Özgürlük Heykeli'ni Osmanlı mı yaptırmıştı

ABD'nin simgesi niteliğindeki Özgürlük Heykeli, 125 yıldır New York'ta yükselmeye devam ediyor. Araştırmacı-Yazar Mustafa Armağan, inşasına 1875 yılında Paris'te başlanan heykelin açılış töreninin 28 Ekim 1886'da yapıldığını söyledi

Armağan, heykelin iç savaş sonrasında geliştirilmek istenen dostluğun bir nişanesi olarak Fransa Devleti ve halkı tarafından yaptırıldığını ve ABD'ye hediye edildiğini aktardı. Yapılan anlaşma gereği heykelin kaidesinin Amerika'lıların yaptıracağını anlatan Armağan, ''Amerikalılar, 2 yılda ve binbir güçlükle toplanabilen yardımlarla kaideyi tamamlayabilmişti.

O kadar ki, yardım kampanyasına 1 cent yatıran çocukların isimleri bile Pulitzer'in 'World' adlı gazetesinde yayımlanıyordu.

Mühendis Gustave Eiffel ise Eyfel Kulesinden önceki teknik başarısını bu heykelin omurgasında gerçekleştirecekti' diye konuştu.

Armağan, burnunun uzunluğu 1,5 metreyi, toplam ağırlığı ise 225 tonu bulan devasa boyutlardaki madeni heykelin maliyetinin o devirde dünyanın en zengin ülkelerinden sayılan Fransa'yı bile zorladığını dile getirerek, şöyle devam etti:

''Heykelin maliyetini denkleştirmek için Fransa'da halktan para toplanmış, yardım kampanyalarından tutun da lotarya düzenlemeye kadar başvurmadıkları yol kalmamıştı.

O tarihlerde Paris'te de, New York'ta da en yüksek yapı özelliğine sahip bu masonik simgelerle donanmış heykelin yapımı tam 10 yıl sürmüştü.

5 Ağustos 1884 günü yapılan, kaidesinin temel atma törenini New York Büyük Locasının Üstad-ı Azamı Willam A. Brodie yönetmişti.

Heykeltıraşı Bartholdi de, yapım işini organize eden Laboulaye de, kaidenin mimarı Richard Morris Hunt da birer Masondu. Bugün kaidesine Masonlarca çakılan bir plakette onun bu masonik öyküsünü okumak mümkündür.''

Heykelin Sultan Abdülaziz tarafından yaptırıldığı iddiası

Mustafa Armağan, heykelin iki kapitalist ve zengin ülkenin bile zorlandığı sıkıntılı bir süreç sonunda tamamlanabildiğini ifade ederek, konuşmasını şöyle sürdürdü:

''Özgürlük Heykelinin Abdülaziz tarafından yaptırıldığına dair bir efsane dolaşmaktadır, ancak bunun gerçekle hiçbir ilgisi yoktur.

Nitekim Eylül 1986 fiyatlarıyla maliyetinin 75 milyon doları bulduğu hesaplanan bu heykelin inşasına başlandığı yıl olan 1875'te Osmanlı bütçesi 5 milyon liradan fazla açık vermiş ve hazine 'Ramazan tahvilleri' ile dünyaya iflasını ilan etmişti.

Dış borcu 200 milyon sterline dayanmıştı. Borcun anapara ve faiz ödemeleri yılda 11 milyon sterline yaklaşıyordu. Buna karşılık aynı yıllarda Osmanlı maliyesinin bütün gelirlerini toplasanız 18 milyon sterlini geçmiyordu.

Şevket Pamuk'un deyişiyle dış borç ödemelerini sürdürebilmek için Osmanlı Devleti gelirlerinin yüzde 60'ını dış borç ödemelerine ayırmalıydı.

Bu şartlarda yeni borç da bulamayan devlet (1873 dünya krizinin de etkisiyle) 1875 sonbaharında borç ödemelerini yarı yarıya indirdiğini açıklamış, ertesi yıl ise tamamen durdurmak zorunda kalmıştı.

Böyle bir durumda bir de maliyeti milyonlarca doları bulacak bir heykelin yapımına girişilmesi mümkün olamazdı.''

Heykelin inşa süreci hakkında şimdiye kadar yapılan en ayrıntılı çalışmanın sahibi olduğunu belirttiği Yasmin Sabina Khan'a Osmanlı'dan heykelin yapımına herhangi bir katkı olup olmadığını sorduğunu aktaran Armağan, Khan'ın arşivlerde yaptığı çalışmalarda böyle bir bilgiye rastlayamadığını kendisine ilettiğini kaydetti.

Armağan, ayrıca Amerikan tarih dergisi ''History Now'' editörlerinden Mary-Jo Kline'a da danıştığını belirterek, onun da heykele herhangi bir ''Türk katkısı''nın olduğuna dair bilgisi bulunmadığını, hatta Fransa ve Amerika'da yaşayan Türk kökenlilerden katkıda bulunanların isimlerinin bilindiğini, ancak Türk hükümetinin heykelin maliyetinin karşılanmasında hiçbir rolünün olmadığını beyan ettiğini sözlerine ekledi.

Özgürlük Heykeli'nin özellikleri

ABD'nin New York şehrindeki Liberty (özgürlük) adası üzerinde inşa edildiği 1886 yılından bu yana Amerika'nın simgesi olan anıtsal heykel ve gözlem kulesi niteliğindeki Özgürlük Heykelinin sağ elinde bir meşale, sol elinde ise bir tablet bulunuyor.

Tabletin üzerinde Bağımsızlık Bildirgesi'nin tarihi olan 4 Temmuz 1776 tarihi yazılıdır. Heykelin başındaki tacın 7 sivri ucu 7 kıtayı veya 7 denizi simgeler.

Yüksekliği kaidesi ile birlikte 93 metre olan heykelin içinden ziyaretçiler, meşaleye kadar 168 basamaklı bir merdivenden çıkabiliyor.

Heykel, 1884 yılında Fransa'da tamamlandıktan 1 yıl sonra 350 parçaya bölünerek 214 sandık içinde New York limanına ulaştırıldı. Parçalar, 4 ay içinde kaidenin üzerinde yeniden birleştirilerek 28 Ekim 1886 tarihinde heykelin açılışı gerçekleştirildi.

1984'ten beri UNESCO'nun Dünya Kültür Mirası Listesi'nde yer alan heykelin daha küçük boyutlarda bir kopyası da Paris'te bulunuyor. Öte yandan heykel, bu ayın sonundan itibaren bakım ve onarım için bir yıl süreyle ziyarete kapatılacak.

AA