Zarifi Mustafa Paşa Yalısı'nın rekonstrüksiyon projesi tamamlandı!
Anadoluhisarı’nda bulunan Zarifi Mustafa Paşa Yalısı’nın rekonstrüksiyon ve iç mimari proje tasarımı ile uygulama çalışmalarını Beysun Mert Mimarlık üstlendi. Zarifi Mustafa Paşa Yalısı’nın rekonstrüksiyonunda 18. ve 19. yüzyıl sahilhane yapılarıyla doku bütünlüğünün korunması amaçlandı.
Beysun Mert Mimarlık, Boğaziçi Anadoluhisarı’nda bulunan Zarifi Mustafa Paşa Yalısı’nın rekonstrüksiyon ve iç mimari proje tasarımı ile uygulama çalışmalarını bitirdi. Orjinali 18. yüzyıl başlarında yapılacak yalı grubu bünyesindeki Grup Köşkü’nün zaman içinde yıkılmasından sonra 1950’lerde yerine orijinaliyle ilgisi olmayan betonarme bir yapı inşa edilmiş. Grup Köşkü yapısının Beysun Mert Mimarlık tarafından tasarlanıp uygulanan rekonstrüksiyon ve iç mimari projeler ile orjinaline uygun şekilde yeniden inşa edilmesi hem yalı grubu ile hem de Boğaziçi’ndeki 18. ve 19. yüzyıla tarihlenen sahilhane yapılarıyla doku bütünlüğünün elde edilmesine imkan verildi.
Geçmişten Günümüze Zarifi Mustafa Paşa Yalısı
Zarifi Mustafa Paşa Yalısı, 17. yüzyıl sonları veya 18. yüzyıl başlarında yapıldığında Haremlik, Selamlık, Grup Köşkü ve Mehtabiye Köşkü olacak şekilde dört ayrı yapıdan meydana geliyor. Mehtabiye Köşkü, Selamlık yapısına bitişik, Grup Köşkü ise ayrı şekilde yapımış. Büyük bir kısmı gemi kazaları ve çeşitli ssebeplerle yıkılan yalı grubu yapılarından orijinal haliyle günümüze kadar ayakta kalabilen sadece Selamlık kısmı oldu. Kent araştırmacısı ve yazar Orhan Erdenen 'Boğaziçi Sahilhaneleri' isimli kitabında yalının durumunu "Balkan Harbi’nde boş bulunan haremin selamlık kısmına asker konulduğundan bu kısım harap olmuş. Birinci Dünya Harbi’nde de yine asker yerleştirilir ve yangın çıkar endişesi ile sahipleri tarafından yıktırılmış. Böylelikle bir parçanın yıktırılmasıyla harem ve selamlık kısımlarının bağlantısı kalmamış ve iki ayrı yalı meydana gelmiş" şeklinde açıklıyor.
Orhan Erdenen, kitabında Zarifi Mustafa Paşa Yalısı’nın yapım tarihine ilişkin yalı sahipleri ve bostancı defterleri kayıtlarına göre ayrıntılı bir araştırmaya da yer veriyor. Buna göre yalıya ismini veren Zarifi Mustafa Paşa bu binaları 1848 yılında satın aldı. Orhan Erdenen’in paşanın yakınlarından aldığı bilgilere göre Zarifi Mustafa Paşa yalıyı binanın üçüncü sahibi olan II. Mahmut’un Kahvecibaşıcısı Kani Mustafa Bey’den aldı. Yapının rekonstrüksiyon projesini hayata geçiren Mimar Beysun Mert, 'Kahvecibaşı', 'Berberbaşı' gibi üst düzey saray hizmetkarlarının bu şekilde yalılara sahip olmalarının Osmanlı’daki nüfus dağılımı üzerine bir şeyler aktardığını belirtiyor.
Abdülaziz döneminin ricalinden olduğu belirlenen Zarifi Mustafa Paşa’nın tarihte önemli bir rolü bulunmuyor. Sahibi olduğu yalının da oldukça olaysız ve sakin bir geçmişi olmuş. 1948 yılından itibaren aynı aile dört-beş kuşak boyunca burada yaşamını sürdürdü. 1950’li yıllardan sonra ise yapıların mülkiyeti bölünerek Selamlık, Haremlik ve Grup Köşkü olacak ş üç ayrı yalı haline getirilmiş.
Sahilhane Yapılarının Doku Bütünlüğü Korundu
Yalının Rumeli Hisarı’nın tam karşısında bulunması, Beysun Mert Mimarlık açısından, araştırma aşamasında fotoğraf bulma konusunda büyük bir fırsat yarattı. 1840’lı yıllarda fotoğraf makinesinin icadından itibaren İstanbul’a gelen gezginlerin pek çoğunun Rumeli Hisarı’na giderek karşı sahilin fotoğraflarını çekmeleri, Grup Köşkü’nün birçok fotoğrafta görünmesine neden olmuş.
Elde edilen bu fotoğraflar aracılığıyla fotogrometri çalışması uygulandı. Müzecilik Müdürlüğü eşliğinde gerçekleştirilen kazı sonucunda bulunan temel kalıntıları, yapılan ölçülendirme çalışmalarını doğruladı. Yapıldığı günden itibaren orijinal haliyle ayakta duran Selamlık Binası da, restitüsyon projesinin hazırlanmasına oldukça katkıda bulundu. Özgün kullanımı konut olan yapının rekonstrüksiyonunda yine konut şeklinde kullanılması tavsiyesi verilmiş. Yapının yerinde, 1950’lerde yapıldığı düşünülen ve orijinal haliyle ilgisi bulunmayan betonarme yapı yıkılarak yalı grubunu bitiren rekonstrüksiyon uygulamasına start verildi.
Zarifi Mustafa Paşa Yalısı’nın rekonstrüksiyon projesini üstlenen Beysun Mert Mimarlık, 18. yüzyıl ve 19. yüzyıl sahilhane yapılarıyla doku bütünlüğünün sağlanmasının bu bölge özelinde önem arz ettiğini, bu sebeple son dönemde gerçekleştirilen Anadoluhisarı rekonstrüksiyon projelerini olumlu çalışmalar şeklinde değerlendirdiklerini belirtiyor.
