Ticari İşletme Rehni Kanunu!
1447 sayılı Ticari İşletme Rehni Kanunu, 28 Temmuz 1971 tarihinde 13909 sayılı Resmi Gazete'de yayımlandı. Kanun kapsamında, ticari işletme rehin hakkı ile ilgili hükümlere yer veriliyor...
TİCARİ İŞLETME REHNİ KANUNU (1)
Kanun Numarası : 1447
Kabul Tarihi : 21/7/1971
Yayımlandığı R. Gazete : Tarih : 28/7/1971 Sayı : 13909
Yayımlandığı DÜstur : Tertip : 5 Cilt : 10 Sayfa : 2972
Kanunun kapsamı:
Madde 1 – Ticaret veya esnaf ve sanatkar sicilinde kayıtlı bir ticari işletme üzerinden rehin hakkı bu kanunda yazılı
hükümler dairesinde tesis edilir.
Ticari işletme rehninde taraflar:
Madde 2 – Ticari işletme rehni sözleşmesi, tüzel kişiliği haiz ve sermaye şirketi olarak kurulmuş kredi müesseseleri
kredili satış yapan gerçek ve tüzel kişiliği haiz müesseseler ve kooperatifler ile ticari işletmenin maliki bulunan gerçek ve
tüzel kişiler arasında yapılır.
Ancak, kredili satış yapan müesseselerin rehin hakkı münhasıran vadeli satış yapmış olduğu 3 üncü maddenin (b)
fıkrasında zikredilen hususat üzerinde tesis edilir.
Rehnin muhteva ve kapsamı:
Madde 3 – Ticari işletme rehni aşağıdaki unsurları kapsar:
a - Ticaret unvanı ve işletme adı,
b - Rehnin tescili anında mevcut ve işletmenin faaliyetine tahsis edilmiş olan makina, araç, alet ve motorlu nakil
araçları,
c - İhtira beratları, markalar, modeller, resimler ve lisanslar gibi sınai haklar.
Taraflar ticaret unvanı, işletme adı ve menkul işletme tesisatı dışında kalan unsurlardan bir veya birkaçını rehnin
dışında bırakabilirler.
Gemi ipoteği hakkındaki hükümler saklıdır.
Rehin sözleşmesinin tanzimi:
Madde 4 – Rehin sözleşmesi, ticari işletmenin kayıtlı bulunduğu sicil çevresindeki bir noter tarafından tanzim edilir.
Sözleşmede, rehne dair unsurların tam listesi de ayırdedilmelerini mümkün kılacak özellikleri ile birlikte yer alır.
Rehin hakkının doğumu:
Madde 5 – Rehin hakkı ticari işletme sahibinin veya kredi müessesesinin veya alacaklının yazılı talebi üzerine ticari
işletmenin kayıtlı bulunduğu Ticaret veya Esnaf ve Sanatkar Siciline tescil ile doğar.
Sözleşmenin yapıldığı tarihten itibaren 10 gün zarfında tescil talebedilir ve ilgili sicil memurluğunca bu işlem yerine
getirilir.
Ticari işletmeye dahil unsurlardan bir kısmı üzerinde rehinin tasarruf hakkı bulunmaması halinde Medeni Kanunun
853 üncü maddesinin buna dair hükmü uygulanır.
Ticaret veya Esnaf ve Sanatkar Sicilindeki kayda istinat ederek rehin hakkı iktisabedenin bu iktisabı muteberdir.
Tescil harç ve masraflarının hangi tarafa ait olacağı rehin sözleşmesinde belirtilir.
Tescilin şekli:
Madde 6 – Rehnin tescilinde, alacaklının ticaret unvanı, açık adresi ve ikametgahı, alacağın Türk lirası olarak
miktarı, alacağın miktarı muayyen değilse ticari işletmenin ne miktar için teminat teşkil edeceği, alacak faizli ise faiz nisbeti
kaydolunur.
Rehnin diğer sicillere bildirilmesi:
Madde 7 – Tescili müteakip Ticaret veya Esnaf ve Sanatkar Sicili memurunun derhal yapacağı bildiri üzerine, bu
kanuna istinaden tesis edilen rehin, ticari işletmenin üzerinde faaliyet gösterdiği gayrimenkul işletme sahibine ait ise bu
gayrımenkulün tapu kütüğündeki sayfasındaki beyanlar hanesine markalar, lisanslar ve ihtira beratları gibi sınai haklar için
Sanayi Bakanlığınca tutulan sicile, maden siciline, motorlu araçlar için nakil vasıtaları siciline, ticari işletme rehni veren
müessesesinin varsa şubelerinin bulunduğu yer sicillerine derhal kaydedilir.
Birden fazla rehin tesisi:
Madde 8 – Aynı ticari işletme üzerinde birden fazla rehin tesis edilebilir. Alacaklıların hakları rehnin tescili sırasına
göre tayin edilir.
Rehin hakkının üçüncü şahıslara karşı ileri sürülmesi:
Madde 9 – Alacaklının bu kanundan doğan rehin hakkı, ticari işletmeyi devralan herkese karşı ileri sürülebilir.
Şu kadar ki, rehinden haberdar olmaksızın ticari işletmenin sicil bölgesi dışındaki münferit unsurları üzerinde
mülkiyet veya diğer ayni bir hakkı iktisabeden hüsnüniyet sahibi üçüncü şahsın hakları mahfuzdur. Ticari işletme sahibinin
bu iktisap dolayısiyle bir talep hakkı varsa bu talep hakkı üzerinde alacaklının rehin hakkı devam eder.
Ticari işletmenin bu kanuna göre rehnedilen unsurlarının tamamı veya bir kısmı için tazminat veya sigorta bedeli
ödenmesi icabettiği takdirde, tazminat veya bedel üzerinde de alacaklı rehin hakkına sahip olur.
İkinci ve üçüncü fıkrada yazılı hallerde, üçüncü şahıs kendisine yapılan ihbara rağmen işletme sahibine tediyede
bulunursa alacaklının bundan doğan zararını tazmin ile yükümlü olur.
Ticari işletme sahibinin, alacaklının muvafakatini almak şartiyle işletmenin münferit bir unsurunun devri veya
üzerinde bir ayni hak tesisi dolayısiyle alacaklı olduğu meblağ veya kendisine verilecek tazminat yahut sigorta bedeli ile,
işletmeden çıkan unsur yerine yenisini alma veya eski durumu iade etme hakkı saklıdır.
Ticari işletme sahibinin tasarruf yetkisi:
Madde 10 – Ticari işletme sahibi, işletmenin normal faaliyette bulunabilmesi için gerekli her türlü muameleleri
yapmak yetkisini haizdir.
Buna mukabil ticari işletme sahibi, ticari işletmeyi veya rehne dahil münferit unsurları devretmek, bir ayni hakla
takyidetmek, başka bir mahalle nakletmek veya başkaları ile değiştirmek için alacaklının muvafakatini almak zorundadır.
İşletme rehnine dahil münferit unsurların alacaklının muvafakati ile başkalariyle değiştirilmesi hallerinde meydana
gelen değişikliklerin, taraflarca dördüncü madde hükümlerine göre düzenlenmiş olan listeye noter marifetiyle işlettirilmesi
şarttır.
İşletmeye ithal edilen yeni unsurların rehnin kapsamına dahil olması için bu unsurların listeye alınması ve ayrıca
Ticaret veya Esnaf ve Sanatkar Siciline tescili lazımdır.
Ticari işletmenin merhun değerinin muhafazası:
Madde 11 – Ticari işletme sahibi işletmenin merhun değerini muhafaza için gerekli ihtimamı göstermediği veya
kanunen öngörülen hallerde alacaklının muvafakatını almadığı ve bu yüzdende alacaklının zararına ticari işletmenin merhun
değeri düştüğü takdirde hakim tarafından kendisine verilecek mühlet içinde ek teminat vermez veya evvelki hali iade etmez
ise, talep üzerine alacaklıya teminat noksanına tekabül edecek bir miktarın ödenmesine hükmolunur.
Ticari işletme sahibinin cezalandırılması ve tazminata mahküm edilmesi:
Madde 12 – (Değişik birinci fıkra: 23/1/2008-5728/343 md.) Ticari işletme sahibi işletmesini veya rehne dahil
münferit unsurları alacaklının muvafakatı olmaksızın başkalarıyla değiştirir veya temlik, ayni bir hakla takyit veya alacaklıyı
ızrar kastıyla tahrip veya imha ederse bu yüzden alacağını tamamen veya kısmen tahsil edemeyen alacaklının şikayeti üzerine
uğranılan zararın miktarı nazara alınmak suretiyle bir yıldan beş yıla kadar hapis ve yüz günden aşağı olmamak üzere adlî
para cezası ile cezalandırılır.
Uğranılan zarar fahiş olduğu takdirde yukarıda yazılı cezaların azamisine hükmolunur.
Ayrıca talep üzerine hakim ticari işletme sahibini, kusurunun ağırlığını gözönünde tutarak rehinle temin edilen alacak
miktarına kadar munzam bir tazminata da mahküm eder.
Üçüncü şahsın müdahalesinin men'i:
Madde 13 – Ticari işletmeye veya rehne dahil unsurlarına, rehnin sağladığı teminatı tehlikeye düşürecek surette
üçüncü şahıslar tarafından vukubulacak fiillerin men'ini alacaklı dava edebilir.
Rehnin paraya çevrilmesi:
Madde 14 – Borçlu borcunu ödemediği takdirde, alacaklıya; ticari işletmeyi veya münferit bir unsurunu temellük
etmek hakkını veren her türlü mukavele hükümsüzdür.
Borçlu borcunu vadesinde ödemezse, alacaklı merhunun satış bedelinden alacağını istifa eder. İşletme rehnine dahil
her unsur borcun tamamına karşılık teşkil eder.
Alacaklı, alacağın temini için umumi hükümler dairesinde ticari işletmenin veya münferit unsurlarının ihtiyaten
haczettirilmesini İsteyebilir. Bu takdirde, ihtiyati haczi tamamlama merasimi rehnin paraya çevrilmesi yoliyle olur.
Paraya çevirmenin şümulü:
Madde 15 – Alacaklı, merhunun paraya çevrilmesini talebedebilir.
Ancak satılacak unsurları ve satışın şümulunü, alacaklının ve ticari işletme sahibinin muhik menfaatlerini nazarı
itibare alarak icra memuru tayin eder.
Her halükarda rehinle temin edilen alacağın bakiyesinin karşılanması meşruttur.
Takip sırasında idare ve işletme:
Madde 16 – İcra memuru satışına karar verilen ticari işletmenin veya münferit unsurlarının muhafazası, idaresi ve
işletilmesi için lüzumlu bütün tedbirleri alır.
Paraya çevirmede takibolunacak usül:
Madde 17 – Ticari işletmenin veya münferit unsurlarının paraya çevrilmesinde İcra ve İflas Kanununun menkul
rehninin paraya çevrilmesi hakkındaki hükümleri uygulanır.
Rehnin sona ermesi ve ticari işletmenin kaydının terkini:
Madde 18 – Ticari işletmenin kaydının Ticaret veya Esnaf ve Sanatkar Sicilinden terkini sicil memuru tarafından
derhal alacaklıya bildirilir.
Ticari işletmenin kaydının Ticaret veya Esnaf ve Sanatkar Sicilinden terkin edilmesi halinde alacağın tamamı
muaccel olur.
Terkinin alacaklıya tebliğinden itibaren iki ay zarfında tescil edilmiş bulunan işletme rehninin paraya çevrilmesi
yoliyle takibi yapılmadığı takdirde rehin hakkı düşer.
Tahsil edilemiyen alacağın takibi genel hükümlere tabidir.
Alacağın son bulması:
Madde 19 – Alacağın son bulması halinde, ticari işletmenin sahibi Ticaret veya Esnaf ve Sanatkar Sicilindeki rehnin
kaydının terkinini alacaklıdan istiyebilir.
İcra ve İflas Kanununun 153 üncü maddesi ticari işletme rehninin terkini halinde de tatbik edilir.
Rehnin terkini sicil memuru tarafından 8 inci maddede zikredilen sicillere işlenmek üzere bildirilir.
Gayrimenkul rehnine dair hükümlerin uygulanması:
Madde 20 – Ticari işletme rehni hakkında bu kanunda özel hüküm bulunmıyan hallerde gayrimenkul rehni
hükümlerinden bu kanun hükümlerine aykırı olmıyanlar uygulanır.
Tüzük hazırlanması:
Madde 21 – Bu kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren altı ay içinde Adalet ve Ticaret Bakanlıklarınca
hazırlanacak tüzükte rehnin Ticaret veya Esnaf ve Sanatkar Siciline tescili ve sicil memurluğunca yapılacak diğer işlemler
gösterilir.
Yetkili mahkeme:
Madde 22 – Bu kanunun uygulanmasından çıkacak anlaşmazlıkların halli ticari sicilin bulunduğu mahallin Ticaret
Mahkemelerinin görevi dahilindedir.
Ek Madde 1– Bu kanundaki ticari işletme tabiri, ticari veya sınai işletme ile Esnaf ve Sanatkarın işletmesindeki
mesleğini icraya yarayan şeylerdir. (1)
Ek Madde 2- (Ek: 23/7/2003-4952/2 md.) Sanayî işletmelerinde 3 üncü maddenin (b) ve (c) bentlerinde yer alan
unsurlardan bir veya daha fazlası rehnin konusu yapılabilir, ticarî işletme rehnine konu kredilerle satın alınan makine,
ekipman, araç, alet ve cihazlar rehnedilebilir. Rehinli mallar alacaklının belirleyeceği muhtemel rizikolara karşı sigorta
ettirilir. Sigorta masraflarının hangi tarafa ait olacağı rehin sözleşmesinde belirtilir.
Sanayî işletmelerinde rehne konu olan varlıkların bir listesi işletmenin yasal defterlerinden işletme veya yevmiye
defterinin son sayfasına noter tarafından onaylanarak eklenir. Bu listelerde, rehinli malların özellikleri açıkça belirtilir. Bu
işlem rehnin devamı süresince her yıl yenilenir.
Ticarî işletme rehnine ilişkin hükümler bu maddeye göre sanayî işletmelerinde yapılan rehinlerde de uygulanır.
Yürürlük tarihi:
Madde 23 – Bu Kanun yayımı tarihinden altı ay sonra yürürlüğe girer.
Kanunun yürütülmesi:
Madde 24 – Bu Kanunu Bakanlar Kurulu yürütür.