Kıbrıs'a TOKİ formülüyle ortak inşaat şirketi kurulacak!

Kıbrıs´ta Türk ve Rum liderler arasında devam eden müzakerelerde Türkiye ve KKTC, mülkiyet konusunda Rumları ve BM´yi şaşırtan yeni bir açılım paketi hazırladı. Hürriyet,  TOKİ  formülüyle kurulacak ortak inşaat şirketi yoluyla adadaki tüm mülkiyet haklarına çözüm getirecek paketin tam metnine ulaştı.

KIBRIS müzakerelerinde Türk tarafı, 36 yıldır yürüttüğü "mülkiyet sorunu global takas ve tazminatla çözülecek" politikasından vazgeçerek, ilk kez Rumların 1974 öncesinde KKTC´deki tüm mülkiyet haklarına insan hakları temelinde çözüm getirecek bir formül hazırladı. Kazan-kazan esasına dayalı formüle göre, Kıbrıs özel bir mortgage sistemi ile finans merkezi, TOKİ (Toplu Konut İdaresi) formülüyle de dünyanın en büyük kentsel dönüşüm bölgesi olacak. Türkiye Rumların hesapladığı 30 milyar dolarlık tazminattan da kurtulacak.

Geçen yıl yönetim ve güç paylaşımı konusunda, "Nüfus çoğunluğuna sahip olmalarına rağmen Rumların Türk lidere de oy vermesini öngören 12 maddelik paketi" masaya koyan Türk tarafı, 2´nci Kıbrıs paketinde, en zor sorun olarak kabul edilen mülkiyet konusuna çözüm getiriyor.

Hürriyet´in tam metnini ele geçirdiği 46 sayfalık mülkiyet paketi, TOKİ ve DSİ uzmanlarından da görüş alınarak, aylar süren hazırlığın ardından 18 Haziran´da Çankaya Köşkü´nde Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ve Başbakan Yardımcısı Cemil Çiçek´in de katıldığı Kıbrıs zirvesinde son şekline kavuştu. Cumhurbaşkanı Gül, paketi hazırlayanları tebrik etti. KKTC Cumhurbaşkanı Derviş Eroğlu ve ekibi, paketi bir bütün olarak 6 Eylül´de pazarlık masasına koydu.

Ortadoğu´ya örnek olur

Önerilerin hayata geçmesi halinde ilk etapta Rum mülkü üzerinde bulunan Kıbrıslı Türkler, mülklerini iade etmeyecekleri için kazançlı olacak. Ancak orta vadede özellikle adanın Rum kesimindeki âtıl Türk arazilerin "Kıbrıs TOKİ" sayesinde ekonomik değer kazanması sonucunda Rumlar kazançlı çıkacak. Rum kesimindeki kentler başta olmak üzere ada şantiye haline gelecek.

Paketi "21´inci yüzyıl değerlerine uygun, yaratıcı bir fikir" diye değerlendiren Kıbrıs´taki BM uzmanları ise paketin Filistin sorunu ve özellikle Kudüs´teki mülkiyet kavgasına da emsal çözüm oluşturacağını belirtiyor. Suriye de TOKİ örneğini model alarak kentsel kalkınma projeleri başlatmıştı.

Mülkiyet Gordiyon düğümü

- 1974 Kıbrıs Barış Harekatı´nın ardından ikiye bölünen Ada´da, çözülmesi en zor konu mülkiyet olarak kabul ediliyor. 3355 kilometrekarelik KKTC´nin yaklaşık yüzde 80´i, 1974 öncesinde Rumlara aitti.

- KKTC, Rum mülklerini güneyden gelen Kıbrıslı Türklere, Rum tarafında bıraktığı mülklerin tapuları karşılığında dağıttı. Turistik sahiller 36 yıl içinde villa ve lüks oteller ile doldu. Örneğin Girne bölgesinde, Rum mülkü yüzde 95´lerin üzerinde.

- Ancak Rum yönetimi, kendi topraklarında kalan Türk mülklerini atıl durumda bıraktı. Rum kesminde harabe haline gelen yerler, günümüzde ekonomik bir değer taşımıyor. Rumlar pazarlık masasında, "Takas istiyorsunuz ama aradaki fiyat farkını tazminat ödeyerek karşılama imkanınız yok" diyor. Gerçekten de Rumların AİHM yoluyla tazminat için bastırdığı bir dönemde takas formülü KKTC´yi ekonomik olarak yok edecek.

- KKTC ve Türkiye bu nedenle gizlice yeni bir formül arayışına girdi. ABD, Kanada, Brezilya, Güney Kore, İtalya, Bermuda, Lübnan ve Suriye´de uygulanmakta olan mortgage ve kentsel dönüşüm projeleri incelendi. Finansman için ABD ve Türkiye´de üst düzey temaslarda bulunuldu.

- Sonunda devlet arazilerini alarak çok ucuza konut üreten TOKİ örneği seçildi. TOKİ örneğinde, kentsel dönüşüme tabi tutulan bölgelerdeki araziler en az 6 misli değerleniyor. TOKİ, alt yapıları tamamlanarak değerlenen araziler üzerindeki konutları satarak sermaye sağlıyor.

Altın formül ne öngörüyor

EŞİT TEMSİL: Mahkeme yetkisinde ortak bir mülkiyet komisyonu kurulacak. KKTC´deki Türklerin tapularına dokunulmayacak. Çoğu Türkiye kökenlilere verilen `tahsisat tapuları´ da geçerli kalacak.

İADE SİSTEMİ: Rumlara, boş yerler hemen iade edilecek. İade almayanlara, kamuya ait araziler ve vakıf ya da kilise arazilerinden alternatif yerler verilecek. Kuzeye gelecek Rumların sayısı Türk nüfusun yüzde 15´ini aşamayacak.

ŞİRKET KURULACAK: Türk ve Rumların eşit temsil edildiği TOKİ benzeri bir inşaat şirketi kurulacak. İlk sermayeyi Türkiye, ABD ve Yunanistan´dan sağlayacak şirket, Rumların kapalı Maraş kenti ve Türklerin de güneyde bıraktığı 450 bin dönüm arazinin tapularını devralacak.

RUMLAR DA DÖNÜŞECEK: Dev kentsel dönüşüm projelerine başlanacak. Larnaka, Baf ve Limasol gibi Rum kentlerinde bulunan büyük Türk arazileri de yeniden imar edilecek. Değerlenen yerler Rum mülkleri ile takas edilecek. Kalan yerler satışa çıkartılarak tazminat fonu oluşturulacak.
Ömer BİLGE/Hürriyet

Konuyla ilgili basında yer alan diğer haberler

BM Toki modelini beğendi
  
Toplu Konut İdaresi'nin (TOKİ) Türkiye'de yaptığı projeler, Kıbrıs müzakerelerinde Türk tarafının sunduğu mülkiyetle ilgili önerilerde örnek oldu. KKTC Maliye Bakanı Tatar'a göre, BM öneriyi beğendi, Rumlar AİHM yoluyla tazminatta ısrarlı

Türkiye ve KKTC'nin, Kıbrıs müzakerelerindeki en tartışmalı konu olan 'mülkiyet' başlığına dair sunduğu paket, Birleşmiş Milletler tarafından beğenildi. Kıbrıs Türk tarafının sunduğu paket, Kıbrıs sorunu nedeniyle bugüne kadar atıl durumda kalan taşınmaz malların tümünün değer kazanması ve takasa hazır hale getirilmesi için tek bir inşaat şirketi kurulmasına dayanıyor.

RUMLAR KARŞI
BM yetkilileri, TOKİ formülüyle kurulacak ortak inşaat şirketi yoluyla adadaki mülkiyet haklarına çözüm getirecek paketi, '21'inci yüzyıl değerlerine uygun, yaratıcı bir fikir' olarak nitelendirdi. AKŞAM'a konuşan KKTC Maliye Bakanı Ersin Tatar, BM'nin Türk tarafının tıkanıklığın aşılması yönünde attığı bu adımı beğendiğini, Rumların AİHM yoluyla 'tazminat'ta ısrarlı olduğunu belirtti. Rumlar, AİHM yoluyla 30 milyar dolarlık tazminat elde etmeyi planlıyor. Bakan Tatar, Rum tarafında bulunan Türk arazilerinin ve mallarının harabe halinde olduğunu, Türk tarafında bulunanların ise değerlendirildiğini belirtti. Tatar, TOKİ modelinin devreye girmesiyle harabe halindeki yerlere katma değer kazandırılacağını ve iki bölge arasındaki farkın ortadan kalkacağını vurguladı. KKTC Maliye Bakanı'na göre paketin en büyük artısı, Rum kesiminin adanın güneyinde özellikle değerlerini yitirmesi için atıl durumda bıraktığı, Türklere ait arazilerin 'Kıbrıs TOKİ' projesiyle değer kazanması.

EN ÖNEMLİ BAŞLIK
Uluslararası toplum ve BM'nin sıcak baktığı 'mülkiyet sorununa TOKİ modeliyle çözüm' kararı KKTC Cumhurbaşkanı Derviş Eroğlu'nun 18 Haziran tarihli  Ankara  ziyaretinde alındı. Çankaya Köşkü'nde yapılan zirvede, 'global takas ve tazminat temelli çözümden', tüm Kıbrıslı Rumlarının mülkiyet hakkının tanınacağı bir yaklaşıma geçilmesi kararlaştırıldı. Paket, 6 Eylül'de Rum tarafına sunuldu. Ramazan Bayramı'nın ikinci günü (10 Eylül) mülkiyet konusunu tam gün ele almaya karar veren KKTC Cumhurbaşkanı Derviş Eroğlu ve Kıbrıs Rum yönetimi lideri Dimitris Hristofyas tarafından masaya yatırıldı. Mülkiyet-toprak ve göçmenler (Türkiye kökenli KKTC vatandaşları) iki taraf arasında yürütülen müzakerelerin en zorlu başlıkları olarak kabul ediliyor. Uzmanlar, paketin dünyanın sorunlu bölgelerine de uyarlanabileceği görüşünde. Paket, Filistin sorunu ve özellikle Kudüs'teki mülkiyet kavgasına da emsal çözüm oluşturabilir.

Maraş yeniden inşa edilecek
BU tip projeler, Lübnan, Türkiye, Brezilya gibi ülkelerde uygulandı. Türkiye'de bu projeleri TOKİ yürüttü. Kentsel dönüşüm gibi modeller, Kıbrıslı Türklerin Güney'deki mülkleri, üçüncü şahısların mülkleri ve örneğin Maraş'ta olduğu gibi Kıbrıslı Rumların mülkleri için değerlendirilebilir. Böyle bir şirketin kurulması söz konusu mülklerin değerlerini serbest bırakacak, ekonomik ve toplumsal alanda çok büyük bir kalkınmaya neden olacak bir 'mega projeyi' teşkil edecek..

Türk tarafı mutabık
KKTC Cumhurbaşkanı Derviş Eroğlu, Rumlara sunulan paket konusunda, 1. Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş ve 2. Cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat'a bilgi verdi. Cumhurbaşkanlığı'ndaki yemekli toplantıda, Eroğlu'nun Özel Temsilcisi Kudret Özersay, mülkiyet konusunda tarafların önerileri konusunda sunum yaptı. KKTC Maliye Bakanı Ersin Tatar, söz konusu paket konusunda iki eski cumhurbaşkanını da kastederek, Tük tarafında mutabakat olduğunu açıkladı. Üç cumhurbaşkanı, en son 11 Haziran'da yemekli bir toplantıda bir araya gelmişti.
Kader BALIKÇI/Akşam