İkinci el araba alacak milyonları ilgilendiriyor! Bir yıl süresi var…

Tüketici olarak ikinci el araç alan vatandaşların haklarını uzmanlar anlattı. İşte ikinci el araba alacak milyonlarca vatandaşın bilmesi gereken detaylar...“Hasarlı” veya “pert kaydı” olan araçlar, kötü niyetli kişiler tarafından “sıfır” ya da “hasarsız” diye satılabilirken, ikinci el araçlara sıfır araçlardan daha yüksek fiyatlar istenebiliyor

Koronavirüs pandemisinin ekonomik etkileri nedeniyle hâlâ sıfır araç bulmakta sıkıntı yaşayan tüketiciler mecburen ikinci el araçlara yöneliyor. “Hasarlı” veya “pert kaydı” olan araçlar, kötü niyetli kişiler tarafından “sıfır” ya da “hasarsız” diye satılabilirken, ikinci el araçlara sıfır araçlardan daha yüksek fiyatlar istenebiliyor. İşte ikinci el araba alacak milyonlarca vatandaşın bilmesi gereken detaylar...

Bilmeden ayıplı otomobil alan yurttaşları Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve Türk Borçlar Kanunu koruyor. Bu kanuna göre “Sözleşmeden dönme, aracın ayıpsız mislini isteme, ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme, ücretsiz onarım isteme” haklarınızdan birini kullanabilir, ayrıca uğradığınız zararın tazminini talep edebilirsiniz.

Tüketici olarak ikinci el araç alan vatandaşların haklarını İstanbul Barosu’nun tüketici hukuku uzmanları Şevda Şensoy ve Alpcan Tekdemir Hürriyet'ten Oya Armutçu'ya anlattı.

ARACIN PERT KAYDI VARSA NE YAPMALI?

Z.F.: İki hafif hasarı olduğu belirtilen bir aracı bir hafta önce aldım. Bir hafta sonra servise gittiğimde arabanın pert kaydı olduğunu, airbag patlaması ve ön kaput değişimi olduğunu söylediler. Satan kişi bana söylemedi ve ilmeden aldım. Arabayı iade etmem hukuki olarak mümkün mü?

KİLOMETRESİYLE OYNANMIŞ ARAÇ

E.E.: Üç ay önce galeriden araba aldık ve muayenede bir anormallik olduğu ortaya çıktı. İki yıl önce yüksek olan kilometre iki yıl sonra daha düşük görünüyor. Araç muayeneden geçmedi ama satan galerici, “Geri getirin alayım” diyor. Ne yapmalıyız?

Tüketicilerin bu ve benzeri sorularını tüketici hukuku uzmanı Türkiye Barolar Birliği Tüketici Hakları Komisyonu Sekreteri ve İstanbul Barosu Tüketici Hakları Ve Rekabet Hukuku Merkezi Başkanı avukat Şevda Şensoy ile Türkiye Barolar Birliği Tüketici Hakları Komisyonu Üyesi ve İstanbul Barosu Tüketici Hakları Ve Rekabet Hukuku Merkezi Yürütme Kurulu üyesi avukat Alpcan Tekdemir yanıtladı.

KANUN KİMİN YANINDA?

“Okur Z.F. gibi bilmeden ‘hasarlı’ ya da ‘pert kaydı’ olan aracı satın alan tüketicileri Türk hukuku koruyor. Çünkü satıcı tarafından aracın ‘hasarlı’ ya da ‘pert’ olduğunun alıcıya bildirilmemiş olması halinde satıcının ‘ayıptan doğan sorumluluğu’ söz konusu. Gerek Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun gerekse Türk Borçlar Kanunu uyarınca bu durumda alıcının ‘Sözleşmeden dönme, aracın ayıpsız mislini isteme, ayıp oranında satış bedelinden indirim yapılmasını isteme veya ücretsiz onarım isteme haklarından birini kullanması’ ve ayrıca bu ayıp nedeniyle uğradığı zararın tazmin edilmesini isteme hakkı doğuyor.

YARGITAY NE DİYOR?

Nitekim, Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, 2016/26291 E. 2019/11496 K. numaralı kararı ile alıcının, satın aldığı araçla ilgili Trafik Şube Müdürlüğü’nce tutulan kayıtlarını, aracın sigorta kayıtlarını, tramer kayıtlarını inceleme, tramere SMS atarak bilgi edinme yükümlülüğü bulunmadığına; ayrıca satıcının satış öncesinde alıcıyı aracın ağır hasarlı olduğu konusunda bilgilendirdiğini ispat etmesi gerektiğine karar vermiştir.

EĞER SATICI BİLMEDİĞİNİ SÖYLERSE NE OLUR?

Aracın kilometre bilgisinin değiştirilmiş olması kolaylıkla anlaşılabilecek ayıp olmadığından ‘gizli ayıp’ olarak değerlendiriliyor. Okur E.E. ve benzer şekilde kandırılan okurların aracın kilometresi ile oynandığını öğrendiklerinde gecikmeksizin satıcıya ‘ayıp’ ihbarında bulunması gerekiyor. E.E.’nin haklarından birini kullanması ve zararı talep etmesi mümkün olur. Satıcının ayıbı bilmediğini ileri sürmesi dinlenmeyecek hatta ayıp hileyle veya ağır kusur ile alıcıdan saklanmış ise zaman aşımı da uygulanmayacaktır. Aracın gümrük vergilerinin yatırılmadığı ya da kilometre bilgisinin kasıtlı olarak tüketiciyi yanıltmak amacıyla değiştirildiği durumlardaysa dolandırıcılık suçu gündeme gelebileceğinden savcılıklara suç duyurusunda da bulunulabilir.

KANUNDA DA İŞLETMELERİN SORUMLULUĞUNA İŞARET EDİLİYOR

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a da atıfta bulunuluyor, aldatıcı ve yanıltıcı ekspertiz düzenleyen işletmelerin ‘ayıplı hizmet’ nedeniyle sorumluluğuna işaret ediliyor. Gerçeğe aykırı rapor düzenlenmesi ve bu nedenle ‘tüketici’nin araçta herhangi bir sorun olmadığını düşünerek satın almış olması ancak sonra araçta birtakım ayıpların olduğu anlaşılması durumunda, alıcı ekspertiz raporunu hazırlayan işletmeden ödediği bedelin iadesini ve zararının tazminini talep edebilir. Ayrıca, gerçeğe aykırı rapor düzenleyen ekspertiz işletmecisi hakkında dolandırıcılıktan şikâyette bulunmak da mümkündür.

DAVA İÇİN ADRES TÜKETİCİ MAHKEMESİ

Alıcının ‘tüketici’ sıfatı olup olmadığı hem ihbarın şekli hem de başvurulacak yargılama mercini seçmek bakımından önemli. Alıcının özel amaçlarla kişisel ihtiyaçları için araç aldığı ve karşısındaki satıcının araç alım-satımı işiyle iştigal eden birisi olması durumunda tüketici hakem heyetlerine veya tüketici mahkemelerine başvurması gerekli. Diğer hallerdeyse genel mahkemelere başvurmak gerekir.

‘AĞIR KUSUR’DA ZAMAN AŞIMI OLMUYOR

Tüketici Kanunu’nda ikinci el satışlardaki ayıplı maldan dolayı sorumluluğa ilişkin zaman aşımı süresinin bir yıldan az olamayacağı düzenlenmiştir ve Türk Borçlar Kanunu’nun 231. maddesinde ise iki yıllık zaman aşımı süresi öngörülmüştür. Bu sürelere dikkat edilmesi gerekir ancak ayıbın ‘hileyle’ veya ‘ağır kusurla gizlendiği’ hallerde zamanaşımının uygulanmayacağı unutulmamalıdır.

EKSPERTİZ RAPORU ALINMALI

Tüketicinin satın alacağı 2. el araçlarla ilgili inceleme yapma yükümlülüğü bulunmuyor. Ancak ekspertiz incelemesi kritik önem taşıyor. Otomobillerin hasarlı olduğu tüketicilerden gizlenerek satılabileceğinden, tüketicilerin araçları satın almadan önce ekspertiz raporu almaları faydalı olur. Ekspertiz raporunun satıcının belirlediği, anlaşmalı işletmeler yerine tüketici tarafından seçilmesi ve piyasadaki sınırlı paketler yerine en geniş ekspertiz hizmetinden faydalanılmasını ileride oluşabilecek sorunları engellemek bakımından tavsiye edilebilir.

ŞASİ NUMARALARI KONTROL EDİLMELİ

Motor ve şasi numaralarına ilişkin problemler de hukuken ‘ayıp’ olarak değerlendirilir. Ancak buradaki sorun karmaşıktır ve hukuken baş ağrıtabilir. Zira, tüketici Karayolları Trafik Kanunu gereği aracın trafikten men edilmesi ve para cezasıyla, hatta kaçakçılık soruşturmasıyla karşı karşıya kalabilir. Bu sebepten, ikinci el araç satın alırken, özellikle aracın şasi veya motor numaralarının silinmiş, tahrip edilmiş olup olmadığı, şasi ve motor numaralarının araç tescil kaydı ve ruhsatla uyumlu olup olmadığı mutlaka kontrol edilmeli.

EKSPER RAPORU ZORUNLULUĞU

Alıcının ekspertiz raporu almasını zorunlu kılan herhangi bir düzenleme bulunmuyor. Buna karşın, İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkındaki Yönetmelik’in 14. maddesi uyarınca 1 Nisan 2019 tarihinde yürürlüğe giren uygulama uyarınca, araç alım satımıyla iştigal eden kişiler, 8 yaşın veya 160 bin kilometrenin altındaki araçları satmadan önce Türk Standardları Enstitüsü (TSE) hizmet yeterlilik belgesine haiz firmalardan eksper raporu almak zorundadır.