanması dilekçesi verdim. Borçlanma yaparsam kıdem tazminatı almam için gerekli süreye eklenir mi? Kendi isteğimle işten ayrılırsam işyerine kaç gün önceden bildirmem gerekir. Kıdem tazminatı ve İŞKUR’dan işsizlik maaşı alabilmem için ne yapmalıyım? (Egemen Ö.)

Aynı işverene bağlı bir veya birden fazla işyerinde en az bir yıl süreyle çalışanlar, kıdem tazminatına hak kazanırlar. Kıdem tazminatı, emeklilik, ölüm, erkek işçinin askerliği, kadın işçinin evliliği, işverenin haklı bir gerekçe olmadan iş akdini feshetmesi, işçinin de haklı sebeple iş akdini feshetmesi durumunda ödeniyor. Bunların dışında ayrıca, yaş dışındaki asgari emeklilik koşullarının yerine getirilmesi halinde de kıdem tazminatı alınabiliyor.

Emeklilik için yaş dışında kalan sigortalılık süresi, prim gün sayısı gibi koşulları yerine getirenler, öncelikle Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) kıdem tazminatı yazısı almak zorundalar. SGK’dan bu yazıyı alabilmek için aranan koşullar, sigortalı çalışmaya başlama tarihine göre şöyle:

– 8 Eylül 1999’dan önce işe girenler: 15 yıl sigorta, 3600 prim günü.

– 9 Eylül 1999 – 30 Nisan 2008 tarihleri arasında işe girenler: 25 yıl sigorta, 4500 prim günü veya sigortalılık süresine bakılmaksızın 7000 prim günü.

– 1 Mayıs 2008’den sonra işe girenler: 5400 prim günü (Prim günü her yıl 100 gün artarak 4500’den 5400’e çıkacak).

Siz, 9 Eylül 1999 – 30 Nisan 2008 döneminde çalışmaya başladığınız için ya 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 prim gününü, ya da tek başına 7000 prim gününü tamamlamanız gerekiyor. 7000 prim gününü tamamlamaya daha yakın görünüyorsunuz.

Askerlik borçlanması yaptığınız süreler kıdem tazminatı yazısının hesabında aranan prim günlerine eklenir. Borçlanma ve çalışma sürelerinin toplamı 7000 güne ulaştığında önce SGK’ya başvurup kıdem tazminatı yazısı almalısınız. Bu yazıyla birlikte iş akdinizi feshederek kıdem tazminatınızı talep edebilirsiniz. SGK’dan yazıyı almadan iş akdini feshederseniz kıdem tazminatı hakkınızı yitirirsiniz.

İş akdini fesheden tarafın önceden karşı tarafa bildirimde bulunması gerekir. İhbar süresi, işçinin işyerindeki kıdemine göre değişir. Emeklilik ve emeklilik dışındaki yaş koşullarını yerine getirerek kıdem tazminatını almak suretiyle iş akdini feshedenler için ihbar süresi aranmaz. Dolayısıyla, önceden bildirimde bulunmanız gerekmez.

İşsizlik Sigortası Fonu’ndan işsizlik ödeneği alabilmek için, diğer koşulların yanı sıra işçinin kendi isteği dışında bir sebeple iş akdinin sona ermesi gerekmektedir. Emeklilik dışındaki yaş koşullarını yerine getirerek kendi isteğinizle işten ayrılacağınız için işsizlik ödeneği alamazsınız.

KIDEM TAZMİNATI HANGİ ÜCRET ÜZERİNDEN ÖDENİR?

Otel çalışanıyım. Müdür, sezon sonunda işten çıkmak isteyenlere genelde kıdem tazminatını veriyor. Şu an sezon arası olduğu için askıdayım, çalışmıyorum. Geçen sezon aldığım son maaş 7.200 lira. Müdüre gitsem tazminatımı istesem geçen sezon aldığım son maaştan mı hesaplanacak? Normalde mart ayında işbaşı yaptığımda en az 10.000 lira alacağım. Şimdi çıksam tazminatım yeni maaştan hesaplanır mı? Bu işyerine 2014’te başladım ama sonrasında iki sene ara verdim. Ara verdiğim dönemde sadece 1 gün başka bir işyerinde sigortalı çalıştım. 2014 yılı için de kıdem tazminatı alabilir miyim? (Fatih)

İş Kanunu’na göre kıdem tazminatı, işçinin son aldığı brüt ücret üzerinden ödenir. Sizin gibi mevsimlik işlerde çalışanlara kıdem tazminatı ödenebilmesi için işverenin yeni sezonda işe başlatmaması gerekir. Çalışmayı siz bırakacağınız için normalde kıdem tazminatı alma hakkınız bulunmuyor. Bu durumda, talebiniz üzerine kıdem tazminatı ödenmesi veya ödemenin son ücret üzerinden değil de yeni alacağınız ücret üzerinden yapılıp yapılmaması tamamen işverenin tasarrufundadır. Son maaş olarak belirttiğiniz 7200 TL’lik tutar brüt ücret ise normalde kıdem tazminatınızın bu tutar üzerinden ödenmesi gerekir.

Kanuna göre, işçilerin kıdemleri, hizmet akdinin devam etmiş veya fasılalarla yeniden akdedilmiş olmasına bakılmaksızın aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde çalıştıkları süreler göz önüne alınarak hesaplanır. Bu nedenle, 2014 yılındaki çalışmanız da kıdem hesabınızda dikkate alınır.

EMEKLİ AYLIĞI EN DÜŞÜK EMEKLİ AYLIĞI KADAR ARTIRILMAYAN DAVA AÇABİLİR Mİ?

Ben 7700 prim günü ile emekli oldum. 2022’de en düşük emekli aylığı 3.500 TL oldu. Benim aylığım da 4300 TL idi. En düşük emekli aylığı yüzde 57 zamla 5.500 liraya çıkartıldı. Benim aylığım ise yüzde 30 zamla 5.590 lira oldu. En düşük emekli aylığına eşitlendi. Emekli aylığı zammının eşit yapılmamasını mahkemeye taşıyabilir miyim? Hangi mahkemeye dava açabilirim, nasıl bir dilekçe yazmam gerekir? (S.E.)

Enflasyonun gelir dengesini bozucu etkisini en yoğun yaşayan kesim ücretle çalışanlar ve emekliler oluyor. Yüksek enflasyon dönemlerinde asgari ücret ve en düşük emekli aylıkları enflasyonun üzerinde artırılıyor ancak ortalama ücretler ve ortalama emekli aylıkları artışı ya enflasyon oranında, ya da enflasyonun altında kalıyor.

Habertürk’te 9 Ocak 2023 tarihinde yayımlanan haberde de anlatıldığı gibi, geçen yıl 2.500 TL olan en düşük emekli aylığının 5.500 TL’ye çıkartılmasıyla, en düşük emekli aylığı alanların sayısı bir yıl içinde ikiye katlanarak 1 milyon 266 binden 2 milyon 721 bin kişiye çıktı. Sizin durumunuzda olan yüz binlerce kişinin emekli aylığı da en düşük emekli aylığına komşu oldu. Geçen yıl en düşük emekli aylığının yüzde 72 üzerinde olan emekli aylığınız ile en düşük aylık arasındaki fark yüzde 1.6’ya düşmüş görünüyor.

Geçmişte de düşük emekli aylıklarına daha yüksek artış veya seyyanen artış şeklinde uygulamalara gidildi. Enflasyonun kontrol altına alınamaması ve tüm emekli aylıklarına enflasyonun üzerinde refah payı verilmemesi halinde bir süre sonra bugünkü ortalama emekli aylıkları en düşük emekli aylığı düzeyine yaklaşacaktır.

Emekli aylığı artışının herkese eşit yapılmamasını dava konusu yapsanız da bir netice elde edilemeyeceğini düşünüyorum. Aslında böyle bir dava Anayasa Mahkemesi’ne kadar taşınsa ülkede ilginç bir tartışmaya katkıda bulunur.

SİGORTASIZ ÇALIŞTIRAN İŞVEREN İLE SULH YAPARAK HİZMET TESPİTİ YAPILABİLİR Mİ?

Arkadaşım 1980 doğumlu, 1998’de tezgahtar olarak İzmir’de bir işe girmiş. “Sen çıraksın, çıraklara sigorta yapılmıyor” denilerek sigortası yapılmamış. 2001’e kadar burada sigortasız çalışmış, sonra 2001’de sigorta yapmışlar. Bir süre çalıştıktan sonra askere gitmiş, dönüşte aynı yerde çalışmaya devam etmiş.

Sigortasız çalıştırılmasından dolayı EYT’den yararlanamayacak. Bazı makalelerde, dava açtığı takdirde mahkemenin hak düşürücü süreye takılmayacağı, dolayısıyla sigorta başlangıcını 1998’e çekebileceği söyleniyor. Ancak, aynı işyerinde şu anda kendisi ile birlikte abisi ve yengesi de çalıştığı için işten çıkartılmalarından korkuyor. İşyeriyle sulh yoluyla anlaşması, çıkacak cezayı kendisinin ödemesi mümkün mü? Bu konuda ne yapabiliriz? (Resul K.)

Hizmet tespiti davalarında normalde beş yıllık hak düşürücü süre uygulanıyor. Davanın, işten ayrıldıktan sonra beş yıl içinde açılması gerekiyor. Ancak, sigortasız çalıştırılan bir işyerinde sonradan sigorta yaptırılarak çalışmaya devam edilmişse hak düşürücü süre uygulanmıyor. Bununla birlikte, bu şekilde dava açılabilmesi için kesintisiz çalışılmış olması gerekiyor. Askerlik işe ara verilmiş sayılmıyor. Çünkü mecburi hizmet nedeniyle kesilmiş kabul ediliyor.

Arkadaşınızın hizmet tespit davası açmasının önünde bir engel bulunmuyor. Ancak, dava açtığında sigortasız çalıştırıldığını da kanıtlaması gerekiyor. Davayı kazandığında işverenden 1998 – 2001 arasındaki primler faiziyle birlikte tahsil edilir. Ayrıca idari para cezaları uygulanır. Parasal yaptırımları arkadaşınız üstlense bile işverenin böyle bir anlaşmaya yanaşacağını düşünmüyorum.

KAMUDAN İSTİFA EDEREK AYRILAN KİŞİ 3600 EK GÖSTERGEDEN YARARLANABİLİR Mİ?
Kamuda avukat olarak çalışmakta iken 20 yıllık hizmetin ardından istifa edip serbest avukatlığa geçtim. Ayrıldığımda 1/1’e geldiğim için 3600 ek göstergeye hak kazanmıştım. İsteğe bağlı olarak veya başka bir şekilde Emekli Sandığı prim ödemeleri yaparak 3600 ek gösterge hakkından yararlanarak emekli olabilir miyim? (Uğur B.)

Birden fazla statüde çalışması olanların hangi statüden emekli olacağı, son 2520 günlük (7 yıl) primin en çok hangi statüde olduğuna göre değişir. En az 1261 gün Emekli Sandığı’na tabi çalışmanız yoksa Emekli Sandığı’ndan emekli olamazsınız.

İsteğe bağlı sigorta ile Emekli Sandığı’na prim ödemesi yapamazsınız. Emekli Sandığı’ndan emekli olarak 3600 ek göstergeden yararlanabilmeniz için memuriyete dönmeniz ve en az 3.5 yıl çalışmanız gerekir.