Türk lirasının aşırı değer kaybı ve doların yükselişi sonrası gündeme geldi! Sermaye kontrolü geliyor iddiası
Türkiye'de doların TL karşısında gördüğü en yüksek zirve yurt dışı ekonomistleri tarafından 'Türkiye'de sermaye kontrolü riskinin arttığına' ilişkin yorumların artmasına neden oldu. Peki sermaye kontrolü nedir, neden uygulanır, Türkiye'de sermaye kontrolü gelirse ne olur?Sermaye kontrolüne ilişkin ilk iddialar geçtğimiz yılın sonlarında 'Türkiye'de ekonomik OHAL ilan edilecek' şeklinde gündeme getirilmişti
Türkiye'de doların aşırı yükselişi sonrası piyasada 'Sermaye kontrolü' riskinin arttığına işaret edildi. Sermaye kontrolüne ilişkin ilk iddialar geçtğimiz yılın sonlarında 'Türkiye'de ekonomik OHAL ilan edilecek' şeklinde gündeme getirilmişti.
İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener, Prof. Dr. İzzet Özgenç'in ekonomik kriz nedeniyle olağanüstü hal (OHAL) ilan edilebileceği yönündeki uyarısına ilişkin, "Sermaye kontrolünden başlayarak vatandaşın dolar mevzuat hesaplarına kadar bazı adımların atılabileceği gibi bir endişe yaratır ki bu, Türkiye’nin çok çok zor duruma düşmesine ve iflas etmesine sebep olabilir. Sakın ha öyle bir el uzatma olmasın" diyerek kamuoyunda oluşan endişelere dikkat çekti.
Dolar geçtiğimiz Aralık ayında 18 liraya dayanmış hükümet 20 Aralık gecesi açıkladığı Kur Korumalı Mevduat Hesabı uygulamasıyla doların yükselişini durdurmaya yönelik en ciddi adımını atmıştı. Alınan karar sonrası dolar 13 liraya kadar düşse de aradan geçen 6 ayda yeniden 17 lira psikolojik sınırını aştı.
Doların TL karşısında aşırı değer kazanması ve liradaki erime "Türkiye'de sermaye kontrolü riskini" yeniden gündeme getirdi.
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Standard&Poor's (S&P), artan dolar/TL paritesi nedeniyle Türkiye’nin bazı ilave sermaye kontrolleri getireceğine dair riskin arttığına dikkat çekti.
S&P analistleri 2022 yılında Türkiye ekonomisinin yüzde 2.4 büyümesini beklerken, kişi başı milli gelirin ise 8 bin 46 dolara düşeceğini öngördü. Aynı analistler bütçe açığının ise milli gelire oranının yüzde 4.2 seviyelerinde olabileceğini belirtti. S&P’nin yılsonu enflasyon beklentisi ise yüzde 55 olarak paylaşıldı.
Öte yandan Merkez Bankası rezervlerindeki azalış geçtiğimiz ay devam etti. Açıklanan verilere göre; toplam rezervler, 1 milyar 680 milyon dolar azalarak 100 milyar 261 milyon dolara geriledi.
Türkiye'de başlayan turizm sezonu ülkeye bir miktar dövizin girmesine neden olsa da rezervlerdeki azalmaya çare olabilecek bir artış yaşanmadı.
S&P analistleri, Türkiye’nin bir zorlanma durumunda IMF programı istemesinin ihtimal dahilinde olmadığını belirterek bunun yerine hükümetin daha fazla sermaye kontrolü uygulamalarına getirmesinin daha olası olduğunu kaydetti.
Peki sermaye kontrolü nedir, neden uygulanır, Türkiye'de sermaye kontrolü uygulaması başlarsa piyasada neler olur? İşte ayrıntılar...
.
SERMAYE KONTROLÜ NEDİR?
Standard&Poor's'un gündeme getirdiği 'Türkiye'de sermaye kontrolü gelebilir' tespiti ilk değil.
Sermaye kontrolü, belirli bir bölgeden, örneğin bir ülkeden sermaye girişini ve çıkışını kontrol etmeye yönelik yasal veya düzenleyici önlemler anlamına geliyor.
Böylelikle yurtiçi ekonomiye giren ve çıkan yabancı sermaye akışı sınırlanıyor.
Sermaye kontrolü önlemi genellikle, bir para biriminin döviz kurunu kontrol etmek adına veya ülkeden sermaye kaçışını önlemek için alınıyor.
Bu kontroller vergileri, tarifeleri, mevzuatı, hacim kısıtlamalarını ve piyasaya dayalı kuvvetleri içeriyor. Sermaye kontrolleri, hisse senetlerini, tahvilleri, bonoları ve yabancı para cinsinden yapılan ticareti etkileyebiliyor.
Bir hükümet sermaye kontrolü ile yatırımcıların yabancı para cinsinden varlık edinmelerine engel getirilebileceği gibi yabancıların da yerel varlıkları almasının önüne geçebilir.
SERMAYE KONTROLÜ HANGİ RİSKLERİ İÇİNDE TAŞIYOR?
Sermaye kontrolü, para biriminin sermaye akışına daha hassas olan gelişmekte olan ülke ekonomileri tarafından uygulanıyor.
Sermaye kontrolü ile volatilite sorunu yaşayan döviz kurunun kontrol edilmesi adına bazı ekonomistler bu politikanın ekonominin güvenliğini artırdığı görüşünü dile getiriyor. Ayrıca sermaye kontrolü uygulaması verimliliği düşürdüğü ve ekonomik gelişmenin önüne geçtiği gerekçesiyle de birçok kişi tarafından eleştirilen bir önleyici uygulama.
Gelişen ve globalleşen ekonomide finansal piyasaların birbirine entegre bir hale gelmesiyle sermaye kontrolleri büyük ölçüde devreden çıktı.
Uzun yıllardır gelişmiş ekonomilerde sermaye kontrolü politikaları uygulanmıyor.
Fakat ekonomide kriz döneminde girildiğinde sermaye kontrolü kararı alınabiliyor. Genelde sermaye kontrolü son çözüm olarak değerlendiriliyor.
HANGİ ÜLKELER SERMAYE KONTROLÜ UYGULADI?
En son sermaye kontrolü kararı alan ülke Arjantin olmuştu. Eylül 2019'de Arjantin hükümetinin kısa süreli borcunu ödemekte sıkıntı çekmesi üzerine ülkeden 3 milyar dolar değerinde yabancı para çıktı.
Ülkedeki yabancı para rezervlerinin azalması ve yabancı para cinsinden borç ödemelerinin aksaması hükümetin bu kararı almasına neden oldu.
Yunanistan'da ortaya çıkan borç krizi sonrasında Avrupa Merkez Bankası'nın 29 Haziran 2015'te Yunanistan'a verdiği desteği dondurma kararıyla Yunanistan bankalarını kapatarak sermaye kontrolü politikalarını devreye sokmuştu. Atina'nın sermaye kontrolü politikası toplam 4 yıl sürdü.
Euro bölgesinde olan Kıbrıs, 2012'de bankacılık krizine cevabının bir parçası olarak 2013 yılında geçici sermaye kontrolleri uygulamaya başladı. Nisan 2015'te sermaye kontrolleri kaldırıldı.
2008'deki krizden en çok etkilenen ülkelerden İzlanda, IMF'nin tavsiyesi üzerine bir takım sermaye kontrolleri uygulamaya başladı.
Dolarda beklenen patlamayı yazdık! Bundan sonra olacaklar ise herkesi şaşkına çevirecek
Dolar patlamasına neden olacak! Yarından sonraya dikkat
Altının yükseliş fitili ateşlendi! Gram çeyrek ve tam altında rekor seviye görüldü
İnşaat malzemelerinde bir aylık inanılmaz fark ortaya çıktı
Mazota yüzde 2 bin 138 zam! Böylesi görülmedi kuyruklar oluştu
Ekmeğe yüzde 151 dolar zammı geldi! Artık 7 liradan satılacak