Baraj alanlarından etkilenen kültür varlıkları korunacak!

"Baraj Alanlarından Etkilenen Taşınmaz Kültür Varlıklarının Korunması İle İlgili İlke Kararı"na göre, baraj yapılması planlanan alanda taşınmaz kültür varlıklarının ve arkeolojik sit alanlarının bulunması halinde baraj alanı olarak başka yerlerin planlaması yapılacak.

Barajın başka yerde yapımının zorunlu nedenlerle mümkün olmaması halinde, barajdan etkilenecek veya baraj suları altında kalacak korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının korunmasına yönelik uygulamayı belirlemek üzere Bilim Komisyonu oluşturulacak.

Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu'nun 22 Nisan'da yaptığı toplantıda "Baraj Alanlarından Etkilenen Taşınmaz Kültür Varlıklarının Korunması"na ilişkin olarak aldığı ilke kararı Resmi Gazete'de yayımlandı.

İlke kararında, kurulun 20 Mart 2009 tarih ve 749 sayılı ilke kararının Danıştay 6. Dairesi'nce iptal edilmesi nedeniyle, konunun değerlendirilmesi gerektiğine dikkat çekildi.

Su kaynaklarına sahip Türkiye'de, baraj projelerinin ekonomik kalkınma açısından önemli bir potansiyel oluşturduğu vurgulanan kararda, ülke topraklarının çok sayıda ve çeşitli kültür mirasını barındırdığı göz önüne alındığında, yapılması planlanan baraj alanlarında kalacak olan taşınmaz kültür varlıklarının korunmasını sağlamak amacıyla, bu alanların koruma ve kullanma dengesi kapsamında değerlendirilmesi gerektiği ifade edildi.

İlke kararında, Türkiye'deki su kaynaklarının doğru ve yerinde kullanılması için yapımı zorunlu görülen baraj alanları içinde kalan taşınmaz kültür varlıklarının ve arkeolojik sit alanlarının koruma ve kullanma koşulları
ile ilgili verilen kararlara yer verildi. Buna göre, baraj yapılması planlanan alanlarda, üniversitelerden ve bakanlık uzmanlarından oluşacak bir heyet tarafından mevcut ve olası taşınmaz kültür varlıklarının çağdaş ve güncel
bilimsel yöntemler aracılığıyla envanter ve belgeleme çalışmaları yapılacak. Söz konusu alanda taşınmaz kültür varlıklarının ve arkeolojik sit alanlarının bulunması halinde ilgili kuruluşlar tarafından planlanan alanın dışında baraj alanı olarak başka yerlerin planlaması yapılacak.

-BİLİM KOMİSYONU KURULACAK-
Barajın başka yerde yapımının zorunlu nedenlerle mümkün olmaması halinde, barajdan etkilenecek veya baraj suları altında kalacak korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının korunmasına yönelik uygulamayı belirlemek üzere, alanın özelliği de dikkate alınarak, uzmanlar, üniversite öğretim üyeleri (arkeolog, sanat tarihçi, şehir plancısı, mimar, restorasyon uzmanı, konservasyon uzmanı, inşaat mühendisi, harita mühendisi, jeoloji mühendisi, hidrolog, vb.) ile Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün kültür ve tabiat varlıklarının korunması konusunda uzman temsilcisinin katıldığı bir Bilim Komisyonu Kültür ve Turizm Bakanlığınca oluşturulacak.

Söz konusu Bilim Komisyonu tarafından baraj yapılması planlanan alana ilişkin nitelikli bilimsel raporun, uygulamaya yönelik nihai kararı vermek üzere ilgili koruma bölge kurulunda değerlendirilerek, bu alanda barajın yapımının koruma bölge kurulunca uygun bulunması durumunda, yapılması gerekenler şöyle sıralandı:
"-Söz konusu Bilim Komisyonunun baraj inşaatı sona erene kadar çalışmalarını sürdürmesi sağlanacak.
-Baraj alanında tespit edilen taşınmaz kültür varlıklarının niteliği ve yoğunluğu ile barajla ilgili diğer hususlar göz önüne alınarak Bilim Komisyonunca Acil Eylem Planı hazırlanacak.
-Acil Eylem Planının uygulanması ve bütçesi ile ilgili hususlar, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile ilgili kuruluşlar arasında yapılacak bir protokol ile belirlenecek.
-Acil Eylem Planı kapsamında Bilim Komisyonu kararları doğrultusunda alandaki taşınmaz kültür varlıklarının tespit edilmesi amacıyla, öncelikli olarak çağdaş ve güncel bilimsel yöntemler aracılığıyla belgeleme ve kazı çalışmaları yapılacak. Korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının rölöveleri çıkarılacak. Korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının bulunduğu alanların jeolojik etütleri yapılacak.
-Bilim Komisyonunca yapılan çalışmaların değerlendirilmesi sonucunda elde edilen bilgi ve belgelere dayalı olarak alandaki korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının yerinde korunmasına, başka bir yere taşınmasına veya belgelenerek su altında bırakılmasına ilişkin öneriler koruma bölge kuruluna sunulacak.
-Bilim Komisyonunun sunduğu öneriler hakkında ilgili Koruma Bölge Kurulunca karar alınacak."

- PROJELER TAMAMLANANA KADAR BARAJLAR FAALİYETE GEÇMEYECEK-
İlke kararına göre, korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının, yerinde korunmalarının uygun görülmesi halinde, buna ilişkin projeler koruma bölge kuruluna sunulacak. Başka bir yere taşınmalarının uygun görülmesi halinde, mevcut yerleşim planı ve taşınacağı yere ilişkin 1/200 ölçeğinde hazırlanan öneri yerleşim planı ile uygulama projeleri koruma bölge kuruluna sunulacak.

Su altında bırakılmalarının zorunlu olduğu hallerde, hazırlanacak program çerçevesinde önem derecesine göre kazı, belgeleme, mimari dokümantasyonlar yanında yerleşimin ve tüm yapıların mekanlarını da kapsayacak şekilde dijital veri ve görsel kayıtları alınacak, yerleşim planı çıkarılacak, su altında kalacak taşınmaz kültür varlıklarının su sirkülasyonundan zarar görmemesi için alınacak tedbirlere ilişkin projeler koruma bölge kuruluna sunulacak.

Baraj alanlarında sürdürülecek kazı çalışması ve korumaya yönelik yapılacak her türlü harcama ile kamulaştırma çalışmaları ilgili kuruluşlar tarafından yapılacak. Korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının korunmasına ilişkin projeler kapsamında yapılacak uygulamalar, baraj inşaatına paralel olarak eş zamanlı yürütülecek, bu projelerin uygulanması tamamlanana kadar barajlar faaliyete geçmeyecek.

Su altında kalacak korunması gerekli taşınmaz kültür varlıkları, baraj faaliyete geçtikten sonra belirli sürelerle su altı arkeologları tarafından incelenerek durumları tespit edilecek. Baraj alanındaki korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının korunmasına ilişkin çalışmalar sonucunda elde edilen bilgi ve belgeler yayımlanacak.

Yapımına başlanmış veya yapımı tamamlanmış ancak faaliyete geçmemiş, inşaata başlandığı aşamada alanında korunması gerekli taşınmaz kültür varlıkları ile arkeolojik sit alanları bulunan baraj inşaatlarında, korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının ve arkeolojik sit alanlarının korunmasına ilişkin konular, Bilim Komisyonunun çalışma ve önerileri doğrultusunda ilgili koruma bölge kurulunca değerlendirilecek.

Koruma bölge kurulu tarafından taşınmaz kültür varlıklarının ve arkeolojik sit alanlarının bulunduğu alanlarda yapılan barajların tamamlanarak faaliyete geçmesinin uygun bulunması halinde, taşınmaz kültür varlıklarının ve arkeolojik sit alanlarının korunmasına ilişkin öneriler, Bilim Komisyonunun önerileri doğrultusunda hazırlanan projelerin değerlendirilmek üzere koruma bölge kuruluna sunulacak, koruma bölge kurulunun alacağı karar doğrultusunda korumaya ilişkin uygulamalar ivedilikle gerçekleştirilecek.

Ayrıca, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu'nun 4 Ekim 2006 tarih ve 717 sayılı ilke kararı ve 20 Mart 2009 tarih ve 749 sayılı ilke kararı iptal edildi.
AA