Hasköy'deki park olan Rum Sokağı da iade listesinde!
Azınlıklara iade edilecek taşınmazların arasında İstanbulun eski ve kozmopolit yerleşim yeri Hasköydeki mülkler de var. Ancak birçoğu bugün yok olmuş, üstüne ev yapılmış arsalarda çözümün nasıl olacağı muamma...
Başbakan Erdoğanın 1936 Beyannamesi ile tespit edilen ve 1974te ulusal güvenlik gerekçesiyle Vakıflar Genel Müdürlüğüne devredilen azınlık cemaatlerinin gayrimenkullerinin iade edileceğini açıklaması gözleri bu paha biçilmez mülklere çevirdi. Azınlık cemaatleri deyince İstanbul en eski yerleşimlerinden kozmopolit bir yapıya sahip olan Hasköy de ayrı bir önem kazandı.
Dükkan, arsa, mezarlık vardı
Hasköy ve çevresindeki Rum, Yahudi ve Ermeni cemaatlerine ait taşınmazlarda iade edilecekler listesinde. Bir zamanlar 25 bin Yahudi ve bir o kadar Rumun yaşadığı Beyoğlunun bu eski semtinde en çok gayrimenkulu bulunan vakıf ise Hasköy Aya Paraskevi Ortodoks Kilisesi, Rum Kabristanı ve İlk Mektebi Vakfı. Vakfın İstanbulun gelişecek bölgeleri arasında gösterilen Hasköy ve çevresinde bir çok taşınmazı bulunuyor. TESEV tarafından hazırlanan Türkiyede Gayrimüslim Cemaatlerin Vakıf ve Taşınmaz Mülkiyet Sorunu başlıklı rapora göre vakfın Beyoğlu Pirimehmet Paşa Mahallesinde 1 adet arsa, 1 adet mezarlık ve 2 dükkân; Beyoğlu Keçeci Piri Mahallesinde 5 dükkân; Sütlücede 1 adet arsa ve mezarlık; Eski Yağhanede 2 arsa; Bactarda 2 arsa; Vapur İskelesinde 1 adet arsa; Çançanda 1 adet arsası bulunuyor. Ancak vakfa ait bu listenin dışında da okul, bina ve dükkanlar da var.
1985te Dalan yıktı, park yaptı
Eski Hasköy İskelesinin olduğu Vapur İskelesi Sokaktaki bu mülklerin yerinde şimdi yeller esiyor. 1985te İstanbulun eski Belediye Başkanı Bedrettin Dalan tarafından yol ve park yapılan bu alanda Aya Paraskevi Kilisesi Vakfına ait kahve, arsa, dükkan hatta gazino bile bulunuyor. Birçok mülkün bulunduğu ve bugün yol ve park yapılan sokaktaki mülklerle ilgili durumun önümüzdeki dönemde nasıl çözüleceği ise bir muamma.
Lucescu restore ettirdi
Aya Paraskevi Kilisesi bugün Fener Rum Patrikhanesi tarafından bölgede Rum kalmadığı için Türkiyede yaşayan Romanyalı ve Moldovalı Ortodoksların kullanımına verilmiş. Kilisede ayinleri Sergiui Marcel Vlad adlı Romen rahip yönetiyor. Kilisenin son dönemdeki yenilenmesi, ikonasının tamiri ve çevre düzenlemesi 2004te Galatasarayın eski Teknik Direktörü Mirce Lucescu ve eşi Eleni tarafından yapılmıştı. Restore edilen kilisenin o dönemki açılış törenine Ukraynanın Shaktar Donetsk takımını çalıştıran Lucescu çifti de katılmıştı.
Hasköydeki tek Rum ben kaldım
Eflak Voyvodası Konstantin Brankovanos tarafından 1692de ilk kadın azizelerden Bakire Azize Paraskevi adına inşa ettirilen ve yangınlar yüzünden daha önce yok olma tehlikesi de atlatan Hasköy Aya Paraskevi Ortodoks Kilisesi Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Stavros Vasiliadis ise gayrimenkullerinin sayısının bilinenden daha fazla olduğunu söylüyor: Burada tek Rum ben kaldım. Ada ve parselleriyle elimizde VGMden alınmış resmi belgeleri de bulunan ve bize iade edilmesi gereken 65 gayrimenkulumuz var. Avukatlarımızın daha önce Bölge İdare Mahkemesine açtığı 17 dava sürüyor. Bugün park olan Vapur İskelesi Sokaktaki mülklerimiz yıkılırken bir kısmının bedelini almayı başardık. Ancak çoğuyla ilgili ödeme yapılmadı.
Rumlarla birlikte neşemiz de gitti
Hasköylüler, Rumların gitmesinden mutsuz. 50 yaşındaki Yılmaz Akgün, İskeleden kafanı kaldırdığında sokağın sonu gözükürdü. Sokakta bulunan dükkanların çoğu Rum komşularımıza aitti. Ancak bir süre sonra hepsi gitti. Hasköy eski güzelliğini kaybetti. O zaman burada bulunan Rumların dükkanları da şimdi park oldu diyor. Semtte bir çok Rum ve Yahudi arkadaşı bulunan Dayı lakabıyla tanınan 65 yaşındaki Nazmi Ertürk de eski günleri gözleri gölgelenerek yadediyor: Rum, Türk, Yahudi hep birlikte büyüdük. Gayrimüslim çok arkadaşımız vardı. Vitali, Rono benim en iyi arkadaşlarımdı. Babam bayram şekerini bile Şekerci Liliden alırdı. Onlar gitti, neşemiz bitti.
Tek duvarı kalmış 120 yıllık okul
Bölgede bulunan bir diğer önemli yapı ise 1891de inşaa edilen ve bölgedeki tek Rum okulu olan Hasköy Rum İlk Mektebi. Bir yangında büyük zarar gören okul 1973te cemaatin azalması ve okuyacak çocuk kalmaması üzerine kapatıldı. Bir zamanlar 400den fazla Rum çocuğun okuduğu okulun arazisine bugün sonradan yapılmış bir çok ev bulunuyor.
İlker AKGÜNGÖR / VATAN