Anadolu'da 11 ili vuran depremde on binlerce bina yıkıldığı için yüzbinlerce insan evsiz kaldı. Çevre illere taşınabilen depremzedeler, piyasadan yüksek kiralar nedeniyle zor durumda kaldı. Sonuç olarak, ilgili kurumlar "fırsatçı" mülk sahiplerini sıkı bir şekilde izlemeye başladı.Depremzedelerin barınma ihtiyacını 'fırsat' olarak gören bazı emlakçılar ve ev sahiplerinin evlerine yüzde 50'ye varan zamlar yapması kamuoyunda tepkiye neden oldu

Kahramanmaraş merkezli 11 ilde geniş çapta yıkıma yol açan depremlerin ardından bölgeden yaklaşık 2 milyon kişi çevre illere taşındı. Depremzedelerin barınma ihtiyacını 'fırsat' olarak gören bazı emlakçılar ve ev sahiplerinin evlerine yüzde 50'ye varan zamlar yapması kamuoyunda tepkiye neden oldu.

Afet sonrası çok sayıda evin yıkılması ve barınma hakkının temel ihtiyaçlar listesinin başında geldiğini vurgulayan Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) Başkanı Prof. Dr. Muharrem Kılıç, "Depremzedeler, özellikle konaklama, iletişim, eğitim-öğretim ve sağlık hakkı açısından birtakım zorluklarla karşılaşıyor. Deprem sonrası müdahale, iyileştirme ve yeniden inşa çabalarına eşitlik ve insan hakları ilkelerinin dahil edilmesinin önemine dikkat çekmek istiyorum" ifadelerini kullandı.

"BARINMA HAKKI İHLAL EDİLİYOR"

Kılıç, depremzedelerden yüksek kira istenmesini 'dolaylı ayrımcılık' kapsamında analiz ederek, "Bir gerçek veya tüzel kişinin, görünüşte ayrımcı olmayan her türlü eylem, işlem ve uygulamalar sonucunda, hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanma bakımından nesnel olarak dezavantajlı konuma sokulması durumunda dolaylı ayrımcılıktan söz edilir" şeklinde konuştu.

Kılıç, özellikle deprem bölgesine yakın illerde kira fiyatlarının çok fazla arttığına işaret ederek, "Depremzedelerin yüksek kiralarla karşılaşması, sosyal haklar kapsamında barınma hakkının ihlalini gündeme getiriyor. Konut ve barınma hakkı, sosyal devletin en önemli gereklerinden biri olarak bireylere insan onuruna yaraşır asgari yaşam standardını sağlamanın en önemli aracıdır" dedi.

"KONUTLAR ÖDENEBİLİR OLMALI"

Kılıç, Avrupa Konseyinin 5 No'lu 2009 tarihli barınma hakkının uygulanması üzerine yayınladığı öneriye atıf yaparak, konutların 'ödenebilir' olması ve özellikle ülke içindeki kırılgan gruplara yönelik özel önlemlerin alınması gerektiğine dikkati çekti

Keyfi kira artışlarının, depremzedeleri, daha savunmasız hale getirdiğine dikkat çeken Kılıç, "Tüm yurttaşlarımızın dayanışma temelinde seferber olduğu günlerde bu yıkımın fırsat bilinerek konut fiyatlarının fahiş biçimde artırılması, insan haklarının temel ilke ve değerlerine aykırılık teşkil ediyor" dedi.

TİHEK'in en önemli görevlerinden birinin kanunla tanınan hak ve hürriyetlerin kullanılmasında ayrımcılığın önlenmesi olduğunu hatırlatan Kılıç, şöyle devam etti:

"Depremzedelere ev verilmemesi ya da ev kiralamada yüksek kira bedeli istenmesi gibi uygulamalar 6701 sayılı kanun kapsamında taşınmazların kiralanması ve kira akdinin şartlarının belirlenmesi kapsamında değerlendirilebilecek ve kanunda sınırlı sayıda belirtilen ayrımcılık temellerinden en az biriyle ilgili olması durumunda araştırma ve inceleme konusu yapılabilecektir."

"CEZASI NEREDEYSE 90 BİN LİRAYA ÇIKIYOR"

Kılıç, depremzedelerden yüksek kira talep etmek, barınma veya iş sağlamamak gibi eylemlerin insan hakları ihlali olduğuna vurgu yaparak, TİHEK'in bu konularda idari para cezası verme yetkisinin bulunduğunu söyledi.

Kılıç, "Ayrımcılık yasağı ihlali iddiaları hakkındaki başvurular ve resen incelemeler doğrultusunda ayrımcılık yasağının ihlal edildiğine karar verilmesi halinde ihlal kararı ile birlikte ilgililer hakkında idari yaptırım kararı verilebilir. 2023 itibarıyla yeniden değerleme sonucunda verilebilecek idari para cezasının alt sınırı 5 bin 958 lira, üst sınırı ise 89 bin 571 lira." şeklinde konuştu.

İdari para cezalarının caydırıcı etkisinin ayrımcılıkla mücadele yasasının asıl amacı olmadığını savunan Kılıç, resmi konut fiyat araştırmasının vatandaşlarda ayrımcı muamele konusunda farkındalık yaratmasını umduğunu dile getirdi.