Kıdem tazminatına zam geldi! 2022 yılı kıdem tazminatı tavanı ne kadar oldu?
EYT için geri sayım başlarken en kıymetli özlük haklarından biri olarak bilinen kıdem tazminatı hesabı da önem kazandı. Peki, kıdem tazminatı nedir? Hangi şartlarda alınır? Nasıl hesaplanır? Tavanı neye bağlıdır? Ödeme süresi nedir? Peki, kıdem tazminatı nedir? Hangi şartlarda alınır? Nasıl hesaplanır? Tavanı neye bağlıdır? Ödeme süresi nedir? Gazetevatan
EYT için geri sayım başlarken en kıymetli özlük haklarından biri olarak bilinen kıdem tazminatı hesabı da önem kazandı. Peki, kıdem tazminatı nedir? Hangi şartlarda alınır? Nasıl hesaplanır? Tavanı neye bağlıdır? Ödeme süresi nedir?
Gazetevatan.com yazarı İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı Mert Nayır'ın yazısına göre; Kıdem tazminatı; “İş Yasasına uyruk işçilerin hizmet akitlerinin yasada belirtilen sona erme durumlarında işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye kanunların (veya sözleşmelerin) belli ettiği gün sayısı kadar ücreti tutarında ödemek zorunda olduğu tazminattır” Devlet, işçilerin hayat seviyesini arttırmak, çalışan ve işsizleri korumak ile görevli olup çalışanların adil bir ücret elde etmeleri yönünde gerekli önlemleri almak durumundadır.
İşçilerin kıdem tazminatı haklarının yasal güvenceye kavuşturulması da bu yükümlülüğün bir uzantısı oluyo. Nitekim 4857 sayılı İş Kanunu’nun Geçici 6’ncı maddesi uyarınca 1475 sayılı Eski İş Kanunu’nun halen yürürlükte olan 14’üncü maddesi işçinin kıdem tazminatı hakkını güvence altına alıyor.
İşte detaylar...
KIDEM TAZMİNATI NASIL ALINIR?
Kıdem tazminatı yasada öngörülen durumlarda (işverenin – istisnai bazı haklı sebepler hariç olmak üzere- iş akdini sonlandırması, askerlik, ölüm gibi) sonlanan iş akdi nedei ile en az 1 sene çalışmış olan işçiye o işyerinde çalıştığı her yıl sayısı ile son brüt aylığının çarpılması suretiyle ödenen tazminat anlamına geliyor.
İŞVERENİN KIDEM TAZMİNATINI ÖDEME SÜRESİ NEDİR?
Kıdem tazminatları iş akdinin sonlanması ile hemen ödenmelidir. Bununla beraber toplu iş akitleri ile bu konuda makul bir süre belirlenmiş olabilir. Bu konuda söz konusu tazminat en geç o sürenin sonunda ödenmiş olmalıdır. Aksi takdirde işçinin gecikme sebebiyle ödenmeyen zamana göre mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı üzerinden faiz alma hakkı bulunuyor. İşçi bu hakkını dava açmak yoluyla elde edebilir. Kıdem tazminatı alacağı için zamanaşımı süresi 5 (beş)senedir.
Kıdem tazminatı hesaplanırken, işçinin aldığı son ücret baz alınır. Eğer işçi, ücretini parça başı, akort, götürü veya yüzde usulü gibi usullerle alıyorsa, ücret sabit olmayacağından son bir senelik süre içinde ödenen ücretin o zaman içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama ücret baz alınacaktır. Ayrıca kıdem tazminatına esas olacak ücretin hesabında 26 ncı maddenin birinci fıkrasında yazılı ücrete ilaveten işçiye sağlanmış olan para ve para ile ölçülmesi mümkün akdi ve kanundan doğan menfaatler de göz önünde bulundurulur.
KIDEM TAZMİNATI TAVANI NEDİR?
Yasa koyucu kıdem tazminatına esas ücret bakımından bir tavan fiyat belirleme yoluna gitmiştir. 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14’ üncü maddesinin ilgili fıkrası şu şekildedir: “Ancak, toplu sözleşmelerle ve hizmet akitleriyle belirlenen kıdem tazminatlarının yıllık miktarı, Devlet Memurları Kanununa tabi en yüksek Devlet memuruna 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez.” Yapılan yeni zam oranları ile 2022 senesi kıdem tazminatı üst sınırı 15 bin 371 lira 40 kuruş olmuştur.
Öte yandan Sosyal güvenlik düzenlemeleri kadınlara pozitif ayrımcılık sağlıyor. Bunlardan birisi de kıdem tazminatı hakkı. Evlenen ve evlendikten sonra ailesine vakit ayırmak isteyen kadınlar eğer 1 seneden fazla çalışmaları varsa kendi istekleriyle işten ayrılıp kıdem tazminatı alabiliyor.
İŞVERENE MÜRACAAT ETMELİ
Kadın çalışanların, istifa halinde kıdem tazminatını alabilmesi için iş sözleşmesini evlilik tarihinden itibaren 1 sene içinde yazılı olarak feshetmesi, evliliği gösteren belgeyi işverene sunması ve feshin gerekçesinin ‘evlilik’ olduğunu açıkça beyan etmesi gerekiyor.
HAMİLELİK VE DOĞUM KAPSAM DIŞINDA
Evliliğin ardınan 1 sene içinde kıdem tazminatı alarak işten ayrılan kadının, başka bir yerde yeniden çalışmasına herhangi bir engel bulunmuyor. Diğer taraftan hamilelik ya da doğum sebebine dayalı işten ayrılmalar istifa olarak değerlendirildiğinden, bu nedenlerle işten ayrılan işçi tazminat haklarından vazgeçmiş oluyor.
Kadınların istifayla kıdem tazminatı alabileceği farklı yollar da bulunuyor. Bunlardan en ilgi çekeni ise emeklilik hakkı oluyor. 8 Eylül 1999’dan önce ilk kez sigortalı olup da 15 sene 3600 gün sigortalılık süresini dolduran yani yaş dışındaki emeklilik şartlarını yerine getiren kadın çalışanlar, Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) ‘kıdem tazminatı alabilir’ yazısını alarak işverene verip istifa ederse kıdem tazminatı alabiliyor. 9 Eylül itibarıyla işe girenlerde ise iki koşul aranıyor. Bunlar; ya 7000 gün prim süresi dolacak ya da 25 senelik sigortalılık süresiyle birlikte en az 4500 gün prim ödenmiş olacak.
Çalışmakta olduğu işyeri, bir belediye (büyükşehirlerde büyükşehir belediyesi) sınırını aşacak şekilde taşınırsa, kadın işçi ile işveren arasında var olan hizmet sözleşmesinde aksi bulunmuyorsa yeni adrese gitmek zorunda değil. Böyle hususlarda da hizmet sözleşmesinin esaslı unsurlarından biri değiştirildiği için işveren, işçilerine kıdem tazminatı ödemek zorunda kalıyor. Başvuru 6 işgünü içinde gerçekleştirilmeli. Yine işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşamı için tehlikeli olursa, işçi iş akdini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatına hak kazanabilir. Eksik ve zamanında ödenmeyen ücret nedeniyle istifa durum da kıdem tazminatına hak tanır.