Endonezya'da emlak sektörü endişe yaratıyor!

Cakarta, Endonezya - Endonezya Ticaret Bakanı Gita Wirjawan, ülkesinde yükselen emlak piyasası hakkında soru sorulunca, "Ürkütücü, değil mi?" diye soruyor. Tek isim kullanan ve ekonominin önemli karar vericilerinden olan Cumhurbaşkanı Yardımcısı Boediono çok daha umutlu. "Mevcut döngünün tehlikeli bir balon oluşturduğunu düşünmüyorum" diyen cumhurbaşkanı yardımcısı, para biriminin son dönemlerdeki değer kaybının bi le sorun yaratmasını beklemiyor. Bu bakımdan Boediono ve Gita, Endonezya'daki ticari emlak ve konut piyasasında görülen hızlı artışla ilgili olarak farklı bakış açılarını temsil e diyor. B ir t araf bunun sevindirici olduğunu düşünürken diğer taraf kaygıya kapılıyor. Cakarta'da kira ve fiyatlardaki (en azından eski düzeylere göre) yükselişin böyle yakından takip edilmesi, 1990'ların sonundaki mali çöküşte emlakın da payı olmasından ve yükselmekte olan piyasalar arasında parası son aylarda değerinin en fazla kayba uğrayanlardan birinin Endonezya olmasından kaynaklanıyor. Fakat Mumbai gibi Hint şehirlerinde gökdelen inşaatları yavaşlar veya dururken Cakarta'da vinçler, işçiler gece de çalışabilsin diye hâlâ gündüz gibi aydınlatılıyor. Bu fark Endonezya'da yabancı yatırımın sürdüğünü ve yerel ekonominin çeşitlendiğini gösteriyor. Cakarta'da emlak fiyatları artsa bile bu artış öyle düşük bir tabandan başladı ki, fiyatlar Doğu Asya'ya göre hâlâ çok ucuz. Küresel bir emlak firması olan Cushman & Wakefield'e göre eşdeğer apartman dairelerinin fiyatı Singapur'dakilere göre yedi, Hong Kong'dakilere de göre de on kat daha ucuz. Asya'daki 1997 ve 1998 mali krizinden beri emlak kredileri sıkı bir şekilde düzenleniyor. Bunun sonucu olarak Endonezya Merkez Bankası, ticari bankaların konut kredilerinden yüzde 30 peşinat almasını şart koşuyor. Ticari emlak kredileri içinse bankalar genelde yüzde 50 peşinat ve bunun üstüne bir de teminat istiyor. Merkez bankası sözcüsü Difi A . Johansyah, "Bankaların emlak kredileri artık kapsamlı bir şekilde kontrolümüz altında" diyor. 10 milyon nüfuslu Cakarta, ülkedeki ticari emlak piyasasına hâkim bir kent olmanın yanında, apartman binaları için de önemli bir pazar olarak yükseliyor. Fakat getirilen sınırlamalar yüzünden arz, talebin gerisinde kalıyor. Çok ortaklı a raziler, müteahhitlerin projelere başlamasını zorlaştırıyor. Endonezya'da yabancıların toprak alması yasak. Onlara "irtifak hakkı" olarak bilinen bir arazi kiralama imkânı tanınıyor. Ancak bankalar emlak kredilerinde bu tip kira sözleşmelerini teminat olarak kabul etmeye yanaşmıyor. Cushman & Wakefield'den David Cheadle'a göre, Cakarta'daki işyerlerinin yüzde 85, dairelerin de yüzde 95 kadarını sahipleri kullanıyor ve onların da neredeyse hiçbiri mülklerini satmak istemiyor. O yüzden, "çat kapı gelip bir ofis binası alamıyorsunuz"

Sabah