Evergrande krizi neyin habercisi?
Çinli gayrimenkul devi Evergrande büyük bir krizin eşiğinde 300 milyar doları aşan borcunun zamanında ödenmemesi halinde temerrüde düşmesiyle gayrimenkul sektöründe büyük kriz yaşanacak
Çin’in gayrimenkul sektöründe hizmet veren en büyük ikinci şirketi olan Evergrande, büyük bir borç batağı eşiğinde. Milliyet'ten Onur Topkan'ın haberine göre; dünyanı en büyük 500 şirketi arasında yer alan gayrimenkul devi Evergrande’ın 300 milyar doları aşan büyüklükte güncel borcu bulunuyor.
Şirketin 171 banka ve 121 finansal kuruluştan aldığı borcu vadesi geçmeden ödemesi gerekiyor. Eğer şirket borçlarını zamanında ödeyemezse bu durumda temerrüde düşecek. Çin’de gayrimenkul sektörünü kötü etkileyen bu durum, 2008 yılında dünyayı etkisi altına alan mortgage kriziyle büyük bir benzerlik taşıyor.
ABD’nin en büyük bankalarından biri olan Lehman Brothers, mortgage kredilerinin geri ödenmemesi ve bunun beraberinde konut piyasasında yaşanan çöküşün etkisiyle 619 milyar dolarlık borcunu ödeyemeyerek küresel çapta bir finansal krizi başlamıştı.
2008’in ilk altı ayında konut sektöründe meydana gelen sorun sebebiyle şirketin borsada işlem gören hisseleri yüzde 73 azalarak adeta erimişti. 150 yılı geçen geçmişi olan dev banka 15 Eylül 2008’de 600 milyar doları aşan yükümlülüğüyle iflas etmişti. ABD’de konut sektörü özelinde gerçekleşen bu durum, finansal sistemin çökmesine neden olmuştu ve krizin küresel boyutlara ulaşmasını beraberinde getirmişti. Bu gelişme 1929 yılında meydana gelen ‘Büyük Buhran’dan bu yana en büyük finansal kriz olarak tarihe geçti.
Evergrande şirketinin büyük bir darboğaz yaşaması, hisse performansı üzerinde ağır yara açtı. Bu gelişmeyle beraber Hong Kong Borsası’nda faaliyet gösteren şirket hisseleri, 11 Ağustos tarihinde 6.61 Hong Kong dolarından işlem görürken, 40 gün içerisinde yüzde 68.89 değer kaybetti ve 20 Eylül’de 2.06’ya kadar geri çekildi. Borç yükünün fiyatlandığı hisselerde yaşanan geri çekilme ile beraber 1 Haziran 2010 yılından bu yana en büyük düştü.
Öte yandan Prof. Dr. Sefer Şener, Evergrande’da yaşanan borç krizi ve bunun piyasalara etkisi hakkında yorum yaptı:
“Öncelikle bunun küresel çapta etkili olup olmadığına ilişkin tıpkı Lehman Borthers’daki yani ABD’deki mortgage sisteminde olduğu gibi burada alınan senetlerin ikincil, üçüncül ve hatta onuncul piyasalarda ne kadar yaygın olduğuna bakmak lazım.
Gördüğümüz kadarıyla 300 milyar dolarlık büyük bir boyut taşıdığı için ve temerrüde düşme ihtimali yüksek olduğu için bu durum kesinlikle küresel piyasaları etkileyecek bir olaydır.
Zaten gördüğümüz kadarıyla küresel piyasalarda da bu durumun fiyatlaması yapılmaya başlanmıştır. Ancak şimdilik sınırlı gibi gözükmesine rağmen bu Evergrande olayı Çin’deki başka firmalara da yansıma olasılığı diğer taraftan tıpkı Lehman Borthers da olduğu gibi küresel çapta dünyaya yayılma olasılığını artırmaktadır.
Dolayısıyla küresel piyasalar şimdilik sınırlı ölçüde bu durumu fiyatlasa da hem kıymetli madenlerde küçük çaplı da olsa bir artış, hem dolar endeksinde yükseliş, aynı zamanda ABD tahvil faizlerinde sınırlı da olsa gelişen fiyatlama ile bu durum kendini göstermeye başladı.
Kripto varlıklarda yüzde 10-15’lere varan ciddi düşüşler fiyatlanmaktadır. İlerleyen haftalarda bu işin boyutu artmaya devam ederse küresel çapta daha ciddi etkilerini görmek mümkün olacaktır.
Aynı zamanda bu Çin gibi gelişen piyasalara dönük alımları da etkileyecek düzeydedir. Küresel çapta borsaları da etkileyecek bir olaydır.
NİSPİ OLARAK SINIRLI KALMAKTADIR’
Fakat hacim açısından bakıldığında 2008’deki mortgage krizinde 12 trilyon doları aşan bir büyüklükten bahsedilirken, Evergrande’daki bu oran nispi olarak daha sınırlı kalmaktadır.
Ayrıca mortgage krizi; daha çok üçüncü, dördüncü, beşinci piyasalarda İngiltere, Almanya, İrlanda ve Finlandiya gibi ülkelerde daha çok rağbet görmesinden dolayı Avrupa’yı da daha çok etkileyen bir kriz olmuştu.
Bu krizin küresel çapta etkilerini değerlendirmek için Çin’deki yapının da hangi piyasalara sirayet ettiğini de iyi analiz etmek gerekir.
‘İLK ETAPTA GELİŞEN PİYASALARI ETKİLEYECEK’
Bu olay şimdiden küresel çapta piyasaları etkilemiş bir olaydır. Önümüzdeki dönemde de bu yaygınlaşırsa daha büyük etkilerinin görüleceği açıktır. Bu krizin etkileri ilk etapta gelişen piyasalar üzerinde olacaktır. Özellikle gelişen piyasalardaki konut sektörü, borsalar ve emtia fiyatlarına dönük bir etkisi görülebilir.”
Evergrande’nin batma riski var mı?
Çinli gayrimenkul geliştiricisi Evergrande'nin geleceği ne olacak?