Türkiye'nin tarihe tanıklık eden saat kuleleri!

Türkiye genelinde çoğu Abdülaziz ve 2. Abdülhamid dönemlerinde yaptırılan, tarihe tanıklık eden saat kuleleri, zamanı hatırlatmalarının yanı sıra buluşma noktası olmaları ve adres tarifinde kolaylık sağlamaları dolayısıyla önem taşıyor

       Osmanlı İmparatorluğunda yapılan, Anadoludan Şama kadar 63 adet saat
 arasında yer alan, 1901 yılında II. Abdülhamidin tahta çıkışının 25. yıl dönümü
 şerefiyle Türkiyenin dört bir yanında yapılması talimatı verilen, çoğu günümüze
 gelebilmiş, kimisi yaşadığı afetlerde ve zamanın yıpratıcı etkisiyle hasar
 görerek kartpostal, sararmış fotoğraflarda kalmış saat kuleleri, yangın kulesi,
 gözlem evi olmalarının yanı sıra ayrı hikayeleri olmasıyla da dikkati çekiyor.

         Erzurumun Yakutiye ilçesi Tebrizkapı semtindeki 814 yıllık saat kulesi,
 Erzurum Kalesindeki iç kale mescidine minare olarak yaptırılmıştır. Saltuklular
 döneminde Ebul Muzaffer Melikşahın hüküm sürdüğü yıllarda inşa edilen tarihi
 eser "Tepsi Minare, Kesik Kule, Saat Kulesi ve Minare Kule" olarak da anılır.
 Yapıtın saati 1848-1881 yıllarında yerleştirilmiş ve söz konusu eser, gözetleme
 kulesi olarak da kullanılmıştır. Üzerinde kufi yazısıyla "İkbal, dinin ışığı,
 İslamın kutbu, devletin yardımcısı, milletin zahiri, meliklerin ve emirlerin
 güneşi Ebul Kasımoğlu Ebul Muzaffer Gazi Yinanç Beygu Alp Tuğrul Bey"
 denilmektedir. Zaman aşımına uğrayıp yıpranan kule, Bağdat seferi sırasında
 Erzuruma gelen Osmanlı Padişahı Kanuni Sultan Süleymanın talimatıyla
 onarılmıştır.

         Çorumda 1894de İstanbul Beşiktaş Muhafızı Yedi Sekiz Hasan Paşanın
 27,5 metre yüksekliğinde yaptırdığı kentin sembolü saat kulesi, kimi zaman yol
 tarif etmede, kimi zaman da buluşma yeri olarak anılıyor. Kulenin saatinin
 dünyaca ünlü Osmanlı Milli Saraylar Saatçisi Mustafa Şemi Pakın eşsiz eserlerden
 olması da ayrı bir önem taşıyor. Çanının 308 kilogram ağırlığında olması ve eşine
 rastlanmayan figürleri bulunması kulenin farklılığını ortaya koyuyor. Kulenin
 çanının tokmağı ilk günden bu yana 7 milyon 165 bin 255 kere vurulmuş. Saatinin
 elle kurulmasından kaynaklanan sorunlar, yapılması planlanan asansör sistemiyle
 çözüme kavuşacak.

         Türkiyenin en büyük saat kulesi olan, Adananın Seyhan ilçesinde Adana
 Valisi Ziya Paşa tarafından 32 metre yüksekliğinde yaptırılan büyük saat kulesi,
 130 yıldır zamanı göstermeyi sürdürüyor. Diğerlerinden farklı olarak 110 basamağı
 bulunan kulenin çan bölümünde "Societe Jntibah Tourhan Djemal & Co Adana
 Turkei" yazıyor. Tahrip edilen kule, Almanyadan getirilen yeni mekanizmayla
 1925te yeniden çalıştırılmış.

         UNESCOnun Dünya Kültür Mirası Listesindeki Safranbolunun saat kulesi,
 3. Selimin Sadrazamı İzzet Mehmet Paşanın yaptırımıyla 214 yıldır zamanı
 gösteriyor. Rivayete göre, bölgedeki herkesin cebine birer saat armağan edeceğini
 söyleyen Paşa, kulenin yapımının ardından her yerden duyulabilecek çan sistemiyle
 bu sözünü tuttuğunu göstermiştir. 12 metre yüksekliğindeki kulesi, Türkiyedeki
 tek zembereksiz saat olma özelliği taşıyor.

         İzmirle bütünleşmiş Konak Meydanındaki ilk mimari yapılardan Saat
 Kulesi, 1901de İzmir Valisi Kıbrıslı Kamil Paşa tarafından inşa ettirilmiş. 25
 metre yüksekliğindeki, 4 katlı kulenin tasarımını Fransız Levanten Raymond
 Charles Pere üstlenmiş, saatini Alman İmparatoru II. Wilhelm hediye etmiş. Kule,
 1928 ve 1974de meydana gelen depremlerde ciddi hasar görse de kısa sürede eski
 ihtişamına kavuşmuş.

         Bolunun Mudurnu ilçesindeki saat kulesi ise 120 yıldır hisar tepesinde
 çan sesleriyle zamanı duyuruyor. İpekyolu kasabasının simgesi olan kule, demirci
 ustalarınca el işçiliğiyle inşa edilmiş. Kulenin saati, 1999da tahribattan ötürü
 geri kalmaya başladı. Tamiri zor olması nedeniyle elektroniğe çevrilen saat,
 eskisi gibi tıkır tıkır işliyor, orijinali ise ilçede sergileniyor.

         Muğlanın ilk belediye başkanı Hacı Süleyman Efendinin Şamdakine benzer
 şekilde inşa ettirdiği 1885 yapımı kule, iftar ve seher vaktini bildirmek için 22
 metre yüksekliğinde, 5 katlı olarak inşa edilmiş.

         Tıkır tıkır işleyecekleri günü bekliyorlar

         Farklı görünümdeki 125 yıllık Edirne saat kulesi, (Makedonya Kulesi,
 Memleket saati) yangında kullanılmaz hale geldi, 1894te taş ve tuğladan inşa
 edilmesiyle 48 metre yüksekliğinde önemli eser görünümünü aldı. 1953teki
 depremde zarar gören kulenin üniversite raporuna göre dinamitle patlatılıp maziye
 gömülmesi kararlaştırıldı. Kulenin restorasyonunun Kültür ve Turizm Bakanı
 Ertuğrul Günayın talimatıyla başlatılacağı öğrenildi.

         Eskişehirin Sivrihisar ilçesindeki hakim tepesindeki 1899da Kaymakam
 Mahmut Beyin yaptırdığı 12 metre yüksekliğindeki saat kulesi, 2008den bu yana
 zamanı göstermiyor. 4 ay önce başlatılan restorasyonla eski günlerdeki gibi tıkır
 tıkır işleyeceği, ilçe halkına zamanı tekrar göstereceği günü bekliyor.

         Yozgatın simgesi, dönemin belediye başkanı Ahmet Tevfikizadenin
 yaptırdığı saat kulesinin geçmişi 103 yıla dayanıyor. Yozgatlı Şakir ustanın 6
 katlı inşa ettiği kule, şehrin tam ortasında yer alıyor. Kulenin çanı 250, topu
 284 kilogram ağırlığında olup her yarım ve tam saatte çalarak sesini merkeze
 duyuruyor.

         Amasyanın Merzifon ilçesindeki saat kulesi, yaklaşık 1,5 asırdır tüm
 ihtişamıyla ayakta. Cumhuriyet Caddesindeki Sultaniye Medresesinin en büyük
 giriş kapısının üzerinde 1866da Amasya Mutasarrıfı Ziya Paşa tarafından
 yaptırılan, zamanı 4 yönden gösteren kule, Merzifon Belediyesi başta olmak üzere
 ilçedeki birçok kurum, kuruluş ve firmanın logosunda yer alıyor.

         Dönemin Kaymakamı Reşit Bey tarafından 1889da tamamlanan, Samsunun
 Ladik ilçesinde bulunan, minareyi andıran saat kulesi bir tepe üzerinde inşa
 edilmiş ancak tepenin çevresi farklı mimariyle örülünce ortaya alışılmışın
 dışında bir kule çıkmış. 1943teki depremde hasar gören kule 3 katlı ve 14 metre
 yüksekliğinde.

         Güney Marmaranın asırlık saat kuleleri

         Bursadaki Tophane Parkında yer alan 105 yıllık saat kulesi, aynı yerde
 daha önce Sultan Abdülaziz döneminde yaptırılan ve bilinmeyen bir tarihte yıkılan
 saat kulesinin yerine inşa edilmiş. Vali Reşit Mümtaz Paşanın 31 Ağustos 1906da
 hizmete açtığı kuleye 6 katlı 89 basamaklı ahşap merdivenle çıkılabiliyor.
 Bursadaki saat kulesinde orijinal saatinin yerine elektronik saat kullanılsa da
 hala göz kamaştırıcı.

         Bursanın Yenişehir ilçesindeki saat kulesi, Cumhuriyet Meydanında 75
 yıldır ayakta. Yapımı usta Halil Balcıya, saatinin yapımı ise Nuri Efendiye
 (Körüstan) ait olan kule 5 katlı olarak inşa ettirilmiş. Düzeneğinin el işçiliği
 ve malzemeleri tamamen yerli. Kulenin çanları ise Yenişehir Rum Kilisesi ve
 İnegöl Kurşunlu köyündeki kiliseden getirilmiş.

         Halk arasında "Koca Saat" tabir edilen Ömer Ali Bey Meydanındaki 5
 katlı saat kulesi, 110 yıldır Balıkesirde yaşayanların buluşma noktası. Silistre
 Valisi Giridizade Mehmet Paşanın İstanbuldaki Galata Kulesine benzer şekilde
 yaptırdığı, 1898deki  depremde yıkılan saat kulesi 1901de Mutasarrıf Ömer Ali
 Bey tarafından bugünkü şekliyle yeniden inşa ettirilmiş.

         İsimlerini meydanlara verdiler

         Çanakkalede bulunduğu meydana adını veren 114 yaşındaki saat kulesi, 4
 katlı olarak Assos kesme taşından yapılmış. Mülkiyeti İl Özel İdaresine ait olan
 eser, geçen yıl  Çanakkale Belediyesine devredilerek yapılan çalışmalarla
 orijinal haline kavuşturuldu.

         87 yıldır Bayburtlulara zamanı gösteren, 21 metre yüksekliğiyle kentin
 düşman işgalinden kurtuluşunu simgelen saat kulesi, dönemin belediye başkanı
 Kamil Alpin isteğiyle yapılmış. Cumhuriyetin 1. yıl dönümü kutlamalarında
 hizmete açılan 41 merdivenli kule, 21 Şubat 1918de Bayburtun düşman işgalinden
 kurtarılışını da simgelemesi için 21 metre yüksekliğinde inşa edilmiş.

         Samsunda 1886da yapılan saat kulesi, Trabzon vilayet salnamelerinde
 (yıllık) geçen İskele Caddesi, Meyve Pazarı, İskele Meydanına ismini vererek,
 meydanın ismi Saathane olarak değiştirilmiştir. Fransız mühendisin inşa ettiği
 bir asrı devirmiş kule, tarihindeki nice olaylara tanıklık etmiştir. 1944teki
 depremde hasar görmesi nedeniyle hazırlanan rapora göre kule kaldırılmış,
 Saathane Meydanı 33 yıl boş kalmıştır. 1977de meydana tekrar yapılan kule, uygun
 yapılmadığı dair alınan kararla bir kez daha yıkılıp inşa edilmiştir.
AA