Habitat uzmanları: Doğanbey herkese örnek olsun!

BM Habitat Kent Planlama, Gelişim ve Tasarım Bölümü Yöneticisi Laura Petrella ile Danışmanı Şehir Plancısı Thomas Stellmach, Bursa'da bulundukları iki gün boyunca kentsel yeni lemeyi mercek altına aldılar. 

tim Kentsel dönüşümde çevre ve insan gözetilmiyor BİRLESMİŞ Milletler Habitat uz- Tasarım Bölümü Yöneticisi Laura Pettimizde, kentsel dönüşüm yenileme, manian Laura Petrella ile Thomas rella ile BM Habitat Danışmanı Şehir iyileştirme, dönüşüm kavramlarının ' Stellmach. Bursa'da bulundukları Plancısı Thomas Stellmach. Bursa'da yanı sıra yoksulluk, yüksek katlı iki gün boyunca kentsel yenileme- bulundukları iki gün boyunca kentsel binalar ve rant kavramları ile de anılyi mercek altına aldılar. Doganbey yenilemeyi mercek altına aldılar. Çok maya başlandı. Özellikle İstanbul'da ve Kamberler Kentsel Dönüşüm yoğun bir program arasında, kentsel Tarlabası, Bursa'da Doganbey proProjeleri'ni herkes için ön emli bir ders dönüşümün sosyal, çevresel, yasal ve jeleri kentsel dönüşümde olumsuz olarak gördüklerini söyleyen uzman- ekonomik boyutlarını ele aldığımız örnek olarak sıkça dillendirilirken, lar, "Hayal kırıklığının yeniden güvene bu röportajın sizlere ulaşmasında, isin doğrusunu uzmanlarına sordönmesi için yeni bir modele ihtiyaç Delft Teknik Üniversitesi Mimarlık mamak olmazdı. Dolayısıyla bir çok var" dediler .Geçtiğimiz günlerde Nilü- Fakültesinden Merve Bedirin büyük yönüyle eleştirilen projelerden, Afet fer Belediyesi'nin "Kentsel Yenilemede katkısı olduğunu belirtmek isterim. Riski Altındaki Alanların Dönüşümü Yeni Arayışlar" baslığı altında düzen- Koordinasyonumuzu sağlayan Nilüfer Hakkında Kanunu'na, örnek dünya lenen calıştayı için Birleşmiş Milletler Kent Konseyi'nden İkbal Polat'a da uygulamalarına kadar bir çok soruya Habitat'tan iki önemli konuğu vardı. ayrıca teşekkür ediyorum. bu röportajda cevap bulabileceğinizi BM Habitat Kent Planlama, Gelişim ve Biliyorsunuz, ülkemizde ve ken- umuyorum. 

BURSA'DA SONUÇ 

> Bursa'da Doganbey ve Kamberler Kentsel Dönüşüm Projeleri halkta kentsel dönüşüme karsı güvensizlik yarattı. Bu güven nasıl geri kazanılır? 

¦ TS: Bu gördüğümüz projeler herkes İçin önemli bir ders. Doganbey örneğinde gördük kl mahalle sakinleri yeni yapılan projeden, aile bütçelerine gelen zarardan, genel olarak süreçten çok rahat sızlar. Aynı zamanda TOKI de maddi olarak zarar etmiş, politikacılar da durundan memnun değiller. 

Sonuç herkes İçin hayal kırıklığı. Bu, sürece dahil olan tüm aktörler üzeıinde yeniden başlamak; güven ve birliktelik üzeıine bir model bulmak Idn önemli bir motivasyon yaratılmalıdır. 

>'Kentsel dönüşüm yüksek yoğunluk demektir' algısı oluştu. Bu konuda yorumlarınızı alabilir miyiz? 

¦ TS: Yoğunluk, beli bir sınıra kadar, tek basına bir problem değildir. Tartışmanın yoğunluktan kentsel mekanıı kalitesine çekilmesi gerekiyor. 

Bursa'da yatay yasam dye bir tabir duytUe Biz yatay yasamın düşey yasamın üstünde olduğunu düşünmüyoruz. Kentlerde yatay yasam da olduk ça pahalı Belki burada her Iklsinide kapsayan kar ma yasamdan bahsetmeliyiz. Kastettiğimiz şey kamusal alanlar,yürtheblllr mesafeler, çalışma alanlannın aynı mahallede sakinlere sunulmasıdr. 

Avrıça'da ve Asya'da çok iyi örnekleri var. 

> Türkiye'de 'kaçak' yapılaşma bazı kentlerde yapılann önemli bir bölümünü oluşturuyor. 'Kentsel dönüşüm' uygulamalarının ise kentte yoksulluğu ortadan kaldıracağı iddia ediliyor. Ancak uygulamalarda yoksulluğun derinleştiğini görüyoruz. Dünya kentlerinde durum nasıl?

¦ TS: Mülkiyet hakkının korunması refahın sağlanması için bir ön koşuldur. 

Yerel ya da merkezi yönetimler mevcut mahallelerin yasal duruma geçmesine yardım ederse, belki maddi devlet desteğine bile gerek olmadan, yavaş yavaş mahallelerin iyileştirilmesi sağlanabilir. 

Ancak galiba sorunuz daha çok merkezi yönetim tarafından planlanmış kentsel dönüşüm üzerine. Tabi ki dünyada yoksulluğa neden olmadan, farklı stratejilerle kentsel dönüşüm gerçekleştirilen pek çok örnek mevcut: Bunlann bazılan mahalleleri bir anda tümüyle yıkmadan, insanları yer değiştirmeye zorlamadan; aşama aşama geliştiren; bazıları da ekonomik stratejileri kullanan, mevcut alt yapı ve yerleşim yapısına destek olacak kendisi küçük, iyileştirici etkisi büyük projeler. 

KAR MAHALLEYE DÖNMELİ 

> Örnek kentsel dönüşüm projesinden bahsedebilir misiniz? 

¦ TS: Mekansal değişimi emsal alan dönüşüm biçimine örnek verisem; Barselona'da 1992 Olimpiyatlar ı'ndan hemen önce kent içinde suç oranının yüksek olduğu bir mahallede, kamuya ait açık alanların tasarım ve kullanımına yönelik bir proje yapıldı. Tamamen mekansal kalitenin artırılması amaçlananarak, sokaklara aydınlatma elemanları yerleştirildi, kaldınm ve sokak döşemeleri iyileştirildi, dekoratif olmayan parklar ve çocuk oyun alanları uygulandı. Tüm bunlar uzun vadede mahalleyi olumlu etkiledi. Suç oranı azaldı, küçük ölçekli işler kurulmaya başlandı, tüm mahalle kalkınmaya başladı. Tabi ki bu projenin az da olsa soylulaşma etkisi oldu ancak bu etki olumlu algılandı çünkü mahallede sosyal çeşitlilik sağlandı, zaten tüm mahalle sakinlerinin yerinden edilmesi söz konusu değildi. 

Burada vurgulamamız gereken en önemli nokta, dönüşümden elde edilen karın mahalleliye dönmesi ve projenin mahalleliyi yerinden etmemesidir. 

Barselona örneğinde olduğu gibi, 'vatandaş için koruma/kar' mekanizması ön planda olmalı. 

¦ LP: Bu örnekten de anlaşıldığı üzere; ancak yerine ozgu üretilen, sakinlerin haklarını gözeten, uygun maliyetli ve sadece konut üretimine odaklanmayan, değer ve fırsatlar yaratan karma kullanımlı yerleşimlerin sürdürülebilir olmasını ve yoksulluğu azaltmasını bekleyebiliriz. Belli hedeflere yönelik devletin maddi desteği oldukça önemli tabi ki, ancak özel sektörün de aynı duyarlılıklarla ve kontrol mekanizmaları altında bu projelere dahil olması gerekiyor. 

EN İYİ YATIRIM İYİ TASARIMDIR 

> Bahsettiğiniz prensipleri biraz açarmısınız. 21'inci yüzyıl kent modeli nasıl bir model olmak? 

¦ LP: Bizim burada vurguladığımız şey 20 yy. kent modelinin ötesine geçmemiz gerektiği, modernist planlamanın tekrar yorumlanması ile yeni bir model aramamız gerektiğidir. İhtiyacımız olan şey kent planlamanın temel prensipleri olan; kamusal alan, sokak, karma kullanım, sosyal çeşitlilik ve yaşanabilirliktir. Bu yaklaşım günümüz kentinin ana problemleri olan; yayılma, dışlanma, ayrıcalığı vurgulamak için önemli. Hızla büyüyen kentlerde kamusal alan ile sokak tasar ımı alınabilecek belki de en önemli ve uzun ömürlü karardır. Kamusal alanın varlığı özel mülkiyetin değerini artıracaktır ve iyi tasarım mülk sahiplerinin yapabileceği en iyi yatırımdır. 

YEREL YÖNETİMLER GÜÇLENDİRİLMELİ 

> Afet Riski Altındaki Alanların Dönüşümü Hakkında Kanun'un uygulamasında yetkiler merkezileştiriliyor, yerel yönetimler güçsüzleşiyor. Kentsel dönüşüm projelerinin başarısı için önerilen yönetim biçimi nedir? 

¦ TS: Türkiye hızla değişen/dönüşen bir ülke, burada gelişmekte olan sözünü kullanmak istemiyorum çünkü Türkiye zaten bunun çok ötesine uİaşmış durumda. 

Yerel yönetimlerde doğrudan demokrasiyi uygulayacak artan bir kapasite var. Sonuç olarak, yerel ve merkezi hükümet arasında, hem tüm ülke genelinde eşitlik sağlanması hem de yerelde vatandaşların ilgi ve ihtiyaçlarının doğru bir şekilde dikkate alınması noktasında bir denge kurulması gerekiyor. 

¦ LP: Modern yönetim ilkelerine göre, en verimli yönetim biçimi kaliteden vazgeçmeyecek şekilde sorumlulukları mümkün olduğunca yerele devretmektir. Maddi destek mekanizmaları oluşturmak, finansal çözümler ve genel prensipler önermek için merkezi yönetim tarafından ulusal fonlar oluşturulurken, yerel yönetimler ise durum değerlendirmesi, vatandaşların karar verme mekanizmasına katılımı ve uygulama anlamında çalışırlar. Yerelde kentsel dönüşüm programlarını başarıyla ele alabilmek için yerel kapasitenin güçlendirilmesi ve desteklenmesi gereklidir. 

> İlgili kanunun bütüncül yaklaşım, katılımcılık ve şeffaflık ile ilgili hükümleri barındırmadığı eleştirisi yapılıyor.Sizce bu durum kentsel dönüşüm projelerinin niteliklerini nasıl etkiler? 

¦ TS: Kentsel dönüşümün başarısı iyi yasal mevzuat ve bununla birlikte sürece dahil olan herkesin yasal mevzuatın doğruluğuna inanmasını gerektirir. Burada kanun kendi başına kötü olmak zorunda değil. Ama uygulanması anlamında çok fazla problemler olduğunu görüyoruz. 

YASA OLUMSUZ PROJELER İÇİN KULLANILDI 

 Kentsel dönüşüm için öncelikli itici güç nedenleri nelerdir? 

¦ TS: Türkiye'de deprem tehdidine karşı bir yasa üretilmiş ve bu yasa önemli bir fırsat sunuyor. Bu yasanın bir yandan hızlı üretilen, vatandaşı ve çevreyi gözetmeyen projeler için kullanıldığını görüyoruz. 

Ancak diğer yandan iyi projeler üretilmesi için bir şans olarak değerlendirilebilir. 

¦ LP: Kentsel dönüşüm için toplumun ortak yararı olan konular yanında, kent içinde yüksek arsa fiyatları yakalamak, avantajlı konumdaki yerleri sömürmek, yüksek gelir grubundaki insanlardan gelen arsa ve konut baskısı gibi motivasyonlarda olabilir. Kişisel ve özel motivasyonların ortak fayda ve ihtiyaçlarla dengelenmesi gerekir. Pek çok AB, ulusal ve yerel kentsel dönüşüm programları mahalle sakinlerini ve korunmasız olan vatandaşları korumaya odaklanmaktadır. Prensip olarak kentlerin yayılması ve daha çok alan kaplaması yerine kent içinde uygun alanların dönüştürülmesi ve geliştirilmesini daha olumlu buluyoruz. Sadece konutların kalitesini değil toplam sosyo-ekonomik seviyeyi yükseltmeye odaklanmalı. 

Sibel Bağcıuzun / Hürriyet Bursa