Konutta talep erteleniyor mu?
İş dünyasından piyasalarda bir durgunluk olduğu, nakit sıkıntısı yaşandığı yönünde şikayetler yükseliyordu. Geçtiğimiz ay kurlardaki rekor artışlar, maliyetleri olumsuz etkileyerek tabloyu ağırlaştırdı
Aslında bir süredir sinyaller geliyordu. İş dünyasından piyasalarda bir durgunluk olduğu, nakit sıkıntısı yaşandığı yönünde şikayetler yükseliyordu. Geçtiğimiz ay kurlardaki rekor artışlar, maliyetleri olumsuz etkileyerek tabloyu ağırlaştırdı. Neredeyse bütün sektörlerde "ertelenen talep" konuşuluyor. Başta konut olmak
üzere, otomotiv, beyaz eşya ve mobilya sektörlerinde, bu yılın ilk 6 ayında talep yüzde 50'ye varan oranlarda ertelendi.
Konut satışlarında beklentilerimizi yüzde 50-60 azaltmış durumdayız. Capital Dergisi'nden Nilüfer Gözütok Ünal'ın haberine göre artan kur, buna büyük etken. Ancak öte yandan yabancının ilgisi ve alımında artış var. Dolayısıyla henüz ne kadar sapma olur tam kestiremem. Ancak, yabancıya odaklandık. Önlem olarak henüz büyük bir imalat olmadığı için başlamak üzere olan projemizi 3 ay bekletmeye karar verdik. Sektörde beklenen satışlar gerçekçi olmayabilir. Bana kalırsa beklentilerin yarısı bile karşılanırsa büyük bir başarı olur.”
Gülman Group Yönetim Kurulu Başkanı Polat Gülman, bu sözleriyle aslında bugünkü ekonomik ortamda belirsizliğin en çok talebi etkilediğini çok net anlatıyor, hem talepte hem yatırımlarda ciddi bir erteleme olduğunun altını çiziyor.
Mevcut ortamda ekonomide çalkalanmalar durulmuyor. Kurdaki tarihi oynaklıklar gayrimenkulün yanı sıra tüm sektörleri ciddi bir şokla karşı karşıya getirdi. Yakın geleceğin öngörülemiyor olması, faiz artışları, TL’deki değer kaybı, enflasyondaki tırmanış ve boykot kararları birçok sektörde talebi erteletiyor. Yıl sonuna ilişkin yapılan büyüme tahminleri de sürekli revizyona uğruyor.
DEĞİŞEN DENGELER
Sektörler, bu yılla ilgili olarak önemli bir büyüme beklentisi içindeydi. Ancak erkene alınan seçimler, piyasalardaki gelişmeler, kurlardaki dalgalanmalar, hedeflerde sapmaya neden oldu.
Örneğin bu yılın ilk 6 ayında 205 bin ton civarında satış öngörülen elektrolitik bakır sektöründe seçim, bayram ve kurdaki dalgalanmalar son birkaç ayda dengeleri değiştirdi.
Sarkuysan Yönetim Kurulu Başkanı Hayrettin Çaycı, sektörde özellikle iç pazarda son dönemde yüzde 30’lara varan erteleme ve daralma yaşandığını söylüyor.
Beyaz eşya sektöründe 2018 yılında yüzde 8 civarında küçülme beklentisi vardı. Ancak ilk yarıda bu daralma öngörülenin üzerinde gerçekleşti. Son 2-3 ayda döviz piyasalarındaki dalgalanmaların maliyetleri etkilediğine dikkat çeken Whirlpool Corporation Türkiye Pazarlama Direktörü Aylin Alpay, daralmanın da yüzde 15 olduğunu söylüyor.
Mobilyada da ilk 6 ayda beklenen satışlar gerçekleşmedi. Doğtaş Kelebek CEO’su Ersin Serbes’e göre son 2-3 ayda yaşanan gelişmeler, sektörün satış beklentisinden yüzde 20 sapılmasına neden oldu.
Prontotour Yönetim Kurulu Başkanı Ali Onaran, bu yılın ilk 6 ayında yurt içi ve yurt dışı turlarda yüzde 15-20’lik büyüme beklentisinin hakim olduğunu ifade ediyor. “Ancak mevcut ekonomik tablonun etkisiyle talepte yüzde 8-10’luk bir sapma oldu” diye konuşuyor. Ev tekstilinde de ilk 6 ayda beklenen yüzde 15’lik satış artışı yüzde 14 olarak gerçekleşti.
Özdilek Holding Yönetim Kurulu Başkam Hüseyin Özdilek, düşüşlerin daha çok kur artışlarından kaynaklandığım dile getiriyor. Züccaciye sektöründe de yüzde 15 olarak beklenen 6 aylık büyüme yüzde 13 oldu.
ZÜCDER Başkanı İsmail Erdoğan,“Bu küçük sapmanın en büyük nedeni seçim süreci ve döviz kurundaki dalgalanma” diyor.
"ARTIŞLAR REEL DEĞİL"
Hazır giyim sektörü, bu yılın ilk 6 ayında yüzde 15’lik bir artış öngörüyordu. Orka Holding Genel Koordinatörü Osman Arar, bu rakama aşağı yukarı ulaşıldığını belirtiyor. Ancak bunun çok da önemli olmadığını dile getirerek nedenini şöyle açıklıyor: “Maliyet artışlarının yüzde 25-30’lar seviyesinde olması sebebiyle bu artışın da reel olmadığını söyleyebiliriz. Maliyet artışlarının bu seviyelerde olması ilk 6 ayın kâr beklentilerine olumsuz yansıdı.”
Konut, talebin en çok ertelendiği sektör. Bu durum konut kredilerine de yansıyor. Konut kredilerinde yıl başında yüzde 10'luk bir büyüme öngördüklerini belirten Garanti Mortgage Genel Müdürü Murat Atay, “Konut sektörü haziran ayında yüzde 4,6 büyüdü. Sektör yıla sakin girdi. Mayıs, haziran aylarında kamu bankalarının kampanyaları ve devlet teşvikleriyle nispeten ivme kazandı” diyor. Atay’a göre konuta olan talep iptal olmuyor, erteleniyor. Bu nedenle “İçinde bulunduğumuz dönemi de sadece ertelenen ihtiyaç olarak değerlendirmek gerekiyor” diye ekliyor.
Lojistik sektörü ihracat taşımalarının bu yılın ilk yarısında yüzde 10, ithalat taşımalarının ise yüzde 5 artmasını bekliyordu. Ekol Türkiye Ülke Müdürü Murat Kavrar, “İhracattaki artışın tahminimizin altında kalarak yaklaşık yüzde 8 ile sınırlı kaldığını gözlemliyoruz. İthalatta ise büyümenin geçen yılın bir miktar gerisinde kaldığını gözlemliyoruz” diyor.
İKİNCİ YARIDA NE OLUR?
Sektörler yılın ikinci yansında talepteki daralmanın daha ciddi seviyeye ulaşmasını bekliyor. ZÜCDER Başkanı İsmail Erdoğan, döviz kurlarındaki artış devam ederse talepte yılbaşına kadar biraz daha düşüş yaşanabileceğini öngörüyor. “Ancak bu yüzde 10 büyümenin altına inmez diye düşünüyoruz” diyor.
Erkunt Traktör Yönetim Kurulu Başkanı Zeynep Erkunt, son 3 ayda ertelenen talebin geçen yıla göre yüzde 37 olduğuna dikkat çekiyor. “Bu yılbaşındaki tahminlere göre yıl sonu yüzde 45-50 civarında dahi erteleme olabilir” diye konuşuyor.
Hayrettin Çaycı, “Bu seyir devam ederse yıl sonuna kadar satışlarda yüzde 20 civarında bir talep eksilmesi tahmin ediliyor” diyor. Whirlpool Corporation Türkiye Pazarlama Direktörü Aylin Alpay, dönemsel satış kampanyaları ve markaların kendi verdikleri teşvikler sayesinde ertelenen talebin yılın sonunda yüzde 15 seviyesinde seyredebileceğini düşünüyor. Prontotour Yönetim Kurulu Başkanı Ali Onaran da yıl sonunda kendi sektörlerinde ertelenen talebin yüzde 10 civarında olacağını ifade ediyor.
MOBSAD (Mobilya Sanayi İşadamları Derneği) Başkanı Nuri Gürcan, talepte yıl sonuna kadar yüzde 8-10’luk bir azalma öngörüyor.
SIO Automotive Genel Müdürü H. Kemal Görgünel, otomotivde talep ertelemesinden ziyade Avrupa’daki satış sonrası hizmet pazarındaki konsolidasyonun pazarı daralttığını söylüyor. “ABD bazlı dev dağıtım şirketlerinin Avrupa kökenli önemli 3 dağıtıcıyı satın almaları sonunda bir stok optimizasyonuna yöneliş var. Ben yıl sonunda Euro bazında yüzde 2 daralma ya da sıfır büyüme olacağını düşünüyorum” diye konuşuyor. Endüstriyel mutfak ürünleri sektörünün büyük oyuncularından İnoksan’m yönetim kurulu başkanı Vehbi Varlık ela yıl sonuna kadar kriz dolayısıyla talebin toplamda yüzde 20 oranında erteleneceğini açıklıyor.
DR. SERDAR SÜMER AKTİF BANK GENEL MÜDÜRÜ
"KREDİLERDEKİ BÜYÜME YÜZDE 13'E GERİLEDİ"
Mayıs ayının ikinci yarısında arka arkaya gelen TCMB faiz artırımlarının ardından haziran ayında, 125 baz puanlık bir faiz artırımı daha gerçekleşti. Kredi faizlerinde bu kapsamda görülen sert artışlar, ilk yarı sonunda kredilerdeki zayıflamanın devamına neden oldu. Sektörde görülen kredi faizi artış hızı ve seçim sürecindeki belirsizlikler, sektör büyümesini baskılayan temel etkenler olarak öne çıktı.
Tüketici kredileri bakiyesindeki büyümede aynı dönemlerde yüzde 17,6’dan yüzde 14’e gerileme gözlendi. Gelirin bir fonksiyonu olan tüketim harcamaları uzun bir süreden sonra ilk defa GSYH’nin yüzde 59’unu teşkil etti. Bu oran tarihsel olarak en düşük yüzde 58 seviyesine gerilemişti. Ekonominin nispeten daha iyi olduğu yıllarda bu oran yüzde 73’e kadar çıkabiliyor. Bu bağlamda düğün sezonu, araç alımı/değişimi, yeni eve taşınma gibi etkenlerin neden olduğu talep genişlemesi ilgili dönemde bir önceki yıllara göre daha düşük yoğunlukta hissedildi ve bu da kredi büyümesinin önünde önemli bir engel teşkil etti diyebiliriz.