İşyeri kira gelirlerinde özellikli durumlar

Bu nedenle işyerlerini vergi kesintisi yapma zorunluluğu olmayanlara (örneğin basit usulde vergilendirilen mükelleflere veya elçiliklere) kiralayanların, 2009 yılında elde etmiş oldukları vergi kesintisine tabi tutulmamış işyeri kira gelirleri tutarının 1.070 TL'yi aşması halinde, kira gelirlerinin tamamını beyan etmeleri gerekiyor.

KİRANIN NET TUTAR OLARAK BELİRLENMESİ
Bazen bina sahipleri işyerini kiraya verirken kira bedelini net tutar üzerinden anlaşırlar. Yani "Ben elime geçen tutara bakarım, vergiye karışmam" derler. Kiranın net tutar olarak belirlendiği durumlarda, vergi kesintisi net kira tutarı üzerinden değil, "netten brüte" giderek bulunacak brüt kira tutarı üzerinden hesaplanacak.

Kiracının net olarak ödediği kira, brüt kiranın (100-20 =) yüzde 80'i olup, netten brüte hesaplama yaparken (Brüt Kira = Net Kira / 0,80) formülü uygulanır.

KİRACI STOPAJI YATIRMAZSA İŞYERİ SAHİBİ SORUMLU OLMAZ
İşyerini kiraya veren kişinin, kiracının kira stopajını beyan etmemesinden ya da vergi dairesine yatırmamasından dolayı herhangi bir sorumluluğu yok.

Gayrimenkul sahibinin beyan edilmeyen veya beyan edilmiş olmakla birlikte ödenmemiş olan stopajdan sorumlu olabilmesi için Maliye Bakanlığınca müteselsil sorumlulukla ilgili usul ve esasların belirlenmesi gerekiyor.

İşyeri kira ödemelerinde, kiracının stopaj (vergi kesintisi) yapmaması halinde, mal sahibinin de müteselsilen sorumlu olacağı yönünde, Maliye Bakanlığınca bir belirleme yapılmadığından, beyan edilmeyen veya beyan edilmekle birlikte ödenmeyen kira stopajından dolayı gayrimenkul sahibinin sorumluluğu söz konusu değil.

KİRADAN KESİLEN VERGİLERİN MAHSUBU
İşyeri kiralarından kesilen verginin, kira geliri nedeniyle beyanname verildiği zaman hesaplanan vergiden mahsubu için "stopajın yatırılmış olması koşulu" aranmıyor.

Yıllık beyanname ile beyan edilen kira geliri üzerinden hesaplanan vergiden, yıl içinde kesilen vergilerin mahsubunda; kesilen verginin beyan edilen kira gelirine ilişkin olması, kesintiyi yapan vergi sorumlularının adı-soyadı veya unvanını, bağlı olduğu vergi dairesi ve vergi kimlik numaralarını, kesintiye esas alınan brüt tutarları, kesilen vergiler ile kesinti yapılan dönemleri gösteren tablonun yıllık beyannameye eklenmesi yeterlidir.

GAYRİMENKULUN HEM KONUT HEM İŞYERİ OLARAK KULLANILMASI
Özellikle doktorluk, müşavirlik, mimarlık gibi serbest meslek faaliyetleri, ayrı bir işyeri açmaksızın ikamet edilen konutun belli bir bölümünde yürütülebiliyor. İşte bu durumda, yani kiralanan gayrimenkulun hem konut hem de işyeri olarak kullanılması halinde, kiralanan yerin tamamı veya bir kısmı işyeri olarak kullanıldığı sürece, işyeri olarak kullanılan kısma isabet eden kira tutarı üzerinden değil, kira bedelinin tamamı üzerinden stopaj (vergi kesintisi) yapılması gerekiyor.

İŞYERİNİN ÇOCUĞUN KULLANIMINA BEDELSİZ TAHSİSİ
Mülkiyeti anne-babaya ait olan işyerinin, bedelsiz olarak çocuğun kullanımına bırakılmasının hem gayrimenkul kira geliri hem de gelir vergisi kesintisi yönünden 2 boyutu var.

İşyeri kirası üzerinden kiracının vergi kesintisi yapması için işyeri sahibine "nakden" veya "hesaben" ödeme yapmış olması gerekiyor. Nakden veya hesaben bir ödeme yapılmaması halinde emsal kira bedeli üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılması söz konusu değil.

Çocuğa bedelsiz kullandırdıkları işyeri için emsal kira bedeli olarak hesaplanacak tutarı, gayrimenkul sermaye iradı olarak, beyanname ile beyan etmeleri ve tahakkuk ettirilecek vergiyi ödemeleri lâzım. Bu, mülkiyeti usul ve fürua ya da kardeşe ait işyeri için de geçerli.

EŞE AİT DAİRENİN EV VE İŞYERİ OLMASI
Mülkiyeti eşe ait olan gayrimenkulun hem ikametgâh hem de işyeri olarak kullanılması durumunda, bu ikametgâh vergi mevzuatı açısından işyeri olarak kabul ediliyor. Böyle bir durumda, söz konusu gayrimenkul için kira ödenmemesi halinde emsal kira bedeli üzerinden tevkif at yapılmaz. Ancak gayrimenkulun sahibi eş tarafından, emsalin tamamı üzerinden yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi gerekiyor.
Sezgin Özcan - Metin Taş / Akşam