Açılan bir yapı market 100 nalburu kapatıyor!

İki kesim arasındaki rekabeti en iyi gözlemleyen isimlerden olan Marshall Boya Genel Müdürü Feridun Uzunyol'un bu konudaki yaklaşımı ilginç. Uzunyol, "Açılan her bir yapı market 100 nalburun kapanmasına neden oluyor" diyor.

Türkiye, Avrupa'nın altı büyük boya üreticisinden biri. 11 milyar dolarlık büyüklüğe sa hip sektörün yıllık üretim kapasitesi ise 800 bin ton. Sektörün mevcut kurulu kapasitesinin kullanım alanlarına göre dağılımına baktığımızda ise inşaat boya ve verniklerinin yüzde 58, ahşap mobilya boyalarının yüzde 14, metal boya ve verniklerin yüzde 10, otomotiv boyalarının ise yüzde 6 pay aldığını görüyoruz.

Türk boya sektöründe bugün 20'ye yakın büyük ölçekli ve gelişmiş  üretim teknolojisi yapısına sahip işletmenin yanında, 400'e yakın küçük ve orta sanayici de boy gösteriyor. 200 milyon TL cirosuyla pazarın önde gelen kuruluşla rmdan Marshall'ın genel müdürü ve yönetim kurulu üyesi Feridun Uzunyol krizin sektöre etkilerini ve pazardak değişimi Ekonomist'e anlattı.

Ekonomist: Yılın ilk çeyreği sona ermek üzere. İlk çeyrek tablosundan 201O'a ilişkin neler söyleyebilirsiniz?

Uzunyol: İşler hiç fena gitmiyor. Tablo olumluya doğru dönüyor diyebiliriz. Mart 2009-Mart 2010 dönemine bakarsak satışları her ay üzerine koyuyoruz. Krizde pazarda ciddi bir stok oluşmuştu. Pazardaki stok seviyesinin azalması nedeniyle talebin tekrar üreticiye doğru kaydığını söyleyebiliriz. Üretim tekrar başladı.

Son yaşadığımız kriz boya tüketimini nasıl etkledi?

Uzunyol: Boya hızlı vazgeçilebilen ürün. Geçtiğimiz yıl boya tüketimi vüzde 15 civarında geriledi. Bizim sektörde şöyle bir istatistik vardır. Eğer boya tüketimi 20 kg'nin üzerindeyse, o kullanım dekorasyon içindir. Altındaysa koruma amaçlı tüketimdir. Koruma amaçlıdan kastım, teknenin çürüme-mesi, demirlerin paslanmaması için yapılan bovadır. Türkive şu an bunun tam ortasında. Bir kere krizde dekorasyon amaçlı bova tüketimi geriledi. Yani insanlar evlerini boyatmadı. Daha çok koruma amaçlı acil işleri hallettiler.

Bu süreçte pazarda ne gibi değişimler yaşandı?

Uzunyol: En net gördüğümüz değişim, insanların krizde evlerini daha az renkle boyaması oldu. Kriz öncesinde bir evin içinde 4-5 farklı renk görürken, krizle birlikte tek renge dönüldü. Bu trendi satışlarımızda net olarak görebiliyoruz. Kriz öncesinde 5 kg'lık boya satışları fazlayken, krizle birlikte talep 20 kg. boyalara geldi. Şu an en çok talep 20 kg'lık ambalajlara geliyor.

Yapı marketler pazarda giderek yaygınlaşıyor. Bu durum sektörünüzü nasıl etkiliyor?

Uzunyol: Yapı marketler tabii pazarda çok ciddi bir değişim yanmasına neden oluyor. Bir kere her açılan yapı market çevresindeki 100 nalburun kapanmasına neden oluyor. Bu açıdan bakıldığında tabii geleneksel satış kanalları için sıkıntı bir durum. Ama diğer taraftan vapı marketler sayesinde bova pazarı da hızla büyüyor, insanlar bova konusunda daha çok bilgileniyorlar. Mesela son dönemde ahşap boya tüketiminde bir artış söz konusu. Bence bu artışın en önemli nedeni yapı marketler, insanlar, oradan aldıkları boyalarla bahçe çitlerini, masalarını, sandalyelerini boyuyor.

Peki, yapı marketlerdeki büyüme geleneksel kanala ileride çok daha fazla zarar verebilir mi?

Uzunyol: Tablonun bu kadar ürkütücü olmadığını söylemeliyim. Şu an, toplam boya satışlarının sadece yüzde 8'i yapı marketlerden tüketiciye ulaşıyor. Örneğin bu oran Polonya'da yüzde 40. Bu istatistikten yola çıkarsak, Türkiye'de boya sektörünün hala geleneksel satış kanalları vasıtasıyla tüketiciye ulaştığını söyleyebiliriz. Nalburlar hayatımızın her zaman içinde olacak. Belki şehir merkezlerinde, büyük semtlerde sayıları azalacak ama ufak noktalarda pazar yine nalburlar üzerinden yürüyecek.

Peki, sizce bizde de Polonya gibi yüzde 40'ları görebilecek miyiz?

Uzunyol: Ben beş yıl içerisinde boya satışlarının yüzde 40'ınm yapı marketler kanalıyla gerçekleşeceğini düşünüyorum. Pazara yeni giren oyuncularla birlikte pazar çok hızlı büyüyor. Burada büyük bir sermayeden bahsediyoruz. Ama bence burada sorulması gereken soru başka.

Nedir bu soru?

Uzunyol: Türkiye'de henüz boya şirketleri kendi perakende kanallarını kurma stratejine gitmedi. Acaba günün birinde giderler mi? Biz dahil herkes ya geleneksel bayi kanallarıyla ya da yapı marketler aracılığıyla satış gerçekleştiriyor.

Fakat yurt dışında çok farklı uygulamalar da var. Örneğin Avrupa'da yapı marketlerin en güçlü olduğu ülkelerden biri Almanya'dır. Fakat Almanya'da boya satışının sadece yüzde 20'si yapı marketlerdedir. Pazar yüzde 80 oranında direk boya üreticisinin kendi açtığı mağazalar üzerinden yürür. Örneğin Amerika'nın en büyük boya üreticisini kendisine ait 1600 satış noktası var.

Bu bahsettiğiniz trend Türkiye'de gerçekleşir mi?

Uzunyol: Çok kısa vadede değil ama ileride olabilir. Şu an Avrupa'da üreticiler satış noktalarını satın almaya başladılar. Bu stratejinin en önemli argümanı toptancı ve nalbura kalan kâr payını üreticide bırakmaktır. Aslında bu durumu şu an elektronik ve tekstilde görüyoruz. Şu an bizim böyle bir düşüncemiz yok ama ileride pazarın nasıl bir rotaya gireceğini de yakından takip ediyoruz. Türkiye büyük bir coğrafyaya sahip ve şu anki mevcut dağıtım noktalarına ihtiyaç var.

Son sorum, sektörün bir sıkıntısı üzerine olacak. Boya sektörüyle ilgili istatistiklerde hep bir sorun olur. Kimin ne kadar pazar payına sahip olduğu niçin tam olarak bilinmez?

Uzunyol: Bu konudan biz de çok dertliyiz. Dediğiniz gibi sektörün verileri çok sağlıksız. Kimin ne kadar pazar payı var tam olarak bilinmiyor. Herkes yıllardır bir tahminle pazar payını söylüyor. Fakat bu soruna çözüm bulmak için Boya Sanayicileri Derneği olarak bir karar aldık. Bütün üyeler bir danışmanlık şirketine veri vermeye başladı. Şu an bu veriler toplanıyor. Tahmin ediyorum çok ayında bu rakamlar açıklanacak. Böylelikle pazarın net büyüklüğü, kimin ne kadar sattığı ilk kez ortaya çıkacak.

İhracat seferberliği başladı
Türk boya sanayi 2003'te 135 milyon dolar ihracat yaparken, 2009'da ihracatını 500 milyon doların üzerine çıkardı. Bugün Türk boya sanayi üretiminin yüzde 10'unu ihraç ediyor. Türk boya sanayi bu ölçek içinde dünya pazarlarından aldığı pay ise yüzde 2 dolayında. Feridun Uzunyol, sektör olarak önemli bir gelişme içerisinde olduklarını ve Türkiye'yi bölgenin boya üssü haline getirmek bir ihracat seferberliği başlatacaklarını söylüyor. Bunun ilk adımı ise bu yıl eylül ayında ilk kez gerçekleşecek olan Paintistanbul fuarı olacak. Tüm boya üreticilerinin ilk kez doğrudan düzenleyeceği fuar aynı zamanda bölgenin en büyük fuarı da olacak.

Feridun Uzunyol bu fuar için "Boyanın litrede ortalama birim fiyatı 3 dolar. Bu rakamlardaki bu boyayı rahatlıkla 2000 km taşıyabiliyorsunuz. Dolayısıyla bizim çok rahat bölge ülkelerine hakim olmamız gerekiyor. Bu hedef için Paintistanbul'da birçok ülkeden önemli isimleri ağırlayacağız" diyor.
Emrah Gürkan / Ekonomist