Akaryakıt fiyatları nasıl belirleniyor? 12 soruda akaryakıt fiyatlarının oluşumu!

Son günlerde akaryakıt fiyatlarına peş peşe yapılan zamlar ve indirimler kamuoyunun gündeminden düşmüyor. Brent petroldeki değişim ile birlikte benzin ve mazot fiyatlarında da dalgalanmalar yaşanıyor. Peki, akaryakıt fiyatları nasıl belirleniyor? İşte tüm merak edilenler.. Bu dalgalanmalardan en çok akaryakıt fiyatları etkilendi

Rusya Ukrayna savaşıyla birlikte dünya ekonomisinde dalgalanmalar yaşanıyor. Bu dalgalanmalardan en çok akaryakıt fiyatları etkilendi. Benzin fiyatı brent petrol fiyatlarındaki hareketlilikten doğrudan etkileniyor. Akaryakıt fiyatlarındaki ani zam ve ani indirim haberlerinin ardından akaryakıt fiyatlarının nasıl belirlendiği merak edilmeye başlandı. İşte 12 soruda akaryakıt fiyatlarının oluşumu...

1- AKARYAKIT FİYATLARI NASIL BELİRLENİYOR?
Petrol Piyasası Kanunu kapsamında 1 Ocak 2005 tarihi itibarı ile Serbest Fiyatlandırma Sistemi'ne geçildi.

Bu sistem ile birlikte sektördeki akaryakıt dağıtım şirketleri, farklı fiyat politikalarına göre  depo satış fiyatını belirlemekte serbest olduğu gibi, bayiler de dağıtım şirketleri tarafından kendilerine tavsiye edilen tavan pompa satış fiyatlarını uygulamakta veya bulundukları bölgenin rekabet koşullarına göre kendi pompa satış fiyatlarını uygulamakta serbestler.

2- FİYATLAR NEDEN DÜŞÜYOR, YÜKSELİYOR?
Rafinerilerin fiyat metodolojisi kapsamında uluslararası piyasalarda yaşanan dalgalanmalar yurt içi fiyatlara hemen yansımıyor. Fiyat metodolojisi gereği rafineri sahibi referans fiyat ortalaması belli bant aralığında kaldığı sürece fiyat değişikliğine gitmiyor, söz konusu fiyat bandını yukarı ya da aşağı yönde kırması durumunda kırılımın yönüne göre yeni fiyatlar oluşuyor. 

3- HAM PETROL MÜ, BRENT PETROL MÜ FİYATLARI BELİRLİYOR?
Ürün fiyatlarıyla ham petrol fiyatları arasında pozitif yönlü ve yüksek bir korelasyon bulunuyor. Ham petrol fiyatlarında brent fiyatları gösterge olarak kabul ediliyor. Türkiye’de akaryakıt fiyat oluşumunda ise doğrudan belirleyici olan ve yurtiçi fiyatları etkileyen unsur (ham-brent) petrol fiyatından ziyade “işlenmiş petrol” yani benzin ve motorinin uluslararası piyasadaki kendi fiyatları. Dolayısıyla, brent petrol fiyatındaki değişim aynı oranda işlenmiş ürünlere yansımayabiliyor. Bunun için sadece brent petrol fiyatlarına bakılarak rafineri çıkış fiyatlarındaki değişimi tahmin etmek gerçekçi bulunmuyor.

4- AKARYAKIT FİYATLARI NEREDE AÇIKLANIYOR?
Rafineri satış (çıkış) fiyatına esas referans fiyatın oluşumunda Akdeniz havzasında (Genova/Lavera) oluşan rafine edilmiş benzin ve motorin ürünlerinin fiyatı esas kabul ediliyor. Küresel petrol piyasalarında S&P Global Platts (Platts) şirketi referans veri sağlayıcı olarak kabul ediliyor, piyasa fiyatlarının şekillenmesinde önemli bir etkisi var. Bunun için Türkiye’deki rafinericiler fiyat oluşumunda Platts verilerini kullanıyor. Rafinerici lisansı sahiplerinin akaryakıt satış fiyatının takibinde Platts European Market Scan’de CIF MED (Genova/Lavera) başlığı altında ABD Doları/ton cinsinden yayımlanan günlük fiyatların Merkez Bankası tarafından açıklanan Döviz satış kuru üzerinden TL’ye çevrilmiş olan tutarı (TL/ton) dikkate alınıyor.

5- GECE YARISI DEVREYE GİREN FİYAT GERİYE DÖNÜK NASIL OLUŞUYOR?
Genova fiyatları ile TCMB tarafından açıklanan döviz satış kuru dikkate alınarak rafineri çıkış fiyatları meydana geliyor. Mevcut günde, bir önceki günden başlayarak geriye doğru belirli sayıdaki günün ortalama fiyatları ile en son fiyatın belirlendiği tarihteki referans fiyatlar kıyaslanıyor, aradaki sapmanın belli bir büyüklüğün üzerine çıkması durumunda yeni rafineri çıkış fiyatı belli oluyor. Rafineri fiyatındaki değişim bir sonraki gün için 00:00’dan geçerli olacak şekilde pompaya yansıtılıyor.  

6- HAM PETROL DÜŞTÜĞÜNDE VEYA ARTTIĞINDA FİYATLARA NASIL YANSIYOR?
Petrol piyasasında dolaşımda bulunan tüm petrol türlerinin fiyatı, ham petrol fiyatındaki değişimlerden etkilenmekle birlikte, her bir ürünün fiyat oluşumu arz-talep mekanizmasına göre ayrı ayrı oluşuyor. Fiyatların oluşumuna etki eden birçok faktörün de bu süreçte rol oynadığı biliniyor. Benzin ve motorin ürün fiyatlarıyla ham petrol fiyatları arasında pozitif yönlü ve yüksek bir korelasyon bulunuyor. Geçmiş dönem verileri kullanılarak yapılan istatistiki bir çalışmada, Brent petrol fiyatı ile kurşunsuz benzin fiyatları arasındaki korelasyon yüzde 90, motorin fiyatları ile arasındaki korelasyon ise yüzde 96 olarak tespit edilmiş.

7- KURDAKİ ARTIŞ FİYATI YÜZDE KAÇ ARTIRIYOR YA DA DÜŞÜRÜYOR?
Yurtiçi fiyatların seyri uluslararası piyasalardaki ürün fiyatlarında ve Dolar/TL kurunda yaşanan dalgalanmalardan bire bir etkileniyor.

8- DOLAR KURUNUN YÜKSEK OLDUĞU DÖNEMDE AKARYAKIT FİYATLARININ DAHA UCUZ OLDUĞU, DOLARIN DÜŞMESİNE RAĞMEN FİYATLARIN NEDEN ARTTIĞI DİLE GETİRİLİYOR. BUNUN NEDENİ NEDİR?
Dolar kuru yanında uluslararası piyasalardaki ürün fiyatları da yurtiçi fiyatları bire bir etkiliyor. Sektör uzmanları bu algının oluşmasında akaryakıt ürün fiyatları içindeki ÖTV tutarında uygulanan eşel mobil sisteminin yürürlükten kaldırılmasının da etkisi olduğunu söylüyorlar. 

9- AKARYAKITTAKİ FİYAT ARTIŞI TÜKETİMİ ETKİLİYOR MU?
Bu konu hakkında istatistiki bir çalışma bulunmuyor. Ancak ertesi gün fiyatın artacağının bilindiği günlerde satışlar ortalama satışların 1.5 katına kadar yükselebiliyor. 

10- FİYAT DEĞİŞİMLERİ POMPA FİYATLARINA BİREBİR YANSIYOR MU?
1 Mart’tan itibaren hemen hemen her iş günü akaryakıt bayi fiyatlarında değişim yaşanıyor. Brent petrol ile ürün fiyatları benzer hareket etmekle birlikte değişim oranları kendi arz ve taleplerine bağlı olarak farklı gerçekleşebiliyor.  

11-) AKARYAKITTA TAVAN UYGULAMASI GELECEK Mİ?
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından (EPDK), geçtiğimiz günlerde yapılan açıklamada çok önemli bir gelişme kaydedildi. Petrol fiyatlarında yaşanan gerilemeye karşın, akaryakıt satışlarındaki fiyatlarda makul olmadığı görülen kar yükselişlerinin belirlenmesi halinde "tavan fiyat" uygulamasının tekrar gündeme gelebileceği söylendi. 

12-) GÜNCEL AKARYAKIT FİYATLARI NASIL?
Akaryakıt fiyatlarına üst üste gelen zamlar sonrası motorin 20 lirayı aştı, benzin ise 20 liraya dayandı.

Motorine büyük zam geldi! İşte yeni fiyatlar!