Gıda fiyatları üzerinde aşırı iklim olayları, düşük stok seviyeleri ve jeopolitik risklere ilişkin baskı sürüyor. Uzmanlara göre uluslararası gıda fiyatları her an yeniden artışa geçebilir.

Tarım uzmanları ve analistler, küresel gıda kaynaklarının hâlâ tehdit altında olduğu konusunda insanları uyarmaya devam ediyor.

Alınan bilgiye göre, 2022 yılında sert yükselen gıda fiyatları uluslararası piyasalarda düşse bile düşük stok seviyeleri ve yüksek döviz maliyetleri gelişmekte olan ülkelerdeki gıda maliyetlerini yükseltmeye devam ediyor. Aynı zamanda aşırı iklim olayları ve düşük stok seviyeleri gıda fiyatlarının alarm vermesine sebep oluyor.

SAVAŞ ETKİSİ

2022’de gıda fiyatları, Rusya-Ukrayna savaşından önce, kuraklık ve pandemi sebebiyle zaten yüksek seyrediyordu.

Ardından, Rusya’nın dünyanın en büyük gübre ihracatçısı olarak Ukrayna’da savaşa girmesi gıdaların fiyatlarını sert bir şekilde yükselirken, azotlu gübreler için kritik bir bileşen olan doğalgaz fiyatlarındaki fırlama da tarım piyasası üzerinde baskı oluşturdu.

İşte detaylar...

Savaş devam ederken Moskova ile Kiev arasında imzalanan tahıl anlaşması, Rusya’dan bol miktarda tedarik sağlanması ile birlikte fiyatların düşürülmesinde önemli bir rol oynarken, fiyatı düşen doğalgaz fiyatları gübre piyasalarını sakinleştirdi.

BM Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) uluslararası ticareti yapılan tarımsal emtiaları referans alan Gıda Fiyat Endeksi 2022 yılında zirveyi görmesinin ardından dokuz ay üst üste düşüş kaydetti. Kritik besinlerin fiyatları, 2022’nin en yüksek seviyelerinin yaklaşık yüzde 40 altında seyretti.

İKLİM KOŞULLARI TEHLİKE OLUŞTURUYOR

Fakat analistler, değişken enerji fiyatlarına ve iklim değişikliğinin mahsul üretimi üzerindeki tesirine dikkat çekerek tahıl anlaşmasının bozulabileceği konusunda uyarılarda bulundu.

Dünya Bankası tarım ekonomisti John Baffes, “Hali hazırdaki durum tek motorla uçmaya benziyor. Motor çalıştığı süre boyunca sorun yok fakat motor durursa sorun yaşarsın. Risklerden herhangi biri gerçekleşirse, fiyatlarda çok ama çok hızlı bir artış göreceğiz” şeklinde konuştu.

En acil tehlike ise mart ayında güncellenmesi beklenen BM destekli tahıl anlaşması. Anlaşmanın süresinin uzatılması konusundaki herhangi bir başarısızlık, Ukrayna tahıl ihracatını engelleyerek fiyatların yeniden artmasına yol açabilir.

JEOPOLİTİK RİSKLER

Pek çok mahsul ve gübre Rusya’ya uygulanan yaptırımlardan muaf olsa bile Rus ve Avrupalı yetkililere göre, pek çok banka, sigortacı ve lojistik grubu, Rus ürünlerinin ticaretini yapmak konusunda isteksiz hareket ediyor. Jeopolitik gerilimlerin arzı kesintiye uğratabileceğine dönük düşünceler ise hâlâ güçlü.

Başka bir tehdit ise iklim. 2022’de Avrupa’da ve dünyanın diğer bölgelerinde rekor kıran sıcaklıklar meydana gelmişti. Birleşik Krallık Meteoroloji Ofisi 2022’nin sonlarında, “Hava koşulları, 2023’te küresel sıcaklıkların 2022’den daha sıcak olmasına yol açacak” ifadelerini kullandı.

STOK VE DÖVİZ ETKİSİ

Aynı zamanda düşük tahıl stok seviyeleri de analistlerin küresel gıda tedariki konusundaki endişelerinin artmasına sebep oldu.

ABD Tarım Bakanlığı eski baş ekonomist Joseph Glauber, “Düşük küresel stok durumu sebebiyle fiyatlar dalgalı olmaya devam edecek. Bu baharda kuraklık ya da önemli bir hava olayı ortaya çıkarsa fiyatlar daha keskin bir şekilde yükselebilir” şeklinde konuştu.

Diğer taraftan döviz hareketleri de pek çok gelişmekte olan ülkede gıda arzı için tehlike oluşturdu. Uluslararası piyasalarda gıda fiyatlarında yaşanan düşüşe karşın, doların gücü yerel para birimlerindeki maliyetleri yüksek tutmaya devam etti. Bu durumun tüketiciler için gıda enflasyonunu birkaç çeyrek daha süreceği anlamına geldiği belirtildi.