Eski Eserler Kanunu!

1710 sayılı Eski Eserler Kanunu 06 Mayıs 1973 tarihinde 14527 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmişti. Ancak kanun 23 Temmuz 1983 Tarihli 2863 Numaralı KANUN'UN 76. maddesi ile yürürlükten kaldırıldı...

1710 sayılı Eski Eserler Kanunu!

*** Bu Kanun 23.07.1983 Tarihli 2863 Numaralı KANUN'UN 76. maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır. ***

1 - Genel Hükümler

MADDE 1 - Tarihten önceki devirlerle tarihi devirlere ait olup, bilim, kültür, din veya güzel sanatlarla ilgili bulunan, yer üstünde, yer altında veya su içindeki bütün yapılara, taşınır ve taşınmaz mallara ve aynı nitelikteki her türlü belgeye eski eser denir. Bunlardan:

Tarihi mağaralar, kaya sığınakları, yazılı ve kabartmalı kayalar, höyükler, tümülüsler, ören yerleri, akropol ve nekropoller, surlar, kale ve borçlar, her türlü mimarı anıtlar, tiyatrolar, hipodromlar, stadyumlar, anfiteatrlar, agoralar, kütüphaneler, her türlü resmi veya özel yapılar, tarihi yol kalıntıları, köprüler, mesafe taşları, dikili taşlar, sunaklar, tersaneler, rıhtımlar, su yolları, sarnıçlar, kuyular, tarihi saraylar, köşkler, yalılar, camiler, mescidler, namazgahlar, her türlü hayrat, çeşme, sebil, imarethane, darphane, şifahane, muvakkithane, simkeşhane, medrese, tekke ve zaviyeler, mezarlıklar, türbeler, hazireler, lahitler, sandukalar, steller, kümbetler, hanlar, hamamlar, sinegoglar, bazilikalar, kiliseler, manastırlar ve benzerleri ile bunların birkaçından meydana gelen bina toplulukları, külliyeler, sitler, diğer taşınmaz mallarla, bunlara ait parçalar, eski anıt ve duvar kalıntıları taşınmaz halde dağınık tuğla ve sair yapı malzemesi artıkları taşınmaz eski eserleri,

Her çeşit hayvan ve bitki fosilleri, tarihten önceki devirlerden kalma insan iskeletleri, çakmak taşları (sleks), volkan camları (obsidien) kemik veya madeni her türlü aletler, çini, seramik, benzeri kab ve kacaklar, heykeller, figürinler, tabletler, kesici, koruyucu veya vurucu silahlar, putlar (ikon), cam eşyalar, süs eşyaları (hülliyat) yüzük taşları, küpeler, iğneler, askılar, mühürler, bilezik ve benzerleri, maskeler, taçlar (diademler) deri, bez, papirüs, pairüs veya maden üzerine yazılı veya tasvirli belgeler, tartı araçları, sürkeler, damgalı veya yazılı levhalar, yazma veya tezhipli kitaplar, minyatürler, sanat değerini haiz gravür, yağlı veya suluboya tablolar, muhallefat (relique'ler), nişanlar madalyalar, çini, toprak, cam, ağaç, kumaş ve benzeri taşınır eşyalar ve bunların parçaları taşınır eski eserleri teşkil ederler.

Eski eserlerden:

Önemli tarihi olaylara sahne olan veya arkeoloji, tarih, sanat bakımından bir önemi ve özelliği bulunan korunması ve değerlendirilmesi gerekli her türlü taşınmaz mimari eserlere ve aynı nitelikteki heykellere ANIT,

Mimarileri, üniteleri ve çevreleri katkıları bakımından korunmaları ve değerlendirilmeleri gerekli görülen ayrı veya bir arada olan yapı gruplarına KÜLLİYE,

Homojen oluşları ve özellikleri tarihi, estetik, artistik, bilimsel, ekolojik, etnografik, ebedi veya efsanevi önemleri bakımından korunmaları ve değerlendirilmeleri gereken, tabiatın veya tabiatla insanların müşterek eseri olan topografik bölgelere SİT,

Önemli tarihi olayların geçtiği, bu sebeple korunması gerekli görülen yerlere TARİHİ SİT,

Antik bir yerleşmenin veya eski bir medeniyetin kalıntılarının bulunduğu yer veya su altında bilinen veya meydana çıkarılan yerlere ARKEOLOJİK SİT (tarihi şehir kalıntısı) veya ÖREN YERİ

Korunması gerekli tabiat güzellik ve gariplikleri ile tabii ve jeolojik olayların meydana getirdiği güzel görünüşlere, asırlık ağaç ve koruluklara TABİİ SİT (Tabii anıt) demir, bunların tümüyle değerlendirilerek korunması esastır.

MADDE 2 - Halk sanatlarını ve halkın maddi kültürünü temsil eden malzeme ve belgelere etnografya eseri denir.

Bu evsafı haiz olanlardan sanat tarihini ilgilendirenler 1 inci madde gereğince eski eser sayılırlar

MADDE 3 - Devlete ait arazi ve emlak ile, özel ve tüzel kişilerin mülkiyetinde bulunan emlak ve arazide, varlığı bilinen veyahut ilerde meydana çıkacak olan her çeşit anıtlar, bütün taşınır ve taşınmaz eski eserler Devletin malıdır: Bunların kazılarla meydana çıkarılmaları, yerlerinde korunmaları, taşınır eski eserlerin müzelerde toplanmaları bu kanun hükümlerine göre yürütülür.

MADDE 4 - Taşınır ve taşınmaz eski eserleri, yeniden bulanlar, malik oldukları veya işgal ettikleri arazinin içinde eski eser bulunduğunu bilenler veya böyle bir eserin varlığından yani haberdar olan malik ve zilyedler, bunu en geç 10 gün içinde en yakın müzeye veya köylerde muhtarlara, bucak, ilçe ve illerde en yüksek mülkiye amirlerine bildirmeye mecburdurlar.

Bu gibi eserler; askeri garnizonlar veya yasak bölgeler içinde bulunur veya çıkarsa keza usulü dairesinde üst komutanlara bildirilir.

Böyle bir ihbarı alan muhtarlar, mülkiye amirleri veya komutanlar veya bu gibi eserlerin varlığından doğrudan doğruya haberdar olan ilgili makamlar, bunların korunmaları için gerekli tedbirleri almakla beraber, alınan bu ilk tedbirleri de açıklamak suretiyle kayfiyeti en geç 10 gün içinde Milli Eğitim Bakanlığına yazı ile bildirmekle yükümlüdürler. Bu ihbarı alan Milli Eğitim bakanlığı en geç bir yıl içinde gerekli işlemi yapar.

MADDE 5 - Bu kanunun tarif ve kapsamına giren eski eserleri, tarihi ve tabii anıtları bozmak ve değiştirmek, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulunun mütalaasına dayanmak kaydiyle, Milli Eğitim Bakanlığının izni olmadan onarmak ve içlerinde veya emniyet sınırları dahilinde, inşaat, tesisat, sondaj ve kazı yapmak, kireç ocağı ve tuğla harmanı tesis etmek, hayvancılıkta, tarımda veya herhangi bir işte kullanmak, yıkılmalarına veya tahriplerinden meydana gelen maddeleri almak, bunları geçici veya devamlı olarak herhangi bir maksatla iskan veya işgal etmek, kısmen veya tamamen tahrip etmek, tahriplerine sebep olabilecek hizmetlerde kullanmak buralarda define aramak yasaktır.

Eski eserlerin, tarihi ve tabii anıtların, şehir harabelerinin, tarihi alanların, iskan edilmesi, kullanılması, onarılması, içlerinde veya emniyet sınırları içinde inşaat, tesisat, sondaj ve kazı yapılması şekil ve şartları bu kanun hükümlerine ve hazırlanacak yönetmeliğine göre saptanır.

MADDE 6 - Şahısların mülkiyetinde bulunan taşınmaz eski eserlerin, tarihi vs tabii anıtların kullanma şekli Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulunun mütalaasına istinaden Milli Eğitim Bakanlığının izni olmadıkça değiştirilemez. Bu durum eski eserin kamulaştırılması yolunda mal sahibine herhangi bir hak kazandırmaz. Bu gibi eski eserlerin korunması ve onarımı için Milli Eğitim Bakanlığınca gerekli aynı ve nakdi yardımlar hazırlanacak yönetmeliğine göre yapılabilir.

MADDE 7 - Her kimin mülkiyetinde veya idaresinde olursa, olsun eski eserlerin, tarihi ve tabii anıtların korunmasını sağlamak için gerekli tedbirleri almak veya aldırtmak ve bunların her türlü kontrolunu yapmak Milli Eğitim Bakanlığına aittir.

Milli Savunma Bakanlığının idare ve kontrolunda bulunan eski eserlerin, tabii ve tarihi anıtların korunmasında, Milli Eğitim Bakanlığı ile birlikte hareket edilir.

Vakıflar Genel Müdürlüğünün idaresinde bulunan vakıf eski eserlerrı kullanılması ve onarımı Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulunun kararı alındıktan sonra Vakıflar Genel Müdürlüğünce yapılır.

II - Taşınmaz eski eserlerin, tarihi ve tabii Anıtların tesbit, tescil, korunma ve onarım işleri ve mülkiyeti

MADDE 8 - Taşınmaz eski eserler Milli Eğitim Bakanlığının, turizm alanında uzman kişilerin de içinde bulunduğu uzman tesbit kurulları tarafından ayrıl' ve tasnif ve Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından onandıktan sonra tapu kütüğündeki beyanlar hanesine [eski eserdir) kaydı yazılarak tescil ve ilan olunur Bu ayırma ve tasnif sırasında resmi daire ve kurumlara tahsis edilmiş taşınmaz eski eserler varsa, daire ve kurumun da görüşü alınır.

MADDE 9 - 8 inci maddeye göre tescil edilen taşınmaz eski eserlerin koruma sahalarının tayini ve bu sahalar içinde inşaat ve tesisat yapılıp yapılamayacağı konusunda karar alma yetkisi Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kuruluna aittir.

MADDE 10 - Hazineye, özel idarelere, köylere, kurumlara, belediyelere, İktisadi Devlet Teşekküllerine, özel kanunlarla kurulmuş teşekküllere ait olup, Milli Eğitim Hakanlığınca korunmaları lüzumu tesbit ve ilan olunan her çeşit eski eser, tarihi ve tabii anıtlar ile bunlara ait korunma sınırları dahilindeki emlak ve arazi Gayrimenkul ski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulunun mütalaasına istinaden Milli Eğitim Bakanlığının izni olmadıkça tüzel ve özel kişilere satılamaz. Bu gibi sahalarda yeniden imar vs ihya hakkı tanınmaz ve tapu verilemez.

MADDE 1l - Taşınmaz eski eserlerin, tarihi ve tabii antların, kamu hizmetlerinde kullanılmak üzere Devlet dairelerine, belediyelere, resmi kurum ve kuruluşlara, genel menfaatlere yararlı Milli derneklere, intifa haklarının bırakılması veya kiraya verilmesi; bunlardan esasen vakıflara ait olan veya 10/9/1957 günlü ve 7044 sayılı Kanunla Vakıflar Genel Müdürlüğüne devredilmiş bulunanları hakkında adı geçen Genel Müdürlüğün, diğerlerinde ise Milli Eğitim Bakanlığının iznine bağlıdır.

MADDE 12 - Kamu tüzel kişilerinin mülkiyetinde veya daimi intifaında bulunan taşınmaz eski eserlerden kaleler, şehir harabeleri ve her türlü tarihi harabelerde bunlara ait teferruat, tarihi ve tabii anıtlar ve bunların toplu olarak bulunduğu alanlardan Hazine adına kayıtlı bulunmayanları, karşılığında bedel ödenmeksizin Hazine adına tescil ve Milli Eğitim Bakanlığının idaresine devredilirler. Şu kadar ki vakıf eserler ile belediyelere ait olanlar bu hükme tabi değildirler.

Kale ve surları, şehir harabeleri, taşınmaz eski harabeler ve bu mahiyette diğer tarihi tabii anıtlardan kısmen veya tamamen tüzel ve özel kişilere intikal etmiş veya imar ve ihya hakkı yoluyla kişilerin uhdesine geçmiş olanlar, değer bedelleri üzerinden kamulaştırılma veya değiştirme yoluyla Devlete intikal ettirilirler Bu kamulaştırma ve değiştirmelerde o arazinin üstünde veya altında bulunan ve bulunacak olan eski eserlerin eski eser değerleri hesaba katılmaz.

Bunlardan kaynağı vakıf olan ve çeşitli sebeblerle kısmen veya tamamen ve özel kişilerin eline geçmiş bulunan taşınmaz eski eserlerle tarihi ve tabii anıtların kamulaştırılmaları, ilgisi dolayısiyle Vakıflar Genel Müdürlüğünce yapılır Belediye sınırları dahilinde bulunan eski eserlerin tarihi ve tabii anıtların İmar Kanunu ve tesbit edilecek koruma sınırları dahilindeki taşınmaz malların, değer bedellerinden belediyeler tarafından kamulaştırılmalarda bu sahalar çevresindeki eski eserlerin meydana çıkarılmasından doğacak değer farkları hesaba katılmaz.

MADDE 13 - Mülkiyeti Hazineye sit bulunan veya vakıf olan eski eserlerden kullanılması kamu tüzel kişilerine veya derneklere bırakılanların bakım, onarım ve restorasyon işleri için yapılacak harcamalara, bu eserleri kullananlar da katılırlar. Bu harcamalara ait esaslar, vakıf eserler hakkında Vakıflar Genel Müdürlüğünce, diğerlerinde ise Milli Eğitim Bakanlığınca tesbit olunur.

Eski eserlerin bulunduğu çevrelerdeki şehir planlarının tanziminde Milli Eğitim Bakanlığının görüşü alınır ve bunların ilgili Bakanlıkça onanması sırasında bu görüş değerlendirilir.

Daha önce tanzim ve tasdik edilmiş imar planlarının eski eserler, tarihi ve tabii anıtlar bakımından değiştirilmesi gerekli görüldüğü ve bu hususta Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulunun kararı alındığı takdirde Milli Eğitim Bakanlığı gerekli değişiklik teklifinde bulunabilir.

MADDE 14 - Taşınmaz eski eserler mahiyetlerine tesir edecek şekil ve surette ifraz edilemezler.

MADDE 15 - Taşınmaz eski eserlerin bu kanunun yayımından önceki malik ve zilyedleri bu eserlerin bakım ve onarımlarını bu kanuna Milli Eğitim Bakanlığının bakım ve onarım hususunda vereceği emir ve talimata uygun olarak yerine getirdikleri sürece bu kanunun eski eser zilyed ve malikleri için tanıdığı muafiyet ve haklardan faydalanırlar. Bu eserler üzerindeki mülkiyet ve zilyedlik haklarının tabii icabı olarak ve bu kanun hükümlerine aykırı bulunmayan bütün yetkilerini kullanabilirler. Bakım ve onarımlarını ilgilendiren sorumluluklarını yerine getirmekte aczi sabit olan maliklerle zilyedlerin mülkleri (vakıf eserler hariç) usulüne göre kamulaştırılırlar. Milli Eğitim Bakanlığı, Turizm ve Tanıtma bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü, Özel idareler ve Belediyeler lüzum gördüğü ahvalde bu gibi taşınmaz eski eserlerle tarihi ve tabii anıtların korunma, bakım ve onarımlarına kendi teknik eleman ve ödeneği ile yardımda bulunabilir.

Yapılacak bu yardımın hangi şartlarda faizsiz veya az faizli uzun veya kısa vadeli borç şeklinde olacağı Bakanlar Kurulu kararı ile tesbit olunur.

MADDE 16 - Eski eser olmakla beraber, Karayolları, Devlet demiryolları veya Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünce kullanılmakta olan ve kullanılmasında mahzur bulunmayan köprü, menfez, viyadük, sarnıç, suyolu, kanal, çeşme, tünel ve benzerlerinin bakım ve onarımı adı geçen genel müdürlüklerce yapılır.

MADDE 17 - Tüzel ve özel kişilere ait bir yapıda eski eser bulunduğu tesbit ve bunun kaldırılması Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulunca uygun görülürse, gereken emniyet tedbirleri alınmak ve Milli Eğitim Bakanlığınca teşkil olunacak komisyonlarca takdir edilecek bir tazminat verilmek suretiyle bu eski eser, Milli Eğitim Bakanlığınca istenilen yere nakledilebilir. Bu tazminatın hesabında eski eserin değeri dikkate alınmaz. Ancak yerlerinden kaldırmaları caiz olmayanları, sahipleri Milli Eğitim Bakanlığı tarafından kendilerine gösterilecek şekilde korumaya mecburdurlar.

MADDE 18 - Taşınmaz eski eserlerin, tarihi ve tabii anıtların bulundukları yeri işgal edenler veya bu eserlerin malikleri, Milli Eğitim Bakanlığınca bu işle görevlendirilmiş uzmanlarına gerektiği zaman eserin kontrolu, incelenmesi, harita, plan vs rölövesinin yapılması, fotograflarının kalıplarının çıkarılması için izin vermeye ve kolaylık göstermeye mecburdurlar.

7 inci maddede yazılı kontrol yetkisiyle, bu maddede gösterilen iş ve görevleri yapma şekli ve şartları, konut dokunulmazlığı ve aile mahremiyeti ile bağdaştırılabilecek esaslar dahilinde hazırlanacak yönetmelikte belirtilir.

MADDE 19 - Eski eserlerin ve anıtların bakım, onarım ve restorasyon işleri 1050 Sayılı Muhasebei Umumiye ve 2490 sayılı Arttırma ve Eksiltme ve İhale Kanunları ile bu kanunların ek ve değişikliklerine bağlı kalmaksızın ehliyeti tesbit edilenlere yaptırılabilir.

Eski eserlerin ve anıtların bakım, onarım ve restorasyon işlerinde kullanılmak şartı ile Milli Eğitim Bakanlığı veya Vakıflar Genel Müdürlüğünce hariçten getirilmesi gereken her türlü makina, teknik malzeme, alt ve edevat bilcümle gümrük resim ve harçlarından muaftır.

III - Taşınır eski eserler

MADDE 20 - 4 üncü maddeye göre Milli Eğitim Bakanlığı Müzeler örgütünün emrine verilen taşınır eski eserler, usulüne uygun olarak tasnif, tescil olunarak müzelere kaldırılırlar. Eski eser olmadıkları için tasnif ve tescil dışı kalanlar sahiplerine veya zilyedlerine iade olunurlar. Sahip ve zilyedleri tarafından alınmayanlar, Devletçe usulüne uygun olarak satılabilirler.

MADDE 21- Her türlü müzelerin kurulması, yaşatılması ve geliştirilmesi Milli Eğitim Bakanlığının görevidir.

Bakanlıklar, kamu ve tüzel kişiler ile kamuya yarar dernekler, bu husustaki statüler gereğince izin almak ve kontrolları Milli Eğitim Bakanlığına ait bulunmak şartiyle kendi hizmet konularına veya amaçlarının gerçekleştirilmesini ilgilendiren işlerde, taşınır ve taşınmaz her çeşit eski eserlerden ve etnografik eşyadan mürekkep koleksiyonlar meydana getirebilirler, müzeler kurabilirler.

Özel kişiler, yönetmeliğine göre her türlü eşyadan müteşekkil kolleksiyonlar meydana getirebilirler. Ancak bunlar bu kanun kapsamına giren eski eserlerden müteşekkil kolleksiyonculuk faaliyetlerini en geç altı ay içinde Milli Eğitim Bakanlığına bildirmek zorundadırlar. Milli Eğitim Bakanlığı bunları usulüne uygun olarak tescil eder.

MADDE 22 - Yurt içindeki eski eserlerle müze ve Iizel ve resmi kolleksiyonlarda bulunan eserler, değiştirme suretiyle dahi olsa hiçbir surette yurt dışına çıkarılamaz.

Ancak Türkiye'deki kordiplomatik mensupları; Türkiye'ye girişlerinde deklare etmek suretiyle beraberlerinde getirdikleri yabancı menşeli eski eserleri, çıkışlarında da beraberlerinde götürebilirler. Bu eserlerin giriş ve çıkışlarında yapılacak muameleler, istenecek belgeler ve ilgili diğer hususlar Milli Eğitim Bakanlığınca hazırlanacak tüzel bir yönetmelikte belirtilir.

MADDE 23 - Yurt dışından eski eser ithali serbesttir.

MADDE 24 - Öğretim, eğitim ve turizmin geliştirilmesi amacıyle taşınır eski eserlerin kopyalarını yapmak Milli Eğitim Bakanlığının iznine bağlıdır. Bu işin yürütülmesi ile ilgili esaslar, alınacak ücret miktarları bir yönetmelikle tesbit olunur ve alınacak ücretler müzeler döner sermayesine gelir kaydedilir.

IV - Eski eser ticareti

MADDE 25 - Eski eser ticaretinin konusu 20 nci madde gereğince tasnif ve tescil dışı bırakılan taşınır eski eserlerle, 2 nci maddenin 2 nci fıkrası dışında kalan etnografik eserlerdir. Bunun dışında müzelik hiçbir eser Milli Eğitim Bakanlığının izni olmadan ticaret metaı olarak, alınıp satılamaz, yerli ve yabancılar tarafından yurt dışına çıkarılamaz.

MADDE 26 - Eski eser ticareti Milli Eğitim Bakanlığının izni ile yapılır Eski eser ticareti yapmak isteyenlerin Milli Eğitim Bakanlığından bir ruhsatname almaları arttır. Ruhsatnameler bir yıl için muteberdir Süresi dolan ruhsatnameler yenilenebilir. Milli Eğitim Bakanlığınca bu hususta hazırlanacak yönetmeliğe aykırı hareket edenlerin ruhsatnameleri, süresi dolmadan iptal edilir. Bu kanunun kapsamına giren eski eserlerden müteekkil kolleksiyon yapanlara eski eser ticareti ruhsatnamesi verilmez.

MADDE 27 - Eski eser ticareti ile meşgul olanlar, ticarethanelerindeki eski eserleri usulüne göre günü gününe basılı ve noterden tasdikli envanter değerlerine geçirmeye ve görevli memurların her arayışında bu defterleri ilgili eser ile birlikte göstermeye mecburdurlar.

MADDE 28 - Bilumum Devlet daireleri, kurumlar, belediyeler ve vakıflar idaresi, özel idareler, tüzel ve özel kişiler satacakları eşya ve terekeler arasında bulunan veya yapacakları müzayedelerdeki satışlara konu olan eski eserler ile kolleksiyonları ilk önce Devlet müzelerine haber vermeye ve gösterilmeye mecburdurlar Bu eserleri veya müzelik eserlerden mürekkep kolleksiyonları Milli Eğitim Bakanlığı, teşkil edeceği uzmanlardan mürakkep bir komisyonun takdir edeceği bedel üzerinden satın almaya yetkilidir Bu eserlerden Hazineye intikal etmiş olup ve müze koleksiyonlarına girmesi lüzumlu görülenler Devlet Ayniyat Yönetmeliği hükümleri dairesinde bedelsiz olarak Milli Eğitim Bakanlığına devrolunurlar.

MADDE 29 - Eski eser ticareti ile meşgul olanlar ticarethanelerine giren her yeni eseri satışa çıkarılmadan önce, bölgenin müze müdürlük veya memurluklarına göstermeye mecburdurlar. Bunlardan müzelere mal edilmseine lüzum gösterilenler, müzelerde kurulan kıymet takdiri komisyonlarınca müzelere satın alınırlar.

MADDE 30 - Eski eser ticaretiyle meşgul olanlar ikametgahlarını hiçbir zaman ticarethane veya depo olarak gösteremezler. Ancak ticarethanelerin içinde depolar tesis edebilirler.

MADDE 31 - Eski eser ticarethane ve depoları lüzum görülen ahvalde Milli Eğitim Bakanlığı müfettişleri tarafından tetkik ve mahalli müze müdürlüğü veya memurluğu tarafından her zaman kontrol edilirler.

V - Kazılar

MADDE 32 - Bu kanunun hükümlerine tabi; taşınır ve taşınmaz eski eserleri meydana çıkartmak üzere, araştırma, sondaj ve kazı yapma hakkı sadece Milli Eğitim Bakanlığına aittir

İmar ve malı yeterliği Milli Eğitim Bakanlığınca takdir ve kabul olunan Türk ve yabancı heyet ve kurumlara araştırma izni, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından, sondaj ve kazı yapma izni bu Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu kararı ile verilir. Askeri yasak bölgelerde yapılacak araştırma, sonda ve kazılarda Milli Savunma Hakanlığının da izninin alınması arttır Sondaj ve kazı ruhsatnamesi Milli Eğitim Bakanlığınca sözü geçen heyet ve kurumların göstereceği ilmi yeterliği bulunan uzmanlar adına düzenlenir. Milli Eğitim Bakanlığınca haklı görülebilecek sebep olmadıkça heyet vs kurumlar ruhsatnamedeki temsilcilerini değiştiremezler:

MADDE 33 - Milli Eğitim Bakanlığı elemanları tarafından yapılacak araştırma, sondaj ve kazılar bu Bakanlığın iznine bağlıdır. Kazılarda meydana çılan eserler kazı yapan heyet ve kurumlar tarafından kazı sonunda Milli Eğitim Hakanlığının göstereceği Devlet müzesine nakolunur Kazıda ve jeoloji araştırmalarında elde edilen insan ve hayvan iskeletleri ile bilumum fosiller tabiat müzeleri ile üniversitelere veya ilgili diğer Türk bilim kurumlarına verilebilir.

MADDE 34 - Taşınmaz eski eser sahiplerinin kendi mülkleri içinde eski eser aramak maksadiyle kazı, sondaj ve araştırma yapmalarıda da bu kanunun 32 ve 33 üncü maddeleri hükümlerine ve Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulunun iznine tabidir.

MADDE 35 - Aynı kazı heyetine veya şahsa aynı süre içinde birden fazla yerde kazı, sondaj ve araştırma izni verilemez. Araştırma, sondaj ve kazıya izin verilmesi, araştırma, sondaj ve kazının yapılması, elde edilecek eski eserlerin muhafazası şartları bu eserler üzerine araştırma, sondaj ve kazı sahiplerine tanınacak diğer haklar bir yönetmelik ile tespit olunur.

MADDE 36 - Türk ve yabancı bilim kurumlarına veya onların adına hareket eden kişilere verilen kazı ve sondaj ruhsatnameleri ile araştırma izni Milli Eğitim Bakanlığının yazılı izni olmadıkça başkalarına devredilemez. Bu iş için bir başkası tevkii olunamaz.

MADDE 37 - Milli Eğitim Bakanlığınca kabul edilecek mühim bir sebep gösterilmeden ruhsatname tarihinden itibaren en çok altı ay içinde başlanılmayan araştırma, kazı ve sondajlara ait izin ve ruhsatnameler hükümsüz sayılır. Araştırma, kazı ve sondaj çalışmaları makul bir sebep gösterilmeksizin iki aydan fazla tatil edilemez. Bu süreyi geçirenlerin izin ve ruhsatnameleri iptal edilmiş sayılır

MADDE 38 - Kazı ve sondaj ruhsatnameleri ile araştırma izni bir yıl için geçerlidir. Ruhsatname ve izin süresinin sonunda kazı bakanı kazıya, sondaj araştırmaya devam edeceğini yazılı olarak bildirdiği takdirde, bu hak, her yıl müracaat şartı ile gelecek yıllarda da müracaatçı için saklı tutulur.

MADDE 39 - Kazı ve sondaj araştırma izni alanlar, kazı sondaj ve araştırma bölgesindeki arazi sahiplerinin zararları tazmin ile yükümlüdürler. Arazi sahipleri de Milli Eğitim Bakanlığı tarafından kurulacak bilirkişi heyetine takdir edilecek bir tazminat karşılığında kazı veya sondaj veya araştırmaya izin vermeye mecburdurlar. Bu gibi yerler, Milli Eğitim Bakanlığının göstereceği lüzum üzerine bedeli kazı sahiplerince ödenmek suretiyle kamulaştırılabilir. Hazine adına tescil edilecek yerin kamulaştırma bedelinin takdirinde, genel kamulaştırma hükümlerine göre hareket edilir. Bu madde gereğince ödenecek tazminat ve kamulaştırma bedellerinin takdirinde, yerin üstünde ve altında bulunan eski eserlerin değeri dikkate alınmaz.

MADDE 40 - Milli Eğitim Bakanlığının izni ile yapılan kazı, sondaj ve araştırmalarda meydana çıkarılan eserlerin yayım hakları, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu hükümleri dairesinde kazı, sondaj ve araştırma izni alan heyet ve kurumlar adına kazı, sondaj ve araştırmayı fiilen idare edenlere aittir. Kazı sahipleri her kazı mevsimi sonunda Milli Eğitim Bakanlığına bilimsel bir rapor vermekle yükümlüdürler. Kazının bitiminden itibaren mevsim çalışmalarına ait raporları iki yıl son raporlarını beş yıl zarfında yayınlanmayan kazı sahiplerinin, kazı ve kazıda bulunan eserler üzerindeki her türlü yayım hakları Milli Eğitim Bakanlığına geçer. Beş yıl içinde kazı son raporlarını yayımlamamış bulunan heyet ve kişilere ikinci bir kazı ruhsatnamesi verilemez.

MADDE 41 - Kazı, sondaj ve araştırma yapılan saha ile, kazı sondaj ve araştırmalardan çıkan eserlerin mahallen korunmasını sağlamak için o yerde geçici olarak çalıştırılacak bekçilerin ücret ve masrafları, kazı yerinin eski hale getirilmesinin gerektirdiği giderler, kazı sırasında herhangi bir zarar meydana gelirse tazmini için lüzumlu masraflar düzenlenecek yönetmeliğe göre Milli Eğitim Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından ruhsat verme veya süre uzatma sırasında kazı sahiplerinden tahsil edilerek emaneten mal sandığına yatırılan paralardan ödenir.

MADDE 42 - Bu kanunda mevcut hükümlere uygun olarak yapılmayan kazı, sondaj ve araştırmalar Milli Eğitim Hakanlığının göstereceği lüzum üzerine geçici olarak veya tamamen tatil edilir.

MADDE 43 - Heyet ve kurumlar adına kazı, sondaj ve araştırma yapan şahıslar tarafından kazı, sondaj ve araştırmaya başlamak için veya kazı, sondaj ve araştırmanın devamı sırasında muhtelif şekillerde satın alınan veya inşa olunan depo, lojman ve bunlar gibi tesisler kazının sonunda Milli Eğitim Hakanlığına bedelsiz olarak devrolunur. Bu tesislerin kullanış şekillerini tayine Milli Eğitim Bakanlığı yetkilidir.

MADDE 44 - Bu Kanunun 33, 35 ve 42 nci maddeleri gereğince, Türk ve yabancı heyet ve kurumlar tarafından yapılan sondaj ve kazılarda Milli Eğitim Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü örgütündeki uzmanlardan bir veya birkaç temsilci bulundurulur. Bu temsilcilerin seçimi, görevi, kazıcılardan tahsil edilip milli bir bankaya emaneten yatırılacak paradan ödenecek yol masrafı, yevmiye ve gerektiğinde mahallinde ikametleri için zaruri giderlerin miktarı ve karşılanması şekli Maliye ve Milli Eğitim Bakanlıklarınca birlikte hazırlanacak bir yönetmelikle belli edilir.

Bu madde gereğince verilecek yevmiyesinin miktarı, bütçe kanunlariyle birinci derece Devlet memuru için verilecek harcırah yevmiyesini geçemez. Ödeme süresi bakımından 6245 sayılı Harcırah Kanununun 42 nci maddesinin son fıkrası uygulanır.

MADDE 45 - Türkiye'deki elçilikler ve konsolosluklar mensuplarına kazı, sondaj ve araştırma yapma izni verilemez.

VI - Define Araştırılması

MADDE 46 - Define aramak isteyenlere, bu Kanunun i inci maddesinde tanımlanan taşınmaz eski eserlerle mezarlıklar dışında, Milli Eğitim Bakanlığınca arama ruhsatnamesi verilebilir. Araştırma, İçişleri, Maliye vs Milli Eğitim Bakanlığının birer temsilcisinden kurulu komisyon önünde yapılır.

Define aramak isteyenlere aynı süre içinde birden fazla yerde arama izni verilen Define arama izni başkalarına devredilemez, bu iş için bir başkası tevkil olunamaz. Arama ruhsatının verilmesi, define arayıcıdan istenecek belgeler, aramanın yapılması, çıkan defineden arayıcıya tanınacak haklar, aramayı kontrolla görevlilerin yol ve oturum giderleri yevmiyeleri gerektiğinde mahallinde ikametleri için zaruri sair giderlerin tayini ve ödeme şekilleri Maliye ve Milli Eğitim Bakanlıklarınca birlikte hazırlanacak yönetmelikle belli edilir.

44 üncü maddenin son fıkrası bu madde gereğince verilecek yevmiyeler hakkında uygulanır.

VII - İkramiyeler vs cezalar

MADDE 47 - Türkiye Cumhuriyeti sınırlan içinde, yer üstünde su ve yer altında yeni bulunan taşınır eski eserleri 4 üncü maddede yazılı makam ve mercilere aynı maddede yazılı süreler içerisinde haber verenlere, eserin maddi ve antik kıymeti gözönünde tutularak, Milli Eğitim Bakanlığı uzmanlarınca takdir ve tesbit olunacak değerinin,

a) Eski eser, haber verenin tapulu mülkü içinde ise % 50 sine kadar,

b) Eski eser başkasının mülkü içinde bulunmuş ise, haber verene % 25 ve mülk sahibine % 10 u kadar,

c) Eski eser Devlete ait arazide bulunmuş ise, haber verene % 25 ine kadar ikramiye verilir.

Yeniden bulunup da 4 üncü maddede yazılı süreler içinde haber verilmediğinden dolayı gizlenmiş sayılan eski eserleri haber verenler ile bunları yakalayan kamu görevlilerine 1905 sayılı Kanunda tanınır mallar için gösterilen oranlar dahilinde ve özel yönetmeliğine göre kurulan komisyonca takdir edilecek ikramiye verilir.

Eski eserleri bulan, haber veren ve yakalayan kişiler, birden fazla kişiler ise bu maddede yazılı ikramiyeler bunlar arasında etlikle paylaştırılır.

Yukarıda belirtilen tahakkuk ve tediyesine ait işlemler Maliye ve Milli Eğitim Bakanlıklarınca hazırlanacak yönetmelik esasları dairesinde yapılır.

MADDE 48 - Bu kanunun 24 üncü maddesine aykırı hareket edenler üç aydan bir yıla kadar hapis ve 500 liradan 5.000 liraya kadar ağır para cezasına çarptırılırlar. Suçu işleyenler eski eserlerin korunmasında görevli kişiler ise cezaları bir misli artırılır.

MADDE 49 - Bu kanunun 4 üncü ve 5 inci maddelerine aykırı hareket edenler iki yıldan be yıla kadar hapis ve 5.000 Liradan 20.000 liraya kadar ağır para cezasına mahkum edilirler. Suçu işleyenler eski eserlerin korunmasında görevli kişiler ise verilecek ceza bir misli artırılır.

MADDE 50 - Bu kanunun 21, 22, 25, 26, 27, 28 ve 29 uncu maddelerine aykırı hareket edenler üç yıldan be yıla kadar hapis, 5.000 liradan 30.000 liraya kadar ağır para cezasına mahkum edililen Suçu işleyenler eski eserlerin korunmasında görevli kişiler ise cezaları bir misli artırılır.

MADDE 51 - Ruhsatsız sondaj ve kazı yapanlara, eski eser kaçakçılığı yapanlar veya eski eser kaçakçılığını teşvik edenlere iki yıldan be yıla kadar ağır hapis ve 5.000 liradan 10.000 liraya kadar ağır para cezası verilir. Bu kişilerin buldukları eski eserler herhangi bir bedel ödenmeksizin ellerinden alınır. Kazı ve sondaj sebebiyle eski eserlere verdikleri zarar ve ziyan kendilerine ödettirilir.

Suçu işleyen kişiler eski eserlerin korunmasında görevli ise cezaları bir misli arttırılır.

MADDE 52 - İzinsiz define araştıranlara iki yıldan be yıla kadar hapis, 5.000 liradan 10.000 liraya kadar ağır para cezası verilir. Bunların buldukları eski eser ellerinden alınır. Bu arama ile Devlete verdikleri zarar ve ziyan kendilerine ödettirilir İzinsiz define arayanlar eski eserlerin korunmasında görevli iseler verilecek ceza bir misli artırılır.

VIII - Çeşitli hükümler

MADDE 53 - Aşağıda tarih ve sayıları yazılı kanun ve nizamnamelerle bu kanuna aykırı bütün hükümler yürürlükten kaldırılmıştır.

1 - 10 Nisan 1322 tarihli Asarı Atika Nizamnamesi,

2 - 17 Temmuz 1328 tarihli Muhafaza-i Abidat Nizamnamesi,

3 - 13 Mart 1330 tarihli Esvar ve Kla-i Atikadan belediyelere, vilayete terk olunacak yerler hakkında Kanun.

IX - Geçici hükümler

GEÇİCİ MADDE 1 - Bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde eski eser kolleksiyonu yapan kimseler, kolleksiyonlarına dahil eski eserlerin bu kanunun 2 nci maddesinin 2 nci fıkrasında yazılı nadir eşyanın bir envanterini çıkararak en yıkın müze idaresine vermeye mecburdurlar. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyenler hakkında, bu kanunun 48 inci maddesi hükmü uygulanır.

GEÇİCİ MADDE 2 - Bu kanun yürürlüğe girdiği tarihten önce eski eser ticareti ruhsatnamesi almış olanlar, bir ay içinde mevcut eski eserlerin envanterlerini Milli Eğitim Bakanlığına vermeye ve ruhsatnamelerini bu kanun hükümlerine göre yenilemeye ve altı ay içinde depolarını bu kanun hükümlerine uydurmaya mecburdurlar. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyenler hakkında bu kanunun 50 nci maddesi hükmü uygulanır.

GEÇİCİ MADDE 3 - Bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce ruhsatname veya izin almadan araştırma, sondaj ve kazı yapmaya başlamış olanlar, bir ay içinde Milli Eğitim Bakanlığına müracaatla bu kanun hükümlerine göre izin ve ruhsat almaya mecburdurlar. Almayanlar hakkında bu kanunun cezaya ilişkin hükümleri uygulanır.

GEÇİCİ MADDE 4 - Bu kanun yürürlüğe girmeden evvel sondaj ve kazı için ruhsatname almış olanlar altı ay içinde ruhsatnamelerini bu kanun hükümlerine göre yenilemek mecburiyetindedirler.

GEÇİCİ MADDE 5 - Bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce define araştırma ruhsatnamesi almış olanlardan halen aramaya başlamamış olanların ruhsatnameleri iptal edilmiştir. Bunlardan aramaya başlamış olanların hakları iki ay için saklıdır.

X - Yürürlük ve yürütme hükümleri

MADDE 54 - Bu kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 55 - Bu kanunun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.