Vatandaşa emlak vergisi şoku!

Ödeyecekleri emlak vergisinin 2009 yılında ödedikleri vergiye kıyasla 2-3 kat hatta bazı yerlerde 10 kat arttığını gören vatandaşlar isyan etti

Emlak vergilerine aşırı zam geleceğinin ilk sinyali bina inşaat metrekare maliyet bedellerinin artırılması ile verilmişti. 2008 yılında başlayan ekonomik kriz en çok inşaat sektörünü vurmasına, gerek sıfır gerekse ikinci el konut fiyatları düşmesine rağmen emlak vergisine baz teşkil eden unsurlardan biri olan konutların bina inşaat metrekare maliyet bedelleri 2010 için yüzde 25 oranında artırılmıştı. Üstelik bu artış TÜİK'in inşaat metrekare maliyet bedellerinin yüzde 10 düştüğünü ilan etmesine rağmen yapılmıştı.

İkinci sinyal ise belediyelerin metrekare birim fiyatlarını 3'e 4'e katlayan artışlar yapması ile geldi. Bu artışlar pek çok yerde 10 hatta 15 katı dahi buldu. İşte bu iki unsur vatandaşların ödeyecekleri verginin temelini oluşturduğu için, bir kaç gündür vergi dairelerine emlak vergisi ödemek için giden vatandaşlar şok bir sürpriz ile karşılaşarak isyan etme noktasına geldi.

Bu artış neden oldu?

Emlak vergisi ilk taksit ödemesinde 31 Mayıs olan son güne yaklaşıldıkça vergi ödemesi yapanların sayısı arttı ve homurtular da yükselmeye başladı. Zira vatandaşlar, yapılan yeni hesaplama ile ödeyecekleri vergi tutarının bir önceki yıl ödedikleri verginin ortalama yüzde 100, pek çok yerde ise yüzde 300 hatta yüzde 1000 üzerine çıktığını öfkelenerek öğrendiler.

Geçen yıl emlak vergilerine esas teşkil eden bina metrekare bedellerine 'enflasyon düzeltmesi' kapsamında yüzde 12-25 oranında zam gelmesinden sonra, emlak vergilerinin 4 yılın ardından yeniden belirlenmesiyle gelen zamlar çok tartışma yaratmıştı.

28 Aralık'ta açıklanan yeni metrekare rayiç bedelleri ise kamuoyunda, yarattığı eşitsizliklerle çok tartışılmıştı. Örneğin Elazığ'ın Keban ilçesinde Baraj Mahallesi'nde metrekare fiyatı 10 bin TL olarak belirlenmişti. Keban Mahallesi'nde metrekare fiyatı böyle iken, İstanbul'un en lüks semtlerinden biri olan Yeniköy Yalı Sokak'ta ise metrekare birim değeri bin 600 TL olarak belirlendi.

Bu eşitsizlik örneklerini çoğaltmak mümkün. Örneğin Zekeriyaköy'de metrekare birim fiyatı 430 TL olarak belirlenirken, yine aynı değerde lüks villlaların satıldığı Beykoz Acarkent'te metrekare birim fiyatı 180 TL'de kaldı. Benzer eşitsizlik örnekleri sadece İstanbul'da değil Türkiye'nin pek çok yerinde yaşandı.

Anadolu daha insaflı

Ancak rayiç artışlarının İstanbul'daki belediyelere oranla Anadolu'da daha insaflı yapıldığı da dikkati çekti.

Örneğin Ankara'nın Kızılay ve diğer merkezi yerlerindeki değer artışı yüzde 20'de tutuldu. Değer tespitleri sonucunda metrekare birim değeri 5 bin liradan 6 bin liraya yükselen Zafer Meydanı, başkentin en pahalı yeri özelliğini korudu. Zafer Meydanını, birim değerleri 4 bin liradan 4 bin 800 liraya yükselen Atatürk Bulvarı ile Ziya Gökalp Caddesi izledi.

Tespitler sonrasında 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in oturduğu Güniz Sokak'ın değeri 480 lira, eski başbakanlardan Bülent Ecevit'in sokağının değeri de 360 lira oldu.

İzmir'de de Bornova Fatih Caddesi'nin metrekaresi son tespitlerde 600 liraya, Konak'ta Atatürk Caddesi ile Mustafa Kemal Sahil Bulvarı'nın da 4 bin 76 liraya çıktı.

Bursa'da da yeni tespitlerin ardından Kapalıçarşı'da metrekare birim değeri 8 bin liradan 10 bin liraya, Atatürk Caddesinde de 6 bin liradan 7 bin 531 liraya yükseldi.

Bu arada değeri düşürülenler de oldu. Hakkari'nin Cumhuriyet Caddesi 2006'da ilan edilen 1.200 liralık metrekare maliyeti ile çok konuşulmuştu. Bu kez son tespitte değeri 830 TL'ye çekildi.

Bu artışların sorumlusu kim? 

EMLAK vergisinde 4 yılda bir yenilenen birim değerler, her bölgede her ilde semt semt sokak sokak hazırlanıyor. Belediye başkanı veya vekili, belediyeden yetkili bir memur, tapu sicil müdürü veya vekili, ticaret odasından 1 üye, Maliye Bakanlığı'ndan 2 temsilci ile köy veya mahalle muhtarından oluşan Değer Tespit Komisyonları, yeni birim değerleri belirliyor. Bu belirlenen değerlere karşı kişisel olarak vatandaşın itiraz hakkı da bulunmuyor.

YENİ RAYİÇLERLE ÖDENEN VERGİLER KİRA BEYANNAMELERİNİ DE ETKİLER

GELİR Vergisi Kanunu'nun 73. maddesine göre; kiraya verilen gayrimenkullerin kira bedelleri emsal kira bedelinden düşük olamıyor. Emsal kira bedeli de gayrimenkulün emlak vergisi değerinin, yüzde 5'i olarak hesaplanıyor.

Bu duruma göre, 2010 yılı kira gelirlerinin, kiraya verilen gayrimenkulün yüzde 500 ya da yüzde 1.000 artan yeni değeri üzerinden, beyan edilmesi isteniyor. Örneğin İstanbul Şişli Belediyesi, 19 Mayıs Caddesi'nde, net alanı 140 metrekare olan bir dairenin, emlak vergisi değeri 1 milyon 300 bin lira çıkıyor. Bu durumda, o daireyi kiraya verenin, yılda asgari 65 bin lira kira beyan etmesi zorunlu olacak.

TEK KONUTU OLANLAR, BU BÖLÜMÜ DİKKATLİ OKUYUN

VERGİ dairelerinde, mevzuatın bilinmemesi, görevlilerin de vatandaşa yeterince ilgi göstermemesinden dolayı haksız vergi ödemelerinin yapıldığı da dikkati çekiyor. Örneğin Türkiye sınırları içinde tek konutu olan emekliler, işsizler, ev hanımları ve özürlüler emlak vergisi ödemek zorunda değiller.

Ancak pek çok kişinin bu tanıma girdiği halde emlak vergisi ödediği biliniyor. Bu tanıma girdiği halde vergi ödeyenlerin geçmişte ödedikleri parayı geri almaları da mümkün. Bu kişiler ilgili belediyeye müracat edip ödedikleri emlak vergisinin iadesini talep edebilirler. Evini kiraya verip, kendisi kirada oturan emekliler de bu haktan yararlanabiliyor. Zira indirimli oranın uygulanması için meskende bizzat oturma şartı aranmıyor.

Emlak vergisinde en insafsız ilçeler Beyoğlu, Başakşehir Güngören oldu

İlçe Rayiç artış oranı

Arnavutköy 354

Avcılar 227

Bağcılar 145

Bahçelievler 129

Başakşehir 864

Beyoğlu 1169

Esenler 403

Esenyurt 201

Eyüp 233

Fatih 349

İlçe Rayiç

artış oranı

Fatih Eminönü 525

Güngören 693

Kadıköy 154

Kartal 174

K. Çekmece 473

Maltepe 339

Sultanbeyli 262

Şişli 363

Tuzla 190

Ümraniye 146

VATANDAŞIN ödeyeceği emlak vergisinin hesaplamasında baz alınan metrekare birim fiyatlarına İstanbul'da ortalama yüzde 250 oranında zam yapılırken bu oran bazı mahallelerde yüzde 1.500 hatta yüzde 2 binleri buldu. En yüksek artışı yapan belediyelerin ise Beyoğlu, Başakşehir, Güngören ve Fatih olduğu dikkati çekiyor. En düşük artışı yapan belediyeler ise Bahçelievler, Ümraniye, Bağcılar olarak belirlendi.

Belediyeler yazı rahat geçirecek

BELEDİYELERİN borçlarına karşılık, genel bütçe vergi gelirleri üzerinden ayrılacak paylardan yaz aylarında kesinti yapılmayacak. Resmi Gazete'nin dünkü sayısında yer alan Bakanlar Kurulu kararına göre kesinti oranları Haziran, Temmuz, Ağustos ve Eylül'de sıfır olarak uygulanacak. Karar  Ankara  Büyükşehir Belediyesi'nin Hazine Müsteşarlığı'na devredilen borcunu da kapsayacak.

`Soyuluyoruz' tepkisi geldi 

EMLAK Vergisi için belirlenen son ödeme tarihi olan 31 Mayıs'a 3 gün kala belediye veznelerinde yoğunluk yaşanırken 2010 yılı için belirlenen Emlak Vergisi oranlarındaki artış vatandaşların tepkisine neden oldu.

Yüksek oranlardaki vergi tutarlarının kabul edilemez olduğunu belirten vatandaşlar, "Her şeyde olduğu gibi emlak vergilerinden de bu kadar fahiş bedeller almak vatandaşı soymaktır" diyerek tepki gösterdiler.

Emlak Vergisi'ndeki rekor artış İstanbul'da düzenlenen bir eylemde de protesto etildi. Beyoğlu sakinlerinin oluşturduğu, bazı parti teşkilatlarının da destek verdiği eylemde yaklaşık 200 kişilik bir grup, İstiklal Caddesi üzerinde toplanarak Beyoğlu Belediyesi'ne doğru yürüyüşe geçti.

Beyoğlu'nda emlak rayiç bedellerinin yüzde bin 169 oranında arttırıldığını belirteren protestocular, Belediye Başkanı Ahmet Misbah Demircan'ı istifaya çağırdı. Üzerinde, "Beyoğlu Belediyesi'nin halka attığı kazık" yazılı karton bir kazık taşıyan eylemciler, Beyoğlu Belediyesi hizmet binası önünde bir süre oturma eylemi yaptı.

Fahiş zam yapan ilçe belediyelerden biri olan Başakşehir Belediyesi'nin Mali Hizmetler Müdürü Nimet Baylan Bazen geniş saha araştırması yaptıklarını, evlerin gerçek değerlerini ortaya çıkardıklarını söyledi. Baylan "Evler satış sırasında değerinin çok altında beyan ediliyordu. 50 bin lira olduğu iddia edilen evin gerçek değeri 300 bin lira olarak tespit edilince doğal olarak emlak vergileri de arttı" diye konuştu.

162 liralık vergi nasıl 680 liraya yükseliyor? 

EMLAK vergileri arsa bedeli ve bina değerlerinin toplanarak emlak değerinin bulunması ve bu değerin binde 2'sinin hesaplanmasıyla ortaya çıkıyor.

Değer tespit komisyonları tarafından mahalle mahalle, sokak sokak belirlenen yeni rayiçler işte bu noktada ödenecek vergiyi olumlu ya da olumsuz yönde etkiliyor.

Örnek vermek gerekirse, 2006 yılında 820 TL olan Beyoğlu Cihangir'in metrekare birim değeri, 2010 yılında 5 bin 800 TL'ye çıktı. Birim metrekare bina ya da arsa değeri ise 400 TL iken 500 TL oldu.

Cihangir'de 300 metrekare arsa payı olan 6 daireli bir apartmanda 100 metrekarelik bir daireyi ele alalım.

Bu apartmanda daire başına düşen arsa payı 300/6=50 metrekare olarak hesaplanıyor. Bu değer 2006 rayiçleri ile hesaplandığında ortaya 820x50= 41 bin TL gibi bir değer yaratıyordu.

Oturulan evin toplam metrekaresi olan 100 de arsa payı değeri olan 400 TL ile çarpıldığında yine ortaya 40 bin TL gibi bir değer çıkıyordu. İşte bu iki değerin toplamı emlak beyan bedelini oluşturuyordu. Zamlardan önce bu değer 81 bin TL ediyor ve ev sahibi de bu değer üzerinden binde 2 yani 162 TL vergi ödüyordu.

Ancak son zamlarla ilk hesaplamaya konu rayiç 5 bin 800 TL'ye, ikinci hesaplamaya konu rayiç ise 500 TL'ye çıktı. Yeni hesaplama 5.800x50= 290 bin TL ve 100x500= 50 bin TL olarak yapılmaya başlandı.

Böyle olunca evin emlak beyan bedeli 81 bin TL yerine 340 bin TL oldu. Ödenecek vergi de 680 TL oldu. Bir önceki yıl 162 TL emlak vergisi ödeyen kişi bu yıl ise aynı ev için 680 TL ödemek zorunda kalacak.

Vatandaşlar zamlara tepkili 

Bütçe açığını benim sırtıma yüklüyorlar
Ansar Oy: Ferikoy'de oturuyorum. 333 lira tuttu emlak vergim. Oysa geçen yıl 100 lira gibi bir ödeme yapmıştım. Şimdi 3 katını istiyorlar. Emlak vergisini ödemeye geldiğimde öğrendim bu kadar çok zam yapıldığını. Ancak böyle bir zam saçmalık. Maddi imkanları kısıtlı olan insanlar var, emekliler var. Neye göre bu zam oranları belirleniyor anlamış değilim. Bütçe açığını benim sırtıma yüklüyorlar.

Maaşıma % 2.5, vergiye yüzde 600 zam adalet mi?
Halim Baş: Türkiye Elektrik Kurumu'ndan emekliyim ve 70 yaşındayım. Paraların nereye harcandığı meçhul. Sonra da böyle zam yapıyorlar peki neden zam yapıyorlar? Çünkü bütçedeki açığ kapatmaları gerekiyor. Benim emekli maaşıma yüzde 2.5 zam yapılıyor ama Şişli'de emlak raliç bedellerine yüzde 600. Adalet mi bu?

Evimin değeri arttı da haberim mi olmadı
Duygu Yerlikaya: Bu zamlar hiç şaşırtıcı değil. Babam geçen yıl Okmeydanı'ndaki evimize 50 TL emlak vergisi ödedi. Bu sene ise bizden 800 TL istiyorlar. Ben işsizim, babam emekli... Biz bu parayı ödeyemeyiz. Acaba benim evimin değeri mi arttı da benim haberim yok. Evin değer artmıyorsa neden emlak rayiç bedelleri bu kadar yüksek oluyor. Vatandaşın canına tak etti artık.
Dündar KALE-Bülent AYDOĞDU-Arif TAŞKIN/VATAN