İstanbul yüz yıllardır şairlere ve yazarlara ilham veriyor!
Bazı kentler var ki, hakkında ne kadar kitap yazılırsa yazılsın bilgi ve belgeler eksik kalır. Kuşkusuz bunların başında İstanbul gelir. Dünya Mirası İstanbul'u okurken bir kez daha bu yargıya vardım
Dünya Mirası İstanbul kitabının başındaki Sunuş'u VakıfBank Genel Müdürü Süleyman Kalkan yazmış.
Ahmet Emre Bilgili'nin Önsöz'de, yakınmasını dile getiren saptamasına ben de katılıyorum:
"...Diğer bir deyişle, İstanbul'un önüne, ne ona yaraşır özgün bir hedef konmuş, ne de bir strateji çizilmiştir. Onun kendi haline bırakılmışlığı, İstanbul'u adeta tüm ülkeyi besleyen bir sanayi ve ticaret şehri haline getirmiştir. Sanayi de, seçilecek en yanlış mekân olan, şehrin en önemli tarihi ve kültürel havzası olan Haliç'te yoğunlaştırılmıştır. Şehrin ticari kazanımları da kendi gelişimi için harcanmamış ve böylece onu kendi haline bırakılmışlığın da ötesine itmişiz.
Bu doğru tespitlerin yanında başka doğrulan da ifade etmek gerekir. İstanbul, eşsizliğin bir arada ve doruk noktasında bulunduğu medeniyetleri inşa eden bir dünya şehridir."
Dünya Mirası İstanbul kitabındaki konu başlıkları ve yazarlar listesini okuyalım önce:
Dünya Mirası İstanbul - Dünden Bugüne İstanbul, Prof. Dr. Zeynep Ahunbay.
Ayasofya - Ayasofya, Prof. Dr. Semavi Eyice.
Topkapı Sarayı ve Çevresi - Dünyanın Sarayı: Topkapı, Prof. Dr. İlber Ortaylı.
Sultanahmet Camii ve Çevresi - Dünyanın Merkezi: Sultanahmet, Prof. Dr. Zeynep Ahunbay.
Zeyrek ve Çevresi - Zeyrek: Emperyal ve Mistik, Doç. Dr. Ferudun Özgümüş, Yrd. Doç. Dr. Ahmet Vefa Çobanoğlu, Hayri Fehmi Yılmaz.
İstanbul Kara Surları ve Çevresi - İstanbul Surları, Yrd. Doç. Dr. Ersoy Soydan.
Süleymaniye Camii ve Çevresi -Tasarlanmış Bir Semt: Süleymaniye, Prof. Dr. Selçuk Mülayim.
Bozdoğan Kemeri - Dünya Mirasında Bir Yapı: Bozdoğan Kemeri, Prof. Dr. Sabri Sürgevil.
Haliç ve Çevresi - Uygarlıklar Körfezi: Haliç, Özge Öztürk, Sıdıka Tunç.
Üsküdar ve Çevresi - Kentin Sahici Yüzü: Üsküdar, Alim Kahraman / İstanbul'un Önsözü: Üsküdar, Beşir Ayvazoğlu.
İstanbul Boğazı ve Çevresi - Coğrafyanın Tarihe Armağanı Boğaziçi, Murat Belge.
Yıldız Sarayı ve Çevresi -Dersaadet'in Sönmeyen 'Yıldız'ı, Mustafa Armağan.
OKUNURLUK LEZZETİ
Yukarda adını sıraladığımız yazılardan İstanbul'un tarih içinde yer alan önemli semtlerini, uzmanlarından okuyacaksınız.
İstanbul'u seven, tanıyan, bilen kişiler sanırım bu semtler hakkında yazılar, hatta müstakil kitaplar okumuştur ama tek tek kitaplar yerine böyle bir toplamı kütüphanede bulundurmanın yararını inkâr edemeyiz. Kitaptaki bazı yazılar, bilginin, belgenin kuruluğunu aşmışlar, içine edebiyatın okunurluk lezzetini de katmışlar.
Ferudun Özgümüş, Ahmet Vefa Çobanoğlu, Hayri Fehmi Yılmaz'ın birlikte yazdığı Zeyrek: Emperyal ve Mistik yazısı ilgimi çeken yazılardan biri. Çünkü eski İstanbul'un önem verilmesi gereken bir bölümünü gerçekten ziyaret etmelerini salık veririm, İstanbul'un semtlerini tanımak isteyenlere.
Selçuk Mülayim'in Tasarlanmış Bir Semt: Süleymaniye yazısında, hem korunmuş olmanın hem de göçün etkisinin bir belirsizliği yarattığına değiniliyor.
"Kentteki olumsuz değişmelerin bu bölgeye yansıması gecikmiş, semt adeta zamanın dışında yaşamıştır. Süleymaniye Külliyesi'nin inşasıyla bölge, tarihinde ilk kez kendi merkezli bir odak olmuştur.
Buna rağmen bölgenin entelektüel ve artistik boyutlarıyla gündeme gelmesi Mimar Sinan ve klasik Osmanlı mimarisinin 20. yüzyıl başlarında yeniden keşfedilmesiyle bağlantılıdır. Yazık ki, bir semtin demografik bakımdan çürümesi de kitlesel iç göçün yoğunlaştığı aynı yıllara rastlamaktadır."
Dünya Mirası İstanbul'daki yazılar semtlerin tarihini anlatırken ne yazık ki bugüne kısaca değinip geçiyor. Bugün anlatılan yerlerin durumunu ben ve birçok gezenin, okuyanın da merak edeceği kanısındayım. Bu yönü bence bir eksiklik.
Çok önem verdiğim Haliç için hazırlanan yazı, bir cümleyle bitiriliyor. Oysa tarihin içine, bugünün çalışmaları da ayn bir bölüm halinde konulmalıydı.
Beşir Ayvazoğlu'nun İstanbul'un Önsözü: Üsküdar yazışım mutlaka okuyun, hem semti tanıtan, tarihini yazan, ama onun edebiyattaki yerini de öne çıkaran bir yazı. Lezzetle okuyacağınız bir tanıtım. Murat Belge'nin Coğrafyanın Tarihe Armağanı yazısı da, edebiyat lezzeti alacağınız bir Boğaziçi güzellemesi.
Bu tür kitapların yararını hepimiz biliyoruz. İstanbul'un semtlerinin tarihini öğretmede kaynak niteliği taşıyan çalışmalar bunlar. Ne olursa olsun belgenin, bilginin yanında buraların bugününü de öğrenmek istiyor insan. Ayrıca sanattaki, sanat ve edebiyat tarihindeki yansımalarını da ele alan yazılar daha tamamlayıcı olurdu. Bunun eksikliğini duydum.
Doğan Hızlan/Hürriyet