Kanal İstanbul Projesi ne anlama geliyor?
Akşam Gazetesi köşe yazarlarından Mustafa Kartoğlu, bugünkü köşe yazısında Kanal İstanbul Projesi'nin önemine ve riskine ilişkin yazı kaleme aldı.
Akşam Gazetesi köşe yazarlarından Mustafa Kartoğlu, bugünkü köşe yazısında Kanal İstanbul Projesi'nin önemine ve riskine ilişkin yazı kaleme aldı. İşte Kartoğlu'nu o yazısı...
BM daha önce de taslak çalışmalar yaptırmıştı.
İngiliz Guardian gazetesi, BM yetkililerinin, yeni kanalın Akabe Körfezi'nde açılması olasılığını incelediğini yazdı.
Yani Mısır-İsrail sınırında...
Guardian, İngiltere'nin çalışmayı desteklediği, hatta rol almaya hazır olduğunu yazdı.
Süveyş Kanalı, Osmanlı vilayeti olmasına rağmen, Fransa'nın desteğiyle İstanbul'a savaş açan ve Kütahya'ya kadar ilerleyen Mısır Hipi Mehmet Ali Paşa'nın oğlu Said ve İsmail paşalar tarafından 1859-69 yılları arasında 10 yılda yaptırıldı.
Kanal, sömürgeciliğin en büyük gelir kaynağı olduğu dönemde Avrupa'dan Hindistan ve Çin'e uzanan stratejik bir 'kısa yol' ve kontrol gücü sağlıyordu.
Kanal üzerinde Fransa ve İngiltere'nin mücadelesi ile Rusya'nın araya girerek aldığı rol, bugüne ışık tutması bakımından önemlidir.
İngiltere, 1830'larda Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın Fransa'nın desteğiyle Osmanlı'ya isyan etmesi ve Kütahya'ya kadar ilerlemesine tepki vermedi, hatta Osmanlı'nın destek isteğine kayıtsız kaldı.
Ancak Osmanlı'nın 1833 Hünkar İskelesi Anlaşması ile Rusya'dan destek alması üzerine, İngiltere ve Fransa, aynı yıl Kavalalı'yı Kütahya Anlaşması'na ikna ederek İstanbul'a destek verdi.
Ancak Kavalalı bölgesini genişleten anlaşma Fransa'nın gücünü de pekiştirdi.
Bunun üzerine 1839'da 2. Mahmut'un Mehmet Ali Paşa üzerine yürümesine İngiltere bu kez Rusya ile birlikte destek verdi.
1840'ta Osmanlı ve İngiliz orduları Kavalalı'yı yenilgiye uğrattı ve Londra Antlaşması'nı kabul ettirdi.
Anlaşma, Mısır'ı 'Osmanlı vilayeti' olarak korudu, ancak 'iç işlerinde özerklik' sağladı.
Süveyş Kanalı da bu dönemde Mehmet Ali Paşa'nın oğlu Said ve İsmail paşalar tarafından Fransızlara inşa ettirildi.
Fransa'nın Kanal üzerindeki kontrolü İngiltere'nin 'deniz üstünlüğü'nü tehdit ediyordu.
İngiltere, Kavala ailesinin yönetim zafiyetinden yararlanarak 1882'de Mısır'a girdi, Süveyş Kanalı'nın kontrolünü aldı.
'Mısır Valiliği' ise Osmanlı yönetiminde kalsa da fiilen İngiliz etkisine girdi.
1914'te 1. Dünya Savaşı başlayınca, İngiltere Mısır'da Osmanlı hakimiyetini sona erdirdi.
Osmanlı, savaş boyunca Süveyş Kanalı'nı geri alabilmek için iki kanal harekatı düzenlese de başarılı olamadı.
Halen Akdeniz'in batı çıkışını tutan Cebelitarık'ın da İngiltere'ye bağlı olduğu düşünüldüğünde, 'kanal hakimiyeti'nin önemi daha iyi anlaşılacaktır.
Bugünlerde BM'nin üzerinde çalıştığı projenin İsrail sınırı boyunca yeni bir hat açacak olması üzerinde önemle düşünülmelidir.
193.3 kilometre uzunluğundaki Süveyş Kanalı'ndan 2020 yılında 18.500'den fazla gemi geçti, yani günde yaklaşık 52 gemi...
Ancak mesele gemi trafiğinden, ticaret yolundan çok daha önemlidir.
Kanal İstanbul Projesi'nin ne anlama geldiğini bu tarihi derslerden yola çıkarak bir kez daha düşünmek gerekiyor.
