Kentsel rant nedir?
Kentsel rant vergisi, imar değişikliği veya yapılan hizmetlerden dolayı bir gayrimenkulde oluşan değer artışından kamuya pay alınması olarak ifade ediliyor. Peki, kentsel rant nedir? İşte yanıtı..
Kentsel rant nedir?
Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz'ın yaptığı açıklama ile gündeme konu olan kentsel rant vergisi, imar değişikliği veya yapılan hizmetlerden dolayı bir gayrimenkulde oluşan değer artışından kamuya pay alınması olarak ifade ediliyor.
Vergi ile ilgili detayları henüz belli olmayan kentsel rant vergisi kavramı Mali Kılavuz Dergisi'nde M. Akif UMAY tarafından şu şekilde açıklanıyor:
"Ekonomistlerin rant teorileri çerçevesinde açıkladıkları rant teorileri ve türleri arasında şehir rantı da bulunmaktadır. Şehir rantı ile kent rantı, kentsel rant aynı anlamda kullanılmasına rağmen kanaatimizce kent rantı, kentsel rant kavramı daha kapsamlı bir olgudur. Günümüzde çok farklılaşmış olan şehir iktisadiyatının bir sonucu olarak ortaya çıkan kentsel rant kavramının net bir tanımını yapmak oldukça güçtür.
“Kentsel Rant” kavramının sözlük anlamı ise kentle ilgili, kentte yaşamaktan kaynaklanan veya şehir ekonomisinin oluşturduğu rantların tamamını kapsamaktadır. Gelişen kent hayatı ve ekonomisi gayri menkule bağlı olan ve olmayan bir çok rant türünün de ortaya çıkması sonucunu doğurmuştur. Bu nedenle şehir rantı tabirinin yerine çoğul olarak “şehir rantları” kullanmakta fayda bulunmaktadır.
Anılan rantların çeşitliliği karşısında bu bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır. Kentsel rant kavramı ise birçok rant türünü kapsayan bir kavramdır. Gelişmekte olan kent ekonomisi içinde kentsel rant veya şehir rantı tanımına uyabilecek bir çok faaliyete rastlamak mümkündür. Gayri menkuller gerek konumundan, gerek bulunduğu ortamın sunduğu imkanların ve kamusal hizmetlere olan yakınlığı sayesinde değerinde vuku bulan değer artışlarının yanı sıra küçük bir işyerine ödenen ve halk arasında hava parası adı altında yapılan ödemeler, o bölgeleri birer rant merkezi haline getirmektedirler.
Kentsel rant kavramına verilebilecek örneklerin başında rant merkezi olarak belirlenen alanın daha sonra başka şahıslara devri halinde elde edilen ve hiçbir kayda girmeyen kazançlar gelmektedir. Diğer taraftan arsa ve arazi spekülasyonu günümüzün bu alandaki en önemli sorunlarından birisi haline gelmiş durumundadır.
Opurtinizmin en çok etkili olduğu bir alan olan arsa ve arazi spekülasyonu, çoğu zaman yasa dışı yollar kullanılarak yapılmakta ve kamu arazilerinin sürekli şekilde işgal edilmesi neticesini de doğurmaktadır. Kentsel rantları ortaya çıkaran nedenlerin temelinde gerek hızlı nüfus artışı gerekse sanayileşme nedeniyle gayrimenkullerin değerlerinden oluşan artışlar yatmaktadır. Bu durumda gayrimenkullerin değerlerinde çeşitli nedenlerle meydana gelen artışların nedenlerini tespit edebilmek için öncelikli "değer artışı” kavramının açıklanması gerekmektedir.
Genel anlamıyla değer artışı, Bir iktisadi kıymetin değerinde, zaman içinde, bir gider karşılığı olmadan meydana gelen, beklenilmezlik ve hak edilmemişlik nitelikleri ağır basan artışlar olarak tanımlanmaktadır."