Hava kalitesinin korunması yönetmeliği!

Hava kalitesinin korunması yönetmeliği, 2 Kasım 1986 tarihinde 19269 sayılı Resmi Gazete'de yayımlandı. Yönetmelikte, Çevre Kanunu’nun 1 ve 3 üncü maddelerinde öngörülen amaç ve ilkeler doğrultusunda hazırlanan esaslara yer veriliyor...

HAVA KALİTESİNİN KORUNMASI YÖNETMELİĞİ!

BİRİNCİ BÖLÜM

Kanuni Dayanak, Amaç, Kapsam, İstisnalar Tanımlar

Kanuni Dayanak

Madde 1 - 2872 sayılı, 9 Ağustos 1983 kabul tarihli Çevre Kanunu’nun 1 ve 3 üncü maddelerinde öngörülen amaç ve ilkeler doğrultusunda, 8, 9, 10, 11, 12 ve 13 üncü maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.

Amaç

Madde 2 - Bu Yönetmeliğin amacı, her türlü faaliyet sonucu atmosfere yayılan is, duman, toz, gaz, buhar ve aerosol halindeki emisyonları kontrol altına almak; insanı ve çevresini hava alıcı ortamındaki kirlenmelerden doğacak tehlikelerden korumak; hava kirlenmeleri sebebiyle çevrede ortaya çıkan umuma ve komşuluk münasebetlerine önemli zararlar veren olumsuz etkileri gidermek ve bu etkilerin ortaya çıkmamasını sağlamaktır.

Kapsam

Madde 3 - Bu Yönetmeliğin hükümleri, 2 nci maddede belirtilen amaca ulaşmak için;

a.  Tesislerin kurulması ve işletilmesini,

b.  Tesislerin, yakıtların, hammaddelerin ve ürünlerin üretilmesi, kullanılması, depolanması,

     taşınması ve ithalini,

c.   Motorlu vasıtaların donanımları, çalıştırılmaları ve uymaları gereken keyfiyetleri,

     kapsar.

İstisnalar

Madde 4 - Bu Yönetmelik;

a.  2690 sayılı Kanun ile Türkiye Atom Enerjisi Kurumuna verilen yetki alanına giren, insan sağlığı

     ve çevrenin nükleer yakıt ve diğer radyoaktif maddelerin radyasyonundan korunmasında; ilgili

     tesis, alet ve düzeneklerde,

b.  İşçi sağlığı ve iş güvenliği tüzükleri kapsamına giren işyeri atmosferlerinde,

c.  Hava alıcı ortamına bir emisyonun söz konusu olmadığı tesis, alet ve düzeneklerde,

    uygulanmaz.

Tanımlar

Madde 5 -

a. HAVA KİRLETİCİLER: Havanın tabii bileşimini değiştiren, is, duman, toz, gaz, buhar ve aeresol halindeki kimyasal maddelerdir.

b. HAVA KALİTESİ: İnsan ve çevresi üzerine etki eden hava kirliliğinin göstergesi olan, çevre havasında mevcut hava kirleticilerin artan miktarıyla azalan kaliteleridir. Hava kalitesinin belirtilmesinde kullanılan tanım, birim ve semboller Ek 1’de verilmiştir.

c. EMİSYONLAR: Yakıt ve benzerlerinin yanmasıyla; sentez, ayrışma, buharlaşma ve benzeri işlemlerle, maddelerin yığılması, ayrılması, taşınması ve bu gibi diğer mekanik işlemler sonucu bir tesisten atmosfere yayılan hava kirleticilerdir. Emisyonların belirtilme-sinde kullanılan tanım ve birimler Ek 1’de verilmiştir.

d. TESİS: Bu yönetmelikte tesisin anlamı:

- Kurum, kuruluş, işletmeler ve diğer sabit düzenekler;

- Makinalar, aletler ve diğer yer değiştirebilen teknik düzenekler ile motorlu vasıtalar;

- Üzerindeki madde depolanan, boşaltılan ve iş yapılan mülklerdir.

e. YETKİLİ MERCİ (YETKİLİ MAKAM): Bu Yönetmelikte adı geçen yetkili merci, resmi izinlerin verilmesinde ve denetim görevinin ifasında, 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun 268-275 inci maddelerine göre Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı ile bu Kanunun yetkili kıldığı kurum ve kuruluşlardır. Kirletme yasağı, çevre korunması, çevresel etki değerlendirmesi, işletme izni, haber verme yükümlülüğü ve denetleme esasları hakkında yönetmelikleri ve standartları hazırlama yetkisi 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 8-13 üncü maddeleri uyarınca Başbakanlık Çevre Genel Müdürlüğündedir. Verilecek cezalar 2872 sayılı Çevre Kanunu ve 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun bazı maddelerinin değiştirilmesi hakkında 3301 sayılı Kanun doğrultusunda uygulanır. Faaliyetlerin durdurulmasında yetki, 2872 sayılı Kanun’un 15-16 ncı maddelerinde belirtilen şekilde Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı, Başbakanlık Çevre Genel Müdürlüğü ve mahallin en büyük mülki amirindedir. Ayrıca 222 sayılı Çevre Genel Müdürlüğünün Kuruluş ve Görevleri Hakkında 18.6.1984 tarihinde yürürlüğe konan Kanun Hükmünde Kararname ile verilen yetkiler doğrultusunda, Çevre Genel Müdürlüğü ve Mahalli Çevre Kurulları çevre kirliliğinin önlenmesi için çalışmalar yapar ve kararlar alırlar.

f. İZİN: Bu Yönetmelik’te izin, “Emisyon İzni” anlamında kullanılmıştır.

g. ÖN İZİN: Bu Yönetmelik’te ön izin, “Emisyon Ön İzni” anlamında kullanılmıştır.

h. TİP VE EMİSYON BELGESİ: İzne tabi olmayan, emisyon yayan değişik modeldeki tesislerin ve bunların parçalarının tasarım özellikleri, verim, kapasite ve emisyon değerlerinin bu Yönetmelik hükümlerine uygunluğunu tevsik eden belgedir.

i.TEKNOLOJİK SEVİYE: Sürekli işletilmesinde başarısı tecrübeyle sabit, mukayese edilebilir metodlar, düzenekler ve işletme şekilleriyle kontrolleri yapılabilen; emisyon sınırlama tedbirlerini pratikleştiren ve kullanışlı hale getiren, ileri ve ülke şartlarında uygulanabilir teknolojik metodlar, düzenekler, işletme biçimleri ve temizleme metodlarının geldiği seviyedir.

j.ÜRETMEK: Bu Yönetmelik kapsamında “üretmek” terimi; üretmek, işlemek, üretim amacıyla tüketmek ve diğer kullanımları içine alır. Bu Yönetmelik’te ithalat ve diğer nakliyatlar aynı anlamda mütalâa edilirler.

İKİNCİ BÖLÜM

Hava Kalitesi Sınır Değerleri, İzne Tabi Tesisler İçin Emisyon Sınır Değerleri

Hava Kalitesi Sınır Değerleri

Madde 6 - 1.Hava Kalitesi Sınır Değerleri: İnsan sağlığının korunması, çevrede, kısa ve uzun vadeli olumsuz etkilerin ortaya çıkmaması için atmosferdeki hava kirleticilerin, bir arada bulunduklarında, değişen zararlı etkileri de gözönüne alınarak tesbit edilmiş konsantrasyon birimleriyle ifade edilen seviyelerdir.

A - Uzun Vadeli Sınır Değerleri (UVS)

Aşılmaması gereken, bütün ölçüm sonuçlarının aritmetik ortalaması olan değerlerdir.

B - Kısa Vadeli Sınır Değerleri (KVS)

Maksimum günlük ortalama değerler veya istatistik olarak bütün ölçüm sonuçları sayısal değerlerinin büyüklüğüne göre dizildiğinde, ölçüm sonuçlarının % 95’ini aşmaması gereken değerlerdir. Çöken tozlar için farklı olarak aşılmaması gereken maksimum aylık ortalama değerdir.

UVS ve KVS değerler için öngörülen süreler genellikle 1 yıllık periyodları kapsar. Ayrıcalıklı durumlar Ek 2’de belirtilmiştir.

Çeşitli hava kirleticileri için uyulması gereken uzun ve kısa vadeli sınır değerler aşağıda verilmiştir.

C - Kış Sezonu Ortalaması Sınır Değerleri

Kış aylarında, binaların ısıtılmasıyla ortaya çıkabilen hava kirlenmelerine yol açan hava kirleticiler için Ekim-Mart ayları arasında yerleşim bölgelerinde yapılan ölçümlerin ortalamaları, aşılmaması gereken kış sezonu ortalaması UVS sınır değerleri ile mukayese edilirler.

2. 1 inci fıkra ile belirlenen sınırlara ulaşılmadığı halde, mahalli çevre birimleri hava kalitelerini iyileştirme programları geliştirirler. Hava Kalitesi Sınır Değerlerini, zaman içerisinde daha sıkı sınır değerlerine düşürerek, daha temiz hava kalitelerine ulaşmak için, yaygın olarak ortaya çıkan hava kirleticilere ait, hedeflenmiş sınır değerler belirlenir. Kükürt dioksit ve havada asılı partikül maddeler için aşağıdaki hedef sınır değerler tesbit edilmiştir. Bu hedeflere mümkün olan en yakın zamanda ulaşmak için programlar geliştirilir. Tesisler kurulurken hava kalitesini koruma önlemleri kuruluş tarihinde yürürlükte olan UVS ve KVS değerlerine göre alınır.

3)         Bilhassa hassas hayvan, bitki ve eşyayı hava kirliliğinin zararlı etkilerinden korumak için özel koruma alanlarında kükürt dioksit, gaz halinde anorganik klor ve flor bileşikleri, çöken tozlarda kurşun ve kadmiyum miktarları için aşağıdaki özel sınır değerler tatbik edilir.

İzne Tabi Tesisler İçin Emisyon Sınırları

Madde 7 - Madde 10 ile 28 arasında ele alınan izne tabi bir tesis için madde 9’da herhangi bir sınırlama getirilmemişse madde 7 ve madde 8’de verilen emisyon sınırlarına uyulması mecburidir.

1. İs

A - Atık gazlardaki isliliğin derecesi, katı yakıtlı tesislerde Ringelman skalasında 2 veya daha küçük tutulur.

B -   Sıvı yakıt yakan yeni kurulacak tesislerin atık gazlarındaki islilik derecesi Bacharach skalasına göre motorin yakanlarda en fazla iki, 4 ve 5 no.lu fuel oil yakanlarda en fazla 3, 6 no. fuel oil yakanlarda en fazla 4 olması gerekir.

Bu yönetmeliğin yayımı tarihinden önce kurularak işletmeye alınmış tesisler için islilik sınırları bu bendin birinci cümlesindeki değerlere 1 ilave edilerek bulunur.

2.Toz Şeklinde Emisyon

A - Atık gazlarda bulunan toz şeklindeki emisyon aşağıda B bendinde sınırlandırılma-mışsa, bent 3’teki sınırlar ile diyagram 1’deki sınırları aşamaz.

B -Doldurma, ayırma, eleme, taşıma, kırma ve öğütme tesislerinden çıkan gazlarla atılan toz emisyonu 3 kg/h’e kadar ise atık gazlardaki toz konsantrasyonu 300 mg/m3, atılan emisyon 3 kg/h’den fazla ise atık gazlardaki toz konsantrasyonu 150 mg/m3’ün altında tutulur.

3. Atık Gazlardaki Özel Tozların Emisyonları İçin Sınırlar

Ek 3’te I, II ve III olarak sınıflandırılan özel toz emisyonları aşağıdaki sınırlar içinde tutulur.

I inci sınıfa giren toz emisyonları 20 mg/m3

(0.1 kg/h veya üzerindeki emisyon debileri için)

II nci sınıfa giren toz emisyonları 50 mg/m3

(1 kg/h veya üzerindeki emisyon debileri için)

III üncü sınıfa giren toz emisyonları 75 mg/m3

(3 kg/h veya üzerindeki emisyon debileri için)

I ve II nci sınıflara giren özel toz emisyonlarının bir arada bulunması durumunda toplam emisyon konsantrasyonu 50 mg/m3, I ve III veya II ve III üncü sınıflara giren toz emisyonlarının bir arada bulunması durumunda emisyon konsatrasyonu 75 mg/m3 sınırlarını aşamaz.

4.Tozlu Maddelerin Üretimi, İşlenmesi, Depolanması, Taşınması, Doldurulması, Boşaltılması, Tasnifi

Tozlu maddelerin üretimi, parçalanması, tasnifi, doldurulması ve diğer işlemleri sırasında ortaya çıkan tozlu gazlar toplanacak ve toz ayırma sisteminden geçirilir.

Çapı 5 mm’den küçük ürünleri üreten makinalardan toz sızdırmaları önlenemiyorsa bu makinalarda üretim kapalı alanlarda yapılır.

Şayet üst yüzeydeki nem oranı en az % 10 değilse, çapı 2 mm’den küçük öğütülmüş tozlu maddelerin taşınması, kapalı sistemlerde yapılır ve kapalı alanlarda depolanır.

Bu maddelerin boşaltma ve paketleme tesisleri toz emisyonlarına karşı korunur.

5.Açıkta depolanan tozlu yığma malzeme, hava kalitesi standartlarını karşılamak şartıyla açıkta depolanabilir. Bu amaçla aşağıda bazı örnekleri verilen tedbirler alınır.

-Arazide rüzgârı kesici toprak yığınları yapılır, rüzgârı kesici bitkiler dikilir, rüzgâr koruyucuları yapılır,

- Konveyörler ve diğer taşıyıcıların üzerleri kapatılır,

- Savunma yapılmadan boşaltma ve doldurma yapılır,

- Malzeme üstü naylon branda veya tane büyüklüğü 10 mm’den fazla olan maddelerle kapatılır,

- Bağlayıcı maddelerle sıkıştırılması yapılır, 

- Üst tabakalar % 10 nemde muhafaza edilir.

6.Toz Yapıcı Yanma ve Üretim Artıklarının Taşınması ve Depolanması

Toz yapan yanma ve üretim artıklarının taşınmasında taşınan malzemenin tozumayı önleyecek derecede nemli olmaması halinde kapalı taşıma sistemleri kullanılır. Bunların açıkta depolanmasında 5 inci bentteki tedbirler alınır. Depolama işlemi tamamlanan sahalar toprakla örtülüp üstü yeşillendirilmeye çalışılır.

7. Tesisteki Yolların Durumu

Tesislerdeki yollar hava kalitesini bozucu etki yaratıyorsa yolların bitümlü kaplama malzemeleri, beton veya benzeri malzemelerle kaplanması, düzenli olarak temizlenmesi veya toz bağlayan maddelerle muameleye tabi tutulması gereklidir.

8. Filtrelerin Boşaltılması

Toz biçimindeki emisyonu tutan filtrelerin boşaltılmasında toz emisyonunu önlemek için toz, kapalı sistemle boşaltılır veya boşaltma sırasında nemlendirilir.

9.Gaz ve Buhar Emisyonları

A - Anorganik Klor Emisyonu

Gaz biçimindeki anorganik klok emisyonları 3 kg/h veya üzerinde ise, bu bileşiklerin atık gaz içerisindeki konsantrasyonu (Clˉ) 30 mg/m3’ü aşamaz.

B - Anorganik Flor Emisyonu

Gaz biçimindeki anorganik flor emisyonların, g/h veya üzerinde ise, bu emisyonların atık gaz içerisindeki konsantrasyonu (Fˉ) 5 mg/m3’ü aşamaz.

C - Organik Buhar ve Gaz Emisyonları

Ek 4’te I, II ve III olarak sınıflandırılan, atık gazlarda bulunan organik bileşiklerin buhar ve gaz biçimindeki emisyonları, aynı sınıftan birden fazla bileşik bulunsa dahi bunların toplam emisyonları, aşağıdaki değerleri aşamaz.

I inci sınıfa giren organik bileşiklerin emisyonu                  20 mg/m3

  (0.1 kg/h ve üzerindeki emisyon debileri için)    

II nci sınıfa giren organik bileşiklerin emisyonu                 150 mg/m3

  (3 kg/h ve üzerinde emisyon debileri için)

III üncü sınıfa giren organik bileşiklerin emisyonu             300 mg/m3

   (6 kg/h ve üzerindeki emisyon debileri için)

Birden fazla sınıfa ait organik bileşiklerin birlikte atılması durumunda, bu maddede yukarıda verilen değerlerin aşılmaması kaydıyla, toplam emisyon konsantrasyonu 300 mg/m3’ü geçemez.

10. Kanser Yapıcı Maddelerin Emisyon Sınırları

Atık gazlarda bulunan kanser yapıcı maddeler prensip olarak en düşük düzeyde tutulur.

Bu konuda iş güvenliği mevzuatı da dikkate alınır.

Ek 5’te I’den III’e kadar sınıflandırılmış olarak verilen maddelerin, uygun gruptan birden fazla madde bulunması durumunda dahi toplam konsantrasyonları aşağıdaki değerleri aşamaz.

I inci sınıfa giren maddeler                                                0,1 mg/m3

  (0.5 g/h ve üzerindeki emisyon debileri için)

II nci sınıfa giren maddeler                                               1 mg/m3

  (5 g/h ve üzerinde emisyon debileri için)

III üncü sınıfa giren maddeler                                            5 mg/m3

  (25 g/h ve üzerindeki emisyon debileri için)

Bu konsantrasyon sınırları aşılmamak kaydıyla, I ve II nci sınıftaki maddeler bir arada atılırsa toplam konsantrasyon 1 mg/m3, I ve III üncü sınıftaki maddeler veya II ve III üncü sınıftaki maddeler birarada atılırsa toplam konsantrasyon 5 mg/m3’ü aşamaz.

Atık Gazların Atılması

Madde 8 - 1) Atık gazlar serbest hava akımı tarafından, engellenmeden taşınabilecek biçimde atmosfere verilmelidir. Genelde, bu amaçla baca kullanılmalı ve gazların bacadan çıkış hızları tesis anma gücünde çalıştırılırken en az 6 m/sn olmalıdır. Ancak, anma ısıl gücü 300 Kw’ın altında olan tesislerde gaz çıkış hızı 6 m/sn’nin altında olabilir.

2) Küçük Tesislerde Asgari Baca Yüksekliği

Anma ısıl gücü 300 Kw’ın altında olan tesislerde bacanın çatı üzerinden itibaren asgari yüksekliği aşağıdaki gibi belirlenir.

A - Eğik Çatı

Baca yüksekliği çatının en yüksek noktasından en az 0,5 m. daha yüksek olmalıdır. Anma ısıl gücü 50 Kw’ın altında olan tesislerde baca çatının tepe noktasına çok yakın değilse, çatı tabanından en az 1 m. yüksekliğinde olmak kaydıyla, daha alçak olabilir.

B - Düz Çatı

Baca yüksekliği çatının en yüksek noktasından itibaren en az 1,5 m. olacaktır. Ancak, tesisin anma ısıl gücü 50 Kw’ın altındaysa bu yükseklik 1 m. olabilir.

3)Orta Boy Tesislerde Asgari Baca Yüksekliği

Anma ısıl gücü 300 Kw ile 1 MW arasında bulunan tesislerde bacanın çatı üzerinden itibaren asgari yüksekliği aşağıdaki gibi olması gerekir.

A - Eğik Çatı

Bacanın yüksekliği çatının en yüksek noktasından itibaren en az 1 m. olarak tespit edilir.

B - Düz Çatı

Düz veya eğim açısı 20˚’nin altında olan eğik çatılarda baca yüksekliği, çatı eğimini 20˚ kabul ederek hesaplanan eğik çatının en yüksek noktasından itibaren en az 1 m daha fazla olarak tespit edilir.

4)Büyük Tesislerde Asgari Baca Yüksekliği

Anma ısıl gücü 1.2 MW üzerinde olan tesislerde baca yüksekliği Ek 6’da verilen esaslara göre belirlenir. Bacanın tabandan yüksekliği en az 19 m ve çatı üstünden yüksekliği ise en az 3 m olmalıdır. Çatı eğimi 20˚’nin altında ise çatı yüksekliği hesabında 20˚’lik eğim kabul edilir.

Benzeri tür emisyonda bulunan ve yaklaşık aynı yükseklikteki bacalar arasındaki yatay mesafe, baca yüksekliğinin 1,4 katından azsa ve emisyonların birbiri üzerine binmemesi için farklı yüksekliklerde baca kullanılması zorunlu görülmüyorsa tek baca kullanılır. Bu paragrafta yukarıda belirlenen baca yüksekliği kullanılması halinde Ek 2’de belirtilen toplam kirlenme değeri (T.K.D.) madde 5’te öngörülen hava kalitesinin değerini aşıyorsa, ilk önce emisyon değerinin düşürülmesine çalışılır. Bu ekonomik veya teknolojik olarak mümkün değilse, baca yükseltilerek hava kalitesi değerinin aşılması önlenir.

Ek 6’ya göre belirlenen, engebelere göre düzeltilmemiş baca yüksekliği madde 23’te yeralan ek düzenlemeler kapsamına girmiyorsa 250 m’yi aşmayacaktır. Baca yüksekliğinin 200 m’den yüksek çıkması durumunda teknolojik seviyeye uygun emisyon azaltıcı tedbirlere başvurulur.

Kirletici Vasfı Yüksek Tesisler İçin Özel Emisyon Sınırları

Madde 9 - Hava kirliliği açısından kirletici vasfı yüksek olan tesislerin emisyonları Ek 7’de verilen sınırları aşamaz.