Turizm, telekom, inşaat sektörüne yatırımcı ilgisi artıyor!
TÜİK 'in açıkladığı yoğunlaşma tabloları, sektörlerde rekabetçi yapının ağır aksak da olsa değiştiğini, bazı sektörlere ciddi yatırımcı ilgisi olurken, bazılarında da ciddi gerileme olduğunu ortaya koyuyor...
TÜİK, "Sanayi Ve Hizmet Sektörlerinde Yoğunlaşma, 2011" verilerini açıkladı. Bu tablolar 1.5 yıl geriden açıklanıyor. Önümüzdeki yıl 2012'yi görebileceğiz. Dolayısıyla son 1.5 yıllık gelişmeyi kapsamıyor. Ancak, tabir yerindeyse konjonktür dışı dip dalgaları, eğilimleri ortaya koyuyor. Çok daha derin incelemeyi hakeden bu önemli tablolar, ilk bakışta da birçok eğilimi yansıtıyor. Hangi sektörlerde rekabetin artmakta, hangilerinde azalmakta olduğunu; hangi sektörlere giriş, hangilerinden çıkış olduğunu gösteriyor. Başka bir ifadeyle memlekette hangi sektörlere ilginin arttığını veya azaldığını ifade ediyor. Bazı sektörlere, yüzlerce, hatta binlerce yeni giriş olmuş. Bazılarında azalmış. Örnek, "Lokantalar, seyyar yemek hizmetleri" işine 2009 - 2011 arasında 19 binden fazla yeni işletme girmiş.
Bina inşaatına 12 bin 982 işletme girmiş. Buna karşılık "belirli bir mala tahsis edilmemiş mağazalarda gıda, içecek veya tütün ağırlıklı perakende" olarak ifade edilen daha çok bakkal, market tarzı işlerden 14 bin 500'e yakın çıkış olmuş. Yine butik denilen giyim eşyası perakende ticaretinden 7 bin 500'den fazla işletme çıkmış. Yine 'nalbur' denilen 'hırdavat, boya, cam perakendesi'nde 2 binden fazla çıkış olmuş. Bazı sektörlerde sadece birkaç girişim var. Bu nedenle de 'çok yüksek' düzeyde yoğunlaşma izleniyor. Bazı sektörler, örneğin elektrik iletimi (TEİAŞ), demiryoluyla yolcu taşıma (TCDD) gibi kamu tekelinde. Bunlarda yüksek yoğunlaşma normal. Ancak özel sektör faaliyetine açık bazı sektörlerde de yüksek yoğunlaşma var. Dolayısıyla bu sektörde eksik rekabet, hatta rekabet yokluğu sözkonusu. Örnek, 2011 sonu itibariyle motorlu veya pnömatik (hava basınçlı) el aletlerinin imalatında sadece 1, bilgisayar oyunlarının yayımlanması, dar şeritlerin haddelenmesi sektörlerinde sadece 2'şer girişim gözüküyor. Askeri savaş aracı imalatında, havayolu ile yük taşımacılığında sadece 5'er girişim gözüküyor. Bu sektörlerde yoğunlaşma düzeyi yüzde 97.7 - 99.5 arasında.
516 iş kolu incelendi
TÜİK, yoğunlaşma tespitlerini CR4 ve CR8 sonuçlarına göre yapıyor. Sektörde en yüksek paya sahip 4 girişimin sektör cirosundaki payını 'CR4', ilk büyük 8 girişimin payını 'CR8' olarak alıyor. Ben, bu haber ve tablolarda sadece CR4 verisini aldım. TÜİK sınıflandırmasında, en büyük ilk 4 girişimin sektör cirosundaki payı yüzde 70'in üzerindeyse, o sektörde yoğunlaşmanın 'çok yüksek' (rekabetin çok düşük) olduğu kabul ediliyor. 4 girişimin payı yüzde 50-70 arasındaysa 'yüksek yoğunlaşma' (düşük rekabet), yüzde 30 - 50 arasındaysa 'orta derecede yoğunlaşma' (orta düzeyde rekabet), yüzde 30'un altındaysa 'düşük yoğunlaşma' (yüksek rekabet) tespiti yapılıyor. TÜİK'in 516 sektörü kapsayan 2011 sonuçlarına göre 118 sektörde yoğunlaşma 'çok yüksek.' 85 sektörde 'yüksek', 93 sektörde 'orta', 220 sektörde 'düşük' derecede.
Yıldan yıla nasıl bir gelişme var? Bunu anlamak için (daha önceki yıllarda sektör sayısı 450 civarında alındığı için) sektör sayısı 514 olarak alınan 2009 rakamlarıyla karşılaştırma yaptık. 2009 verilerinde 514 sektörden 127'sinde çok yüksek, 71'inde yüksek, 92'sinde orta, 224'ünde düşük derecede yoğunlaşma varmış. Yine de bir fikir vermesi açısından bakarsak, 2006'da (448 sektörün) 120'sinde çok yüksek, 66 sektörde yüksek, 75 sektörde orta, 187 sektörde düşük derecede yoğunlaşma saptanmış. Tablodaki veriler yıllar ilerledikçe rekabetin ağır ama yine de arttığını ortaya koyuyor.
Dikkat çekenler: Yemek hizmetleri ve otelcilikte patlama var, tersaneler ve tekstilde yaprak dökümü olmuş
Yoğunlaşma tablolarında dikkat çekenler şöyle: Dondurma imalatında ilginç bir gelişme var. Sektöre 2 yılda 42 yeni firma girmiş. Havayolu ile yolcu taşımacılığındaki giriş sayısı 61'den 71'e, iç sularda yolcu taşımacılığı yapan firma sayısı 6'dan 26'ya çıkmış Gemilerin ve yüzen yapıların inşaatında girişim sayısı 400'den 282'ye düşmüş.
ENERJİ: Bu sektöre büyük ilgi tablolara yansımış. Elektrik enerjisi ticareti yapan şirket sayısı 11'den, 2 yıl içinde 76'ya çıkmış, elektrik enerjisi üretimi yapan girişim sayısı 142'den 255'e, dağıtımı konusundaki girişim sayısı da 51'den 86'ya çıkmış. Yine gayrimenkuldeki canlılık rakamlara yansımış. Bina inşaatına 12 bin 982 işletme girmiş. Hazır beton imalatı yapan girişim sayısı 444'ten 587'ye, gayrimenkul acente sayısı 2 bin 783 yeni acenteyle 22 bin 582'ye çıkmış. Ancak muhtemelen yapı marketçiliğinin gelişmesi sonucu 'nalbur'larda büyük azalma olmuş. 'Hırdavat, boya, cam perakendesi'nde 2 binden fazla çıkış olmuş.
TEKSTİLDE GERİLEME: Tekstil ürünleri toptan ticaretindeki girişim sayısında 4 bin 346, yine butik denilen giyim eşyası satışı ile ilgili girişim sayısında 7 bin 518 azalma olmuş.
TELEKOMDA CANLILIK VAR: Kablolu telekomünikasyon faaliyetinde girişi sayısı 301'den 388'e çıkmış. Son yıllarda kahve zincirlerinin yayılmasından, çoğalmasından da izlenebileceği gibi bu sektördeki girişim sayısı 127'den 175'e ulaşmış. Yine telekomünikasyon techizatı perakendesi... Yani, telefon ve aksesuarları satışı konusundaki girişim sayısı 502 artışla 22 bin 999'a çıkmış. Çağrı merkezleri sektöründe girişim sayısı 78'den 120'ye çıkmış.
TURİZMDE GELİŞMELER: “Lokantalar, seyyar yemek hizmetleri” işine 2009 - 2011 arasında 19 binden fazla yeni işletme girmiş. Tatil ve diğer kısa süreli konaklama yerleri konusunda girişim sayısı 877'den 2 bin 591'e çıkmış. Buna göre sektöre bin 714 yeni girişim gelmiş. Ancak tur operatörlüğü girişim sayısı bin 702'den bin 279'a gerilemiş.
Dünya