M. Ümit Serdaroğlu kimdir?

Arkeolog, restorasyon uzmanı, mimar M. Ümit Serdaroğlu kimdir? 1932 yılı doğumlu M. Ümit Serdaroğlu yaşamı boyunca hangi eserlere imza attı? İşte mimar M. Ümit Serdaroğlu'nun biyografisi...

M. Ümit Serdaroğlu kimdir?

M. Ümit Serdaroğlu (d. 1932 İstanbul – ö. 23 Eylül 2005 İstanbul) Arkeolog, restorasyon uzmanı, mimar. İlk ve orta öğrenimini İstanbul’da yaptıktan sonra, Ankara Atatürk Lisesi’ni bitirdi. 1932 yılında İstanbul'da doğan Prof. Dr. Ümit Serdaroğlu, Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Arkeoloji Bölümü'nü bitirdi ve 1959'da Ord. Prof. Dr. Ekrem Akurgal'ın asistanı oldu. 1967'de Ankara Devlet Mühendislik Mimarlık Akademisi'nde başladığı mimarlık eğitimini 1974'te tamamlayan Serdaroğlu, 1978'de profesör oldu, aynı yıl Anıtlar Yüksek Kurulu'na üye seçildi. 

Ege Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Mimarlık Bölümü'nde restorasyon ABD’nı kurarak pek çok Yüksek Lisans öğrencisi yetiştirdi. Maltepe Üniversitesinde Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü yanında restorasyon yüksek lisans programı açtı. 

Çalışmaları arasında Bodrum tiyatrosu kazı ve onarımı, Türkiye'de yerleşme bütününe yönelik ilk koruma planı olan 'Gesi projesi', İstanbul surlarının onarım projeleri de yer aldı. Serdaroğlu son olarak Haliç Üniversitesine geçmiş ve yeni bir restorasyon yüksek lisans programı açmak üzereydi. Yaklaşık 22 yıldır Assos kazılarını yönetti. Serdaroğlu Zeugma Girişim Grubu Kazı Koordinatörü idi.

Ankara Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesinde öğretim üyeliğinden İzmir, Ege Üniversitesi’ne naklen geçmiş ve Güzel Sanatlar Fakültesi’nde “Tarihsel Çevre Koruma ve Restorasyon” bölümünü kurmuştur (l978). Bu dönemde Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu üyeliğine seçilmiştir. Ege Üniversitesi’nde l978-l981 yıllarında Güzel Sanatlar Fakültesi dekan yardımcılığı görevini de üstlenmiştir. Bu arada Avusturya Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü ile Alman Arkeoloji Enstitüsü üyeliğine seçilmiştir.

Eğe Üniversitesi’nden 1984 yılında ayrılmış ve T.A.Ç Vakfı’nın Genel Sekreterliğini üstlenmiş, aynı zamanda da kendi mimarlık ofisini de kurmuştur.

Arkeolojik tarihi çevre ve restorasyon uzmanı olan Prof. Dr. Ümit Serdaroğlu çeşitli uluslar arası kongrelere tebliğ vererek katılmış, çeşitli bilimsel kuruluşlarda söyleşiler yapmıştır.

Prof.Serdaroğlu’nun katıldığı arkeoloji kazıları

Prof. Dr.Ümit Serdaroğlu, l954 yılından itibaren Ord. Prof. Dr. Ekrem Akurgal’ın yardımcısı olarak Eski Foça, Çandarlı (Pitane), Erdek (Kyzikos), Ergili (Daskyleion), Bayraklı (Smryna), Ildırı (Erythrai) kazılarında asistan ve Field Direktör olarak çalışmıştır.Bundan sonra Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nin Keban Projesi çerçevesinde Kalaycık Tepe, Kalecikler ve Kilise Düzü kazılarını yönetmiştir (l968-1973). Köyceğiz Dalyan Eski Kaunos antik kentinde ikinci direktör olarak kazılara katılmıştır (1961-1971). Bu arada Kaunos nymphaionu’nu, Olympos (Çıralı) antik kentine ait bazı anıtların ve İmparator Kapısının restorasyonunu tamamlamıştır. Milas Ayaklı (Euromos) Zeus mabedinin onarımını (l969-1975), Bodrum tiyatrosunun restorasyonlarını tamamlamıştır (l969-l982). Bu çalışmalarının yanı sıra , Burdur Gölhisar Antık Kıbyratis kenti ve çevresinde yüzey araştırmaları yapmış (l971-l978), Aşağı Fırat Atatürk Barajı Göl alanında kalan kültürel varlıkların tespit ve tescilini gerçekleştirmiş ve sonuçlarını yayınlamıştır(l975-l978). Keban Projesi kapsamında Ağın, Kalaycık Kalecikler kazılarını da kazı başkanı olarak yönetmiştir (l968-l974). Prof. Dr.Baki Öğün ile birlikte l974’de Köyceğiz Dalyan’da Antik Kaunos kentinde çalışmış, ortaya çıkan eserlerin planlarını çizmiştir. Almanya’da Berlin’de l977’de bir yıl akademik çalışmalarda bulunmuştur. Son arkeoloji çalışmasını Zeugma’da yapmıştır.

Türkiye’de Korumacılığa yönelen çalışmaları

Türkiye’de yerleşmeye yönelik ilk koruma plan çalışmasını Kayseri’nin Melikgazi İlçesi Gesi’de yapmıştır. Ardından Ildırı Koruma Planı, Çandarlı Koruma Planı, İzmir, Kemeraltı ve Alsancak tarihsel sit alanlarının planlarını çıkarmıştır.

Ege Üniversitesi Döner Sermaye çalışmaları çerçevesinde, Prof. Dr. Sümer Gürel ile İzmir Kemeraltı, Alsancak, Doç. Dr. Aykut Karaman ile İstanbul Fatih ve Küçükçekmece koruma planlarını hazırlamıştır.Aynı zamanda Adana Kemeraltı Cami Çarşısı onarım projesi ile Kayseri İç Kale onarımı ve çarşı projesini de çizmiştir. İstanbul’da Belgrat Kapısı’sından başlayarak kara surlarının büyük bir bölümünün onarımını yapmış; Marmara ve Haliç surlarının onarım projelerini hazırlamıştır.

Assos Çalışmaları

Bugün Behramkale, Behramköy olarak isimlendirilen Assos XVIII. Yüzyıldan itibaren Troas bölgesine gelen gezginlerin ilgisini çekmiştir. Assos ile ilgili olarak Choiseul-Gouffier ilk kez l809 yılında yayın yapılmıştır. Bunu Albay Leake (l800), Dr.Hunt (l801). Richter (l816).Prokesch von Osten (l826) ve Charles Texier (l833) araştırmaları izlemiştir. Sultan II.Mahmut tarafından Assos mabedine ait kabartmalı arşitrav blokları Louvre Müzesine armağan edilmiştir!.. Ardından Athena mabedi, nekropol, agora ve tiyatro da ortaya çıkarılan buluntuların bir bölümü Amerikan kazı heyeti tarafından Osmanlı Devletinden alınan izinle Boston Müzesi’ne götürülmüştür. Bugün Athena Mabedinin üst yapısına ait özgün kabartmalar Amerika’da Boston ve Fransa’da Louvre Müzesindedir.

Prof. Dr. Ümit Serdaroğlu, Clarke ve Bacon’un l879 yılında, ilk kez başladığı kazılardan sonra, l981 yılında Kültür Bakanlığı adına Assos antik kentinde kazı ve restorasyon çalışmalarına başlamış ve ölümüne kadar geçen süre içerisinde de bunu sürdürmüştür.

Serdaroğlu, Asos kazılarının başlangıcında kentin iki ana kapısından biri olan Batı Kapısı yolunun iki yanındaki anıtsal batı nekropolünü ve akropoldeki Athena Mabedini bulunduğu alanda çalışmalarını yoğunlaştırmıştır. Sonra da çalışmaları kenti kuşatan surların kuzey bölümüne, kent içerisindeki konutların yer aldığı alanlara ve güney terasına yaymıştır. Kazı çalışmalarının yanı sıra, aynı zamanda mimar oluşundan ötürü onarımlara da ayrı bir önem vermiştir. Athena Mabedinin uzun bir zaman süreci içerisinde devrilmiş olan sütunlarını yerlerine dikerken onları yeni teknoloji ile sağlamlaştırmıştır. Assos’daki arkeolojik alanların ortaya çıkarılmasına çalışılırken diğer yandan da Behramköy’ün kendine özgün taş mimarisini korumuş ve onları onarmıştır. Çanakkale Bölge Koruma Kurulları bu alanda yeni yapılanmayı yasaklamış, eski yapıların onarım ve restorasyonuna destek vermiş, aynı zamanda köyün kuzeyindeki tarıma elverişli olmayan alanlarda konut yapımına izin vermiştir. Böylece, Assos çevresinde Türkiye’de örneğe pek görülmeyen bir uygulama gerçekleştirilmiş, eski ve yeni yapılar yan yana ama içice olmayacak biçimde yapılmaya başlanmıştır.

Prof. Dr. Ümit Serdaroğlu Eğe Üniversitesi’nden emekli olduktan sonra Mimar Sinan Üniversitesi’nde Mimarlık Tarihi ve Restorasyon dersleri vermiştir (l984-l993). Ardından Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji bölümünde ve son olarak da Haliç Üniversitesi’nde anıt, çevre, mimari, restorasyon derslerini sürdürmüştür. Bütün bu çalışmalarını yaparken trafik kazasında yitirdiği oğlu Turgut Serdaroğlu ve gelininin ölümünün üzüntüsünü içine atmıştır.

İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesine aort damarı yırtılmasından ötürü 22 Eylül 2005’de yatırılarak yoğun bakıma alınmışsa da 23 Eylül günü yaşama veda etmiştir. Aphrodisias kazılarını yürüten Prof. Dr. Kenan Erim gibi vasiyeti üzerine de 25 yıldır çalışmalarını sürdürdüğü Assos antik kentinin bulunduğu Ayvacık ilçesi Behramkale Köyü’nde toprağa verilmiştir.

Belli başlı eserleri:

Arkaik Dönem İon Mimarlığı, Ankara 1963

Lykiak ve Karine de Roma Çağı tapınak Mimarlığı, Ankara 1969

Aşağı Fırat Havzasında Araştırmalar, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1978

Temples and Shrines in Ancient Anatolia,

Gymnasionlar, Eski Çağda Eğitim ve Eğitim mimarlığı

Kibyratia Bölgesinde Araştırmalar

Behramkali Assos, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 1995

Prof. Dr.Ümit Serdaroğlu’nun çeşitli bilimsel dergilerde ve Kazı Sempozyumlarında çok sayıda bilimsel makalesi ve tebliğleri yayınlanmıştır.