Hindistan ekonomisinde emlak yatırımları duruyor!

En az 26 katlı, içinde şık daireler, çeşit çeşit mağazalar ve hem daire sahiplerinin hem de müşterilerin kullanabileceği bol miktarda park yeri bulunan devasa Orbit Grand binasının Hindistan gayrimenkul piyasasının yıldızı olması bekleniyordu. 

Fakat gelin görün ki, bir zamanlar gelişen ekonomik koşullar içinde umut vadeden bu bina, artık emlakçıların ve gayrimenkul sahiplerinin talihsizliğinin simgesi haline geldi. Çünkü müteahhit borçlarını ödeyemedi ve inşaat 10'uncu katında durdu. 

Şimdi geriye sadece 14 işçi kaldı. Bu işçilerden birisi olan elektrikçi Alam Sheikh, "Şu anda devam eden önemli bir çalışma yok. Ufak tefek bazı işleri yapmak için az sayıda işçi geliyor" diyor. Gayrimenkul piyasası, yavaşlayan Hindistan ekonomisinin en çok vurduğu alanlardan birisi... Ayrıca Mayıs başından beri dolara karşı yüzde 20 değer kaybeden rupi, yabancı yatırımcıları da korkutup kaçırıyor. 

Hindistan Merkez Bankası, rupinin daha fazla değer kaybetmesini önlemek için Temmuz ortasında bir müdahalede bulundu ve ticari bankalar arası borçlanmaya uygulanan kilit önemdeki kısa vadeli faiz oranını iki puan artırarak yüzde 10.25'e yükseltti. Banka, ülkeden para çıkışını engellemek isterken, Ağustos ayında da ilave bir tedbir olarak Hindistan vatandaşlarının emlak alımı için yurtdışına para göndermesini yasaklayan bir düzenleme yaptı.

Hindistan'daki gayrimenkul projelerinin inşaatları çoğunlukla düzenleyici kurumların hataları yüzünden uzun sürüyor ve bu da finansman maliyetini yükseltiyor. Halka açık gayrimenkul şirketlerinin ağır borç yükü altında olması oldukça sıkıntı doğuruyor. Bu yüzden şirketler, faiz ödemelerini yapmakta zorlanıyorlar ve yeni projeler için kaynak bulamıyorlar.

Üstelik gayrimenkul şirketleri piyasada çöküş başlatabileceği korkusuyla fiyatlarda indirime gitmiyor ve henüz satılmamış daireleri, ofisleri, dükkânları ellerinde tutmayı tercih ediyor. Bu durum şimdilik fiyatların daha da düşmesini veya oluşabilecek ağır zararları önlüyor olsa da ülkede gayrimenkul alım satım işlem hacmini oldukça daraltmış durumda. Zira uluslararası gayrimenkul yatırım şirketi Xander Group'un yönetici ortağı Siddharth Yog'un da belirttiğine göre, "Şirketler fiyatları indirirse, yatırımcılar panikler ve bu da bir kısırdöngü yaratıp fiyatları daha da aşağı çeker." 

Hindistan'daki ticari uygulamalara ilişkin eskiden beri süregelen şikâyetlerden biri de, bankaların çoğunlukla yaptıkları işlere kendi paralarını koymayan zengin bir azınlığa kredi vermesi. Müteahhitler ise finansmanlarının büyük bölümünü az sayıdaki yatırımcı ve banka kredileri aracılığıyla karşılıyor. Şirketler borçlarını ödeyemediğinde icra ve iflas dava süreçleri oldukça yavaş işliyor. 

Mahkemeler alacaklılar ile hissedarların çok para kaybettiği şirket yapılandırmalarında bile genellikle şirket kurucularını büyük zarara uğratma konusunda çekingen davranıyor. 

Ancak Ekonomist Bimal Jalan'a göre Hindistan'ın bankacılık sisteminde konut finansmanının payı küçük olduğu için, Hint bankaları emlak piyasasındaki çöküş karşısında batılı bankalar kadar savunmasız değil. Hindistan'ın pek çok şehrinde yeni inşaat yapmayı zorlaştıran mevzuat engelleri var. Bu nedenle uzun zamandır arsa kıtlığı yaşandığından hâlihazırdaki emlak ve konutlarda yüksek doluluk oranı ve sürekli kira geliri sağlanabiliyor. 

Varlık yönetimi şirketi Blackstone'dan Christopher Heady konuyu "Temel portföy açısından kiracılardan gelen talep gayet iyi. Son birkaç yılda kredi kıtlığı nedeniyle sınırlı sayıda inşaat yapıldığından, yeni ofis arzı yavaşladı" şeklinde değerlendiriyor. 

Blackstone Şirketi, çoğunluğu bilişim teknolojileri ve merkezi Bangalor'da olan dış tedarik sektörü ofis kompleksleri olmak üzere Hindistan'daki emlak piyasasına 600 milyon dolar yatırmış. Heady, bu sektörlerde garantili kiracı olan birçok çokuluslu şirket ve büyük Hint şirketleri olduğunu söylüyor. 

Ancak bilgisayar yazılımı gibi hizmetler ihraç eden birkaç şirket dışında ekonominin büyük bölümü zor durumda. Mesela Manish Jain Ocak'ta kuyumcu dükkânını, henüz inşaatı bitmemiş Orbit Grand'in zemin katındaki perakende satış kısmına taşımış. Ama müşterilerin gelip bir şey almak yerine ellerindeki mücevherleri borç karşılığı rehin bırakmaya daha meyilli olduğunu görmüş. Jain, bu kişilerin içinde takım elbiseli olanların sayısının gittikçe arttığını söylüyor ve ekliyor; "Önceleri sadece hizmet sektöründe çalışan düşük maaşlı insanlar gelirken, şimdi işadamları da geliyor." 

Keith Bradsher ve Neha Thirani Bagri/Sabah The New York Times