Gayrimenkul sektöründe token dönemi başlıyor mu?

Bugüne kadar ünlüler, furbol kulüpleri, sanatçılar, influencer'lar ve bazı sanat eserleriyle ön plana çıkan token pazarı büyümesini hız kesmeden sürdürüyor. Yarın süreçte tokenizasyona enerji, turizm, inşaat, AVM yönetimi ve turizm şirketlerinin de dahil olması öngörülüyor. İlk olarak blockchain teknolojisiyle hayat bulan kriptolarla başlayan bu yolculuğa, şu anda metaverse, nft, token da hızlı bir şekilde katıldı

Blok zincir teknolojileriyle beraber son senelerde yaşamımıza yepyeni yatırım araçları dahil oldu. İlk olarak blockchain teknolojisiyle hayat bulan kriptolarla başlayan bu yolculuğa, şu anda metaverse, nft, token da hızlı bir şekilde katıldı. 

Son zamanlardaki en moda deyimlerden olan tokenizasyon ile beraber de artık ekonomik herhangi bir varlık, blok zincirinde parçalara bölünerek yatırımda bulunulabilir daha da önemlisi erişilebilir hale geldi. Örnek verilmesi gerekirse, spor kulüpleri, ünlüler, futbolcular, influencer'lar ve hatta dünyaca ünlü olan sanarçıların eserleri ve daha pek çok değer; tokenizasyonla yatırım aracı haline geldi. Bir araştırma firması olan ReportLinker'ın konuya ilişkin yayımladığı raporda, küresel tokenizasyon pazarının 2026 senesine kadar 3.6 milyar dolar büyüklüğe ulaşması öngörülüyor.

Peki token nasıl çıkarılır? Hangi sektörler tokenizasyon'a dahil olabilir? Gayrimenkul sektöründe tokenizasyon nasıl yapılacak? İşte ayrıntılar...

TARAFTAR TOKEN TUTTU

Bugün token denildiğinde  akıllara ilk gelen taraftar tokenler oluyor; taarftar tokenler Türkiye'de ve dünya genelinde oldukça tuttu. Küresel çapta birçok dev futbol kulübü, hem gelir elde etmek hem de taraftarlarıyla etkileşimlerini artırabilmek amacıyla token çıkarttı. Son iki senede Türkiye'de, Fenerbahçe, Beşiktaş, Galatasaray, Trabzon, Ankaragücü, Kocaelispor, Karşıyaka, Bursaspor, Eshişehirspor ve Gençler Birliği gibi pek çok furbol kulübü taraftar token arzı da gerçekleştirdi.

Defimec Kurucu Ortağı ve CEO'su Özcan Aytaç, konuyla ilgili dikkat çeken açıklamalarda bulundu. Özcan Aytaç, gayrimenkul piyasasının tokenizasyona çok uygun olduğuna dikkat çekti. Aytaç, "Örneğin bugün 100 milyon TL değerindeki bir gayrimenkul, tokenize edildikten sonra blok zinciri üzerinde yer alan 100 milyon eşit parçaya bölünüyor. Bu parçalar, finansal sisteme likit varlıklar olarak katılıyor ve yatırıma açılıyor. Böylece dünyanın neresinde olursa olsun bir gayrimenkulün yüzde 0,1'ine dahi yatırın yapılabiliyor. Ayrıca bu yatırımlar, Defimec'in çoklu zincir merkeziyetsiz takas platformu Feximec'te 7 gün 24 saat nakde çevrilebiliyor. Tokenizasyon platformları ekosistemi Defimec olarak biz de spor endüstrisinin, influencer'ların ve girişim ekosisteminin tokenizasyonu odağında platformlar geliştiriyoruz" açıklamasında bulundu. 

Bitay Teknoloji CEO'su Niyazi Yılmaz, konuyla ilgili açıklamasında, "Son zamanlarda piyasaalrda token'lara ciddi bir talep var, arz sayısı da buna paralel olarak yüksek rakamlara ulaştı. Pek çok kulüp ve marka kendi token'ını çıkarırken, özellikle 'launchpad' dediğimiz yeni projelere yatırım yapanların sayısı da artıyor. Spor kulüpleri son senelerde kendi token'larını çıkararak hem taraftarlarından fon topluyor hem de token sahiplerine çeşitli olanaklar sağlıyor. Ancak token'ların ardındaki niyet ve vaatler, spor kulüplerinin ve arkasındaki şirketlerin amaçlarına göre değişebiliyor, coin'lere göre daha basit ve sınırlı olabiliyor. Şirketlerin token arzındaki temel amacı gelir elde etmek ve dünyada önemli bir yere sahip olan blok zincir teknolojisine entegre olmak. Bu nedenle de inşaat, enerji, AVM yönetimi ve turizm sektöründeki şirketler, token çıkarmada önde gelen şirketler olacak diye düşünüyoruz." şeklinde konuştu

Nasıl token çıkarılır? 

Para Dergisi'nden Esin Çetinel'in haberine göre; Artiox olarak amaçlarının bugüne kadar küçük bir zümrenin erişebildiği sanat yatırımlarına herkesin erişmesine imkan sunmak olduğuna dikkat çeken Artiox Kurucu Ortağı Tuncay Dakdevir, token'ların fiyatları ve listeleme komisyonlarına ilişkin şu açıklamada bulundu:

“Bugüne kadar 12 Kuruş (0,12-TL) ile 100.000-TL aralığında bütçeleriyle çok sayıda yatırımcı, bu eserlere ortak oldu. Listeleme komisyon oranları ise eserin değerine göre yüzde 5 ile 10 arasında değişiyor. Bu komisyon, Artiox ile eseri arz eden sanatçı ve/veya koleksiyoner arasında gerçekleşiyor. ilk arzda esere ortak kullanıcılardan bir komisyon alınmiyor. Eser alım-satım için listelendikten sonra ise her işlem için alım-satım komisyonu yüzde 0,5 (binde beş)'dir. Eser listeleme tarafında ise yatırım sınıfı sanat eserlerini eksper onaylı ve sigortalı olarak listeliyoruz. Eksper onaylı, kondisyon durumu iyi ve sigorta edilebilirlik; kriterlerimizin en başında geliyor."

Av. Gökçe ERDİL / İstanbul Bilgi Üniversitesi Veri Temelli Ekonomi Laboratuvarı Direktörü
"TCMB ve MASAK'ın düzenlemeleri var"

Yatırımcılar, kripto varlık alım satımını merkeziyetsiz bir şekilde yapabilecek olsa da yaygın olan yatırım şekli merkezi borsalar üzerinden gerçekleşiyor. Bu durumda yatırımcının hukuki riskleri, kripto borsaları nezdindeki düzenleme eksikliklerinden kaynaklanabiliyor. Yatırımcı için bu platformların güvenilirliği önem arz ediyor. Aynı zamanda kripto borsaları verilen alım satım emirlerinin doğru anda uygulanması konusunda da yatırımcının risklerini azaltmalılar. Diğer bir risk ise sanal dolandırıcılık. Bu noktada yatırımcı parasını kaybetme riskinin yanı sıra hesabının, suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanı gibi yasa dışı faaliyetlerde kullanılması riskiyle de karşı karşıya kalabiliyor. Kripto varlıklara ilişkin hem Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) hem de Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) bazı düzenlemeler yaptı. TCMB tarafından 30 Nisan 2021 tarihinde yürürlüğe giren "Ödemelerde Kripto Varlıkların kullanılmamasına Dair Yönetmelik" çıkartıldı. İsminden de anlaşılacağı üzere TCMB, kripto varlıkların ticari hayatta herhangi bir ödeme biçimi olarak kullanılmasını yasaklıyor. Buna göre kripto varlıklar, ülkemizde yatırım aracı olmak dışında herhangi bir işleve sahip olamıyor. Dolayısıyla, kripto varlık düzenlemeleri söz konusu olduğunda öncelikle yatırımcının korunması hususu ele alınmalı. 4 Mayıs 2021 tarihinde ise MASAK tarafından yayımlanan "Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları İçin Suç Gelirlerinin Aklanması ve Terörizmin Finansmanının Önlenmesine Dair Yükümlülüklere ilişkin Temel Esaslar" isimli rehberde; kripto varlık hizmet sağlayıcılar için müşteriyi tanıma yükümlülüğü, şüpheli işlemi bildirme yükümlülüğü ve bilgi ve belge verme yükümlülükleri getirilmiştir. Her ne kadar söz konusu yönetmelik, suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanının önlenmesi konularına yönelik çıkarılsa da rehberde yer alan bu yükümlülükler, uygulamada dolandırıcılık vakalarının çözüme ulaşmasında önemli rol oynuyor. Bu rehber uyarınca kripto varlık hizmet sağlayıcılar; kullanıcıların kimlik tespitini yapmak, belgelerin gerçekliğini teyit etmek ve kullanıcı işlemlerinin kullanıcının mali durumu, risk profili ve fon kaynakları ile uyumlu olup olmadığını sürekli iş ilişkisi kapsamında devamlı olarak izlemekle yükümlü tutuluyorlar. Ancak unutulmamalı ki, dolandırıcılık vakaları herhangi bir kripto borsasına kayıt olunmadan, merkeziyetsiz yapının getirdiği serbestlik ile de gerçekleştirilebiliyor. Bu durumda, yatırımcının kimlik tespiti için muhatap olacağı bir tüzel kişilik bulunamıyor. Burada yatırımcılar güvenilir bir kripto varlık hizmet sağlayıcı üzerinden yatırım yapmak, varlıkları soğuk cüzdanda çevrimdışı muhafaza etmek ve çevrimiçi platformları kullanırken çok faktörlü koruma yöntemleri kullanmak gibi önlemlerle risklerini minimuma indirmeli.