Müjde Sacramonto'da ev satışı başladı!

İzmir'de bir konut kooperatifinin hesaplarına bakan mali müşavir "Son bir-iki ayda kıpırdanma başladı. Bizim kooperatifte bile birkaç ev satışı var. Hatta birini benim de tanıdığım bir polis memuru aldı. Yirmi yıl para biriktirse eski fiyatlardan böyle bir evin sahibi olamayacağını söylüyordu. Şimdi rakamlar makul diye alım yaptı" dedi.

Sonra bu devirde en gözde müşterilerin, hatta en gözde damat adaylarının bile kamu çalışanları olduğundan söz ettik. Öyle ya memurun işten atılma riski yok. Maaşı belki biraz düşük ama her yıl en az enflasyon kadar zam garantisi var. İşsiz kalacağım korkusunun insanların rüyasına girdiği dönemde en değerli çalışan kesim.

Memurlar gibi iş garantili meslek sahiplerinin kriz nedeniyle ertelediği planları devreye sokması önemli bir gelişme. "Bu fiyatları bir daha bulamam kaygısı" ile kredi kullanmayı göze alanların sayısının artmaya başlaması, ekonominin bam teli olan güven ortamının gelişmesine önemli katkıda bulunur.
    
Krizin ilk kurbanı

Aslında benzeri gelişmeler, krizin kaynağı ABD'de görülmeye başladı. Bu gelişmenin ilk işaretlerinin alındığı yerlerden biri ise Sacramento. Sacramento'da konut satışlarının artması Amerikalılar için çok şey ifade ediyor. Burası ülkede gayrimenkul sektöründeki çöküşün ilk kurbanı olan şehir olarak tanınıyor. O nedenle hayata dönüşün ilk evrelerinin görüldüğü Sacramento yakın takibe alınmış. Geçen yıla göre satışlar yüzde 45 artmış. Tabii eski sayılar dipte olduğu için yüzde olarak artış oranının yüksekliği yanıltıcı olabilir. Ama yine de kıpırdanışın sinyali olarak görülüyor. Ev satışlarındaki artışla ilgili öncü göstergelere başka şehirlerde de rastlanıyor. Örneğin Las Vegas, Florida'nın bazı kesimleri, Kaliforniya'nın güneydoğusunda mart ayında satışlardaki artış oranı yüzde 35'i bulmuş.

Mortgage nedeniyle bankaların ellerinde kalan evleri fiyat düşürerek elden çıkarma çabası, az da olsa faiz oranlarını aşağı çekerek güvenilir müşterilere kredi açmaya başlaması konut satışlarındaki artışın en önemli nedenleri arasında gösteriliyor. Ancak ev satışları endeksinin mart ayında ilk kez artış göstermesini bazı uzmanlar aldatıcı buluyor. Bunun ardından yeni düşüşler geleceği yorumları yapılıyor. Ancak tam bu yorumlar yapılırken ulusal inşaat harcamaları endeksinin de artış göstermesi "Acaba" sorularının artmasına yol açtı.

Ancak satışların artması fiyatların da hemen artacağı anlamına gelmiyor. Özellikle önümüzdeki yaz aylarında bankaların ellerindeki çok sayıda evi satışa sunması bekleniyor. Bu da fiyatların daha uzunca bir süre bu seviyelerde kalabileceği anlamına geliyor.
    
Türkiye'de şişen stoklar

Benzer gelişmeler Türkiye'de de görülüyor. ING Bank Genel Müdürü Hakan Eminsoy iyimser havanın sürmesi durumunda konut kredi faizlerinin yılın üçüncü çeyreğinde düşebileceğini söyledi hafta içerisinde. Yaklaşık 2-3 puan faiz düşüşü bekleyen Eminsoy, buna karşılık ev fiyatlarının konut stokları tükeninceye kadar artmayacağı görüşünde. Bunun için tahmin ettiği süre ise yaklaşık bir yıl.
Konut stoklarının fiyatların en az bir yıl yerinde duracak şekilde birikmesi ise 2007 yılı ortalarına kadar inşaat sektöründeki anormal patlamadan kaynaklanıyor. 2001 krizinden sonra ekonominin rayına oturup faizlerin yüzde 70-80 seviyelerinden yüzde 20'lerin altına gerilemesi gayrimenkulü gözde bir yatırım aracı haline getirdi. Bunun yanında 2001 sonrası izlenen ekonomik politikalarla tarım kesimine kaynak aktarımının yavaşlaması köyden kente göçün hızlanmasına yol açtı. Bu trend kentlerde gayrimenkul talebini artırınca fiyatlarda inanılmaz artışlar yaşandı. Gayrimenkulün para ettiğini gören yatırımcılar ise hızla inşaat sektörüne yöneldi. Taksisini, kahvesini satan, tekstilden başka iş bilmeyenler bile müteahhit oldu. Türkiye, konut başta olmak üzere devasa gayrimenkul stoklarının oluştuğu bir ülke haline geldi. Küresel kriz olmasa bile gayrimenkulde Türkiye'de kriz zaten başlamıştı.
    
İyileşme emareleri

Bugüne dönecek olursak.. Küresel krizi mortgage kriziyle ateşleyen ABD'de teorik olarak ev fiyatlarının dibi bulup yeniden değer eder hale geldiği zaman düzeltmenin tamamlanmış olacağı düşünülüyor. Ortalama yüzde 30-35 şiştiği düşünülen fiyatlar olması gereken yere geldiğinde yeniden alımların başlaması bekleniyor. Her bölgeye göre farklı olmakla birlikte mortgage krizinin ilk kurbanı Sacramento ve benzeri kentlerdeki kıpırdanmalar ekonominin çarklarının yağlanmaya başlanması için ilk sinyaller olarak algılanabilir. Nitekim reel ekonomiden 6-8 ay önce harekete geçtiklerine inanılan borsa gibi finans piyasalarında da benzer eğilimler görülüyor. Her ne kadar kriz falcısı olarak ünlenen ekonomist Roubini, son gelişmeleri ayı piyasası hareketleri olarak değerlendirip yeni kırılmalar uyarısında bulunsa da ABD konut sektöründeki gelişmeleri de gözden kaçırmamak gerek.

Konutların yeniden bir değer haline gelip alınıp satılmaya başlaması, konut sahiplerinin kredilerini ödeyebilir, bankaların alacaklarını tahsil edebilir, tüketicinin ve sanayicinin bankadan kredi alabilir hale gelmesini sağlayan muazzam bir mekanizmanın yeniden harekete geçmesini sağlayacak. O nedenle Sacramento'da olup bitenleri yakından izlemekte yarar var.

Referans/Selim Türsen