Kripto para piyasalarında düzenleme nasıl yapılmalı?

Türkiye'de son zamanlarda yaşanan kripto para dolandırıcılıklarından sonra hükümet düzenlemeler için harekete geçti. Peki sistemde nasıl boşluklar var ve nasıl bir düzenleme yapılması gerekiyor? İşte ayrıntılar...

391 bin kişinin işlem gerçekleştirdiği kripto para platformu Thodex'in kurucusu Faruk Fatih Özer'in 2 milyar dolarlık kripto parayla yurt dışına kaçması, Türkiye tarihinin en büyük vurgunlarından biri oldu. Deutsche Welle Türkçe'den Adnan Ağaç'ın haberine göre; Faruk Fatih Özer'in dolandırıcılık suçlamasıyla kırmızı bültenle aranmasının ardıdan Thodex'in mağdurları da alacaklarının peşine düştü. 

Giderek daha çok yatırım aracı şeklinde kullanılan kripto paralar, dolandırıcılık için açık bir alan yaratıyor. Thodex skandalından sonra Türkiye'de bu platformların yasal şekilde düzenlenmesi gündeme geldi. Hazine ve Maliye Bakanlığı da kısa süre önce bu konuda harekete geçti ve yasal düzenleme için çalışmalara başladı. 

Geçen hafta bir televizyon programına katılan Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, konunun, kara paranın aklanması ve terörizmin finansmanı konusunda alınacak önlemler ile tüketicinin korunması şeklinde iki boyutu bulunduğunun altını çizdi. "Bizim de taslak bir çalışmamız var şu anda, bir kanun teklifi olacak muhtemelen" diye konuşan Elvan, Mali Suçları Araştırma Kurulu'na (MASAK) bu platformları denetleme yetkisi sağladıklarını belirtti. 

Düzenlemeyle ilişlin açıklamalarda bulunan Bakanlık kaynakları da çalışmaların henüz devam ettiğini, tamamlandığında da Cumhurbaşkanı'na sunulacağını belirtti. 

Peki nasıl bir düzenleme gerekli?

Türkiye'de kripto paralara ilişkin ilk adım geçen Nisan'da Merkez Bankası tarafından atılmıştı. 30 Nisan tarihinde yürürlüğe alınan yönetmeliğe göre, kripto varlıklar ödemelerde doğrudan veya dolaylı olarak kullanılmamasına karar verildi. Ayrıca bu varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı olarak kullanılmasına ilişkin hizmet de verilmeyecek. MASAK tarafından da kripto varlık hizmet sunucuları için 23 sayfalık bir rehber hazırlandı. Rehberde, kara paranın takibi konusuna ilişkin yükümlü kuruluşlar arasına dahil edilen kripto para platformlarının uyması gereken kurallar yer alıyor. Rehbere göre, kripto para platformlarının, şüpheli işlemleri, en geç 10 iş gününde, gecikmesinde sakınca olan durumlarda ise derhal MASAK'a bildirmesi gerekiyor. Şüpheli işlemlerde tutar dikkate alınmaksızın ve toplamı 75 bin TL'yi geçen her işlemde kimlik tespiti gerçekleştirilecek. 

Konuya ilişkin yaptığı açıklamalarda Türkiye'de giderek genişleyen kripto para sektörü için yasal bir düzenleme ihtiyacı bulunduğuna dikkat çeken İş Yatırım Uluslararası Piyasalar Direktörü Şant Manukyan'a göre "kimin ne yaptığını kontrol eden bir otorite" bulunması gerekiyor. 

Foreks sisteminin başladığı dönemi işaret eden Manukyan, daha önce "Londra'da veya merpen altı çalışan kurumlarda" Türk yatırımcısının mağdur olduğuna dikkat çekerek "Daha sonra SPK düzenlemesi geldi, lisanslama yapıldı. Merkezi bir takas oluşturuldu, sonra da uzunca bir süre sorunsuz gittiğini gördük. Burada da aslında aynı mantık var" dedi. Bu sistemin Foreks sisteminde başarı getirdiğini belirten Manukyan, birebir kopyasının kripto piyasalarına ise uygun olmadığına vurgu yaptı. 

Kadir Has Üniversitesi Öğretim Üyesi İsmail Hakkı Polat da lisanslama konusuna ilişkin "merkezi otorite" bulunması gerektiğini, fakat "inovasyonu" engellemeyecek düzenlemelere ihtiyaç olduğunu dile getiriyor.

"Kripto para okur-yazarlığı problemi var"

Kripto paraların, küresel para sistemleri kapsamındaki rolünün ne olacağı ile ilgili ilişkin tartışmalar uzun bir süredir tüm dünyada devam ediyor. Bazı uzmanlar, kısa sürede bu tür paraların piyasadan silineceğine dikkat çekerken, birçok uzman da yasal olarak tanınması gerekliliğini ifade ediyor.

Geleceğe yönelik çözüm için bu sistemin iyi tanınmasının şart olduğunu dile getiren İsmail Hakkı Polat, ülkedeki "kripto para okur-yazarlığının çok düşük düzeyde" olduğunu belirterek "insanların hangi borsa ve Coin'i seçeceklerinden, nerede hangi parayı saklayıp, hangi kripto parayı, ne zaman cüzdanlarına alacaklarına kadar çok sayıda bilinç problemleri olduğunu" söyledi.

Kripto para piyasasıyla ilgili konuşan uzmanlar, düzenlemelerin Merkez Bankası'yla sınırlı olmaması ve Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın koordinasyonunda Sermaye Piyasası Kurumu, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu gibi faktörlerin de harekete geçmesi gerektiğini savunuyor.

Yalnızca yönetmeliklerin yeterli gelmeyeceğine dikkat çeken Polat, "Belirli şeylerde yasalara da ihtiyaç var. Yasalarda mesela sözleşme yapılacak iki kişi arasında; hangi şartlarda, hangi ödemelerle gerçekleşeceğini Türk Ticaret Kanunu veya biraz da Sermaye Piyasaları Kanunu tarafından belirlenmesi lazım" diye konuştu. 

Polat, "Bu platformların kripto para seçimlerinin standarda bağlanmasından, onlara belirli teminat ve lisans yeterlilikleri kazandırılmasında, patronlarının bütün parayı toplayıp dijital bir cüzdana, kripto cüzdana koyup sonra elini kolunu sallayarak sınırı geçmesini engelleyici blok zincir çoklu imza çözümleri gibi teknik çözümlerin de olması lazım bu düzenlemelerde" açıklamasında bulundu.

"İsteyenin at koşturmasının önü kesilmeli"

Türkiye, ilk sırasıda Bitcoin'in yer aldığı kripto paraların kullanımında dünyada 4'üncü, Avrupa'da ise ilk sırada bulunuyor.

İstihdam da oluşturabilecek, finansal ya da diğer sektörlerde yeni iş modelleri ortaya çıkartabilecek bir potansiyel bulunduğuna dikkat çeken İş Yatırım Uluslararası Piyasalar Direktörü Manukyan, "Hem o girişimcilere yol açılması lazım hem de isteyenin at koşturabileceği, geçtiğimiz negatif örnekte gördüğümüz gibi göz boyamaya gelen kesimlerin de önünü kesecek bir regülasyon en doğrusu olacaktır" dedi.

Kripto paraların nasıl saklanacağıyla ilgili net bir şekilde düzenleme yapılmasının şart olduğunun altını çizen Şant Manukyan, "Yatırımcı fonlarının, tamamının demiyorum kesinlikle, belli bir ölçüde korunmasına yönelik sigorta sistemi de olması lazım" diye konuştu.

İsmail Hakkı Polat ise dolandırıcılığın engellenmesi amacıyla kripto para borsalarının yöneticilerine "çoklu dijital imza" çözümünün getirilmesini savundu.

Tavsiyesiyle yatırımcıların paralarının bir kişi tarafından tek başına çekilmesinin engelleneceğini dile getiren Polat, "Mesela, birden fazla yönetici buna dijital imza atacak, aynı zamanda bu bildirim olarak örneğin 'Kripto Paralar ya da Kripto Varlıklar Denetim Kuruluna' anında gidecek ve alım-satım platformu da anında açıklama yaparak para çekimini şu yüzden yaptık diyecek" açıklamasında bulundu.

Bitcoin'de dev çöküş! Kayıp yüzde 35'i geçti!

Kripto paralar nasıl vergilendirilmeli?