Pandemi süreci yatırımcıları nasıl etkiledi?
Esas Gayrimenkul CEO'su Cem Eriç, pandemiden çıkış ve yeni normale geçiş süreçlerinden yatırımcı olarak nasıl etkilendiklerini anlattı...
Sahibi olduğu ve yönetimini üstlendiği alışveriş merkezleriyle sektörün önemli oyuncuları arasında yer alan Esas Gayrimenkul, katma değerli işlere odaklı büyüyor.
Fortune Türkiye’den Şule Laleli’nin sorularını cevaplayan CEO Cem Eriç, Adana’daki 01 Burda AVM ile 150 milyon dolar bütçeli proje ile 2 bin kişilik istihdam sağladıklarını söylüyor.
1. Pandemiden çıkış ve yeni normale geçiş süreçlerinden yatırımcı olarak nasıl etkilendiniz? Bu döneme özgü hangi tedbirleri aldınız? Bu süreci aşarken öncelikleriniz neler oldu?
Pandemi dönemi içerisinde kiracılarımızı destekleyici çalışmalar yaptık. Kiranın yanı sıra, Nisan ve Mayıs aylarında, iş ortaklarından işletme gideri almayacağını belirten ilk firmalardan biri olduk. İş ortaklarımızdan, 20 Mart’tan başlayarak Mayıs ayı sonuna kadar olan dönem için de kira almadık. Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarını kapsayan üç aylık dönem için sabit kira uygulaması yerine, mevcut kira sözleşmelerinde yer alan ciro oranları üzerinden ciro kirası uyguluyoruz. Aynı zamanda Mart ayı öncesi borçları ile ilgili vadelendirme yapacağımızı, ileri vadeye erteleyeceğimizi de iş ortaklarımıza belirttik. Covid-19 sonrası geri dönüş senaryolarımızı sektör paydaşlarımız ile birlikte hazırlamak, yeni normale birlikte hazırlanmak, bizim için bu dönemin önceliklerinden idi. Bu nedenle de ‘Burdayız’ webinar serimizi hayata geçirdik. Webinar oturumlarının ilkinde ülkemizde tüketicinin perakendeye ve alışveriş merkezlerine bakışını yansıtan içgörü araştırmasını ele aldık. İkinci oturumda ise birçok alanda gittikçe daha çok önem kazanan dijital dönüşüm konusunu işledik. Webinar serimize önümüzdeki günlerde farklı konularla devam etmeyi planlıyoruz. ‘Burdayız’ webinar serisi, sektör paydaşlarına Covid-19 sonrası dönem için yön veriyor ve rehberlik yapıyor.
2. Gayrimenkul sektörü, demografik dinamikler, ekonomideki değişim ve faiz oranlarındaki artış gibi gelişmelerden en fazla etkilenen sektörlerin başında geliyor. Şirketlerin riskleri doğru hesaplamaları ve doğru fırsatları yakalamaları gerekli. Siz bu konuda hangi fırsatlara odaklısınız?
Covid-19 sonrasında tüm sektörler gibi perakende sektörü de yeni bir döneme girecek. Eskiye göre daha dikkatli bir tüketici profiliyle karşı karşıyayız. Yeni dönemde müşterileriyle empati yapabilen markalar avantaj sağlayacak. Alışveriş merkezlerini doğru şekilde tekrar açabilmek çok önemli...
Çok hızlı ve büyük bir değişim süreci söz konusu. Dijitalleşme o kadar hızlı ilerliyor ki bizler de pazarlama stratejilerimizi, iş yapış şekillerimizi ve iş süreçlerimizi bu değişimlere ve yeni teknolojilere göre sürekli yeniliyoruz. Yeni perakende konseptleri, AVM’leri yeni alışveriş alışkanlıklarına uyacak şekilde hareket etmeye yönlendiriyor. Yeni teknolojiler, alışveriş merkezlerine müşterilerine kişiselleştirilmiş alışveriş deneyimleri sunarak yanıt vermelerini sağlıyor. Bugün, genç tüketiciyi kazanmak istiyorsanız mobil odaklı bir omni-channel stratejisi ile birlikte dijital pazarlama araçlarını kullanmanız gerekiyor. Esas Gayrimenkul olarak süreçle uyumlu hareket ettiğimizi belirtebiliriz.
E-ticaretin hayatımıza girmesi ile başlayan dijitalleşmeye, geleneksel perakende ve alışveriş merkezlerinin adapte olması gerektiğini söylerken, Covid-19 ile bu süreç çok hızlandı. Covid-19 bir bakıma yarını öne çekti. Dijital dönüşümün herkesin ajandasında olması gerektiğini bir kez daha hatırlattı. Esas Gayrimenkul olarak 2019’un ilk çeyreğinden itibaren, yani Covid-19 sürecinin çok öncesinde dijital dönüşüm sürecini başlattık. Değişen tüketici alışkanlıklarının farkındayız. Dijital dönüşüm sürecimizi kendi içimizde sürekli geliştiriyoruz. Bu süreç bunu biraz daha hızlandırdı. Dijital dönüşüm anlamında uzun soluklu bir çalışmamız var. Alışveriş merkezlerimizdeki iş ortaklarımızla beraber, her iki tarafın ortak faydası adına çalışmalar gerçekleştireceğiz. Yalnız varlık yönetimi sağlamak için değil, perakende alanında iş ortaklarımıza katkı sağlayacak bir platform haline gelme vizyonuyla hareket ediyoruz. Tüm yatırımlarımızı insan kaynakları ve teknoloji odaklı gerçekleştiriyoruz.
3. Gayrimenkulün pekçok Alt sektörünün önemli yapısal değişimlerden geçmesinin uzun vadeli kentleşme ve demografik trendler desteklendiği düşünüldüğünde, Esas Gayrimenkul olarak daha çok hangi alanlara yatırım yapmayı düşünüyorsunuz? 2020 için hedeflenen ciro nedir? Büyüme oranlarınızdan bahseder misiniz? Çalışan sayınız nedir?
2009 yılından bu yana yurt içi ve yurt dışında ticari gayrimenkul faaliyetlerine devam ediyor, alanında uzman ekibimiz ile uzun vadede değer yaratan projeler geliştiriyor ve yönetiyoruz. Son olarak 2019 yılında Adana’daki yatırımımız 01 Burda’yı hayata geçirdik. 150 milyon dolar bütçeli proje kapsamında 2 bin kişilik istihdam sağladık. 01 Burda AVM; 41 Burda, 14 Burda, 17 Burda, 67 Burda, 10 Burda ve 39 Burda’dan sonra yurtiçindeki yedinci alışveriş merkezimiz oldu. Aynı zamanda Alışveriş Merkezi yönetimi alanında da genişlemeyi sürdürüyoruz. Yönetimini üstlendiğimiz Malatya Park ve Gaziantep Sanko Park AVM’ye ek olarak Konya Kentplaza AVM ile de iş birliğimizi başlattık. Esas Gayrimenkul olarak, 11.000 çalışanımızla, yönetimi üstlendiğimiz AVM’ler de dahil olmak üzere toplam 490.000 metrekare kiralanabilir alanda hizmet veriyoruz. Yıllık 60 milyon ziyaretçiyi ağırlıyoruz. Türkiye’de 600 milyon Euro’nun üzerinde bir yatırımımız bulunuyor.
Sizce Türk inşaat ve gayrimenkul sektörü adına hangi yapısal reformlar uygulanabilir? Politik belirsizlik ve artan inşaat maliyetlerine rağmen Türkiye ve Avrupa'da gayrimenkul piyasasının geleceğini nasıl görüyorsunuz?
Yakın dönemde özellikle ticari gayrimenkul alanında yatırımlar önemli ölçüde hız kesmişti. Pandemi ile birlikte öncelikli olarak bu dönemde yeni yatırımlar yerine mevcut yatırımların dönüşümü, renovasyonu ve yeni normale uyum sağlaması yönünde yapılacak ^ yenileme yatırımlarını bekleyebiliriz. Özellikle uzaktan çalışma ve destekleyici teknolojilerin kullanımı alanında yaşanan hızlı değişim, ofislerde dönüşüme ve yeni ofis yatırımlarının sorgulanmasına yol açacaktır. Avmlerde ise mimari, konsept ve malzeme seçimlerinde farklılığa gidilecektir. Açık alan kullanımının artacağını, malzeme seçimlerinde sağlık ve hijyen faktörünün önem kazanacağını ve estetik yerine kullanım kolaylığının ön plana çıkacağını tahmin edebiliriz.
4. 2020 için yatırım planlarınızda neler var?
Her alanda olduğu gibi perakende ve ticari gayrimenkul sektörlerinde de çok farklı bir dönemden geçiyoruz. Alışveriş merkezlerimizin sürekli gelişimine yardımcı olacak ve rekabetçi avantajlar yaratacak, dijitalle desteklenmiş en iyi müşteri deneyimini sunmak için çalışmalar yapıyoruz. Teknolojik uygulamaların hem müşterilerimizin hem de çalışanlarımızın hayatını kolaylaştırması ve işlerimizin gelişimine yardımcı olması için yapılacak çalışmalar, en öncelikli konumuz. Bugün ana alışveriş kitlesi Y kuşağı, hem Online hem offline alışkanlıkları olan bir kitle. Biz Esas Gayrimenkul olarak geleneksel pazarlamamızı güçlü kılıp yeni dijital sisteme entegre olma kapsamında çalışmalarımızı aralıksız sürdürüyoruz.